47
2.8 Жалпы информатика мамандығы бойынша қысқаша шолу
немесе сызбаның маңыздылығы.
Қазақстандағы жалпы бiлiм беру жүйесiн деректендіру деректік қоғамның
қалыптасуы жағдайында қоғамдық маңызға ие болып отыр. Бiлiм беру жүйесi
тәжiрибесiнде қалыптасқан жағдайларға жасалған талдаулар – жалпы бiлiм
беру жүйесiн ұлттық, әлеуметтiк-экономикалық, рухани немесе мәдени
құндылықтармен бiртұтас қарастыра отырып, деректік қоғамдағы өзгерiстерге
сай түбегейлi қайта қарауды қажет етуде.
Қазiргi кездегi бiлiм берудi iзгiлендiру мен демократияландыруға
бағытталған
бiлiм
стандартын,
оқытудың
озық
технологияларын,
информатикадан бiлiм негiздерiн оқыту процесiне енгiзу орта бiлiм беру
жүйесiн деректендіру негiзi болып анықталады.
Орта бiлiм беру жүйесiндегi информатиканың ролi деректік бiлiмнiң,
деректік орта мен адамның өзара қарым-қатынасын үйлесiмдi етудегi немесе
жаңа деректік қоғамда кәсiпкерлiк қызметтiң басты құрамды бөлiгi болып
табылатын деректік технологияны қалыптастырудағы, сондай-ақ оның әлемнiң
жүйелiк-деректік суретін қалыптастырудағы алатын орнымен қамтамасыз
етiледi. Информатиканың мектепке енуi сонымен бiрге педагогикалық
ғылымдардың парадигмалық немесе методологиялық өзгерiстерiн талап ететiн
қазiргi деректік қоғамға сәйкес келiп отыр. Олай болса, орта бiлiм беру жүйесiн
деректендіру негiзi – информатика курсының мазмұнын өзгерту болып
анықталады. Сондықтан информатиканың мамандыққа баулу курсының
мазмұнын деректік қоғам жағдайында анықтау негiзгi мәселелердiң бiрiне
айналып отыр.
Бiлiм беру жүйесiн реформалау елiмiздiң тәуелсiз мемлекет ретiндегi
даму стратегиясының негiзгi бағыттарының бiрi болып анықталады. Олай
болса, бiлiм беру тәжiрибесiнде қалыптасқан жағдайларға жасалған талдаулар
жалпы бiлiм беру жүйесiн ұлттық, әлеуметтiк, рухани немесе мәдени
құндылықтармен бiртұтас қарастыра отырып, қоғамдағы әлеуметтiк-
экономикалық өзгерiстерге сай түбегейлi қайта қарау қажеттiгiн талап етiп
отыр. Ал орта бiлiм беру жүйесiн деректендіру жағдайында информатиканың
мамандыққа баулу курстарының қазіргі бағыттарын дамыту оның
алғышарттары болып анықталады.
деректік бiрлiктердiң бiлiмге айналуы әлемнiң жүйелiк-деректік суретін
оқушылардың шығармашылық қабiлеттерi мен құндылық бағдарларын дамыту
арқылы қалыптастыруды көздейтiн, адамның дүниетанымының құрамды бөлiгi
болып табылатын интеллектуальды дамуын қалыптастырудың қажеттi жолы.
Ол адам мен деректік ортаның (“мұғалiм-есептеу (деректерді-үйрету орта) -
оқушы”; “оқушы-есептеу-оқушы”) арасындағы жеке тұлғалық бағыттағы
қарым-қатынасты зерттеудi қажет етедi.
Елiмiзде деректік қоғамның дамуы оқушылардың кәсіби бағытын
қалыптастырумен
сипатталады.
Соған
байланысты
информатиканың
мамандыққа баулу курсын оқыту процесiне тоқталатын болсақ, ол бiлiм берудi
48
деректендірудің қайнар көзiне айналып отыр. Шет елдiк немесе отандық
тәжiрибелерге сүйенетiн болсақ, оқушылардың деректік сауаттылығы мен
мәдениетiн қалыптастыруды немесе кәсіби деңгейін осы бағытта шыңдауды 10-
11 сыныптардан бастап қалыптастыруымыз керек.
Ал деректік қоғамның негiзгi талабы – оқушыларға деректік бiлiм
негiздерiн беру, логикалық-құрылымдық ойлау қабiлеттерiн дамыту, деректік
технологияны өзiндiк даму мен оны iске асыру құралы ретiнде пайдалану
дағдыларын қалыптастырып, деректік қоғамға бейiмдеу.
Қазiргi кезде жалпы бiлiм беретiн орта мектептерде деректік бiлiмдi
қалыптастыруда түрлi қарама-қайшылықтар кездеседi. Мұғалiм оқушыларды
адамгершiлiкке, iзгiлiктiлiк қасиетке немесе есептеулiк техникаға ұқыпты
қарауға тәрбиелей отырып, деректік қоғам идеяларын насихаттайды. Ал
информатиканы мамандыққа баулу курсы бағытында оқытудың оқу
бағдарламаларының мазмұнында деректік заңдылықтардың маңызы ашып
көрсетiлген мәлiметтер ене бермейдi. Жеке пәндердi зерделеуде әрбiр
оқушының
меңгеруi
тиiс
деректік
мазмұндағы
ұғымдар
мөлшерi
айқындалмаған, оған қатысты кәсіби бағытын дамыту мәселелері ескерiлмеген.
Деректік
бiлiм
мен
тәрбие
немесе
оқушылардың
кәсіби
дайындықтарының арасында сәйкессiздiк бар.
Бiздiң пайымдауымызша, деректік бiлiм беру төмендегiдей бiлiктiлiктерге
сүйенедi: деректік ұғымдар мен пайымдауларға сүйене алу; тұжырым жасай
алу, дәлелдi пiкiр айта бiлу, мәлiмдей бiлу, деректік категориялар мен
көрсеткiштердi пайдалана бiлу; сондай-ақ оқуда немесе өз қызметтерiне
есептеулiк техниканы еркiн пайдалана бiлуге үйрету; деректік технологияның
мүмкiндiктерiн игеру; өзiндiк оқу мен өзiндiк iс-әрекеттiң қалыптасуына әсерiн
бағалай бiлу; практикалық iс-әрекеттерге байланысты түрлi мәселелердi
шешудiң тиiмдi тәсiлдерiн таба бiлу.
Сонымен бiрге, орта мектептің 10-11 сыныптарынан бастап орта немесе
бастауыш кәсіптік білім беру мекемелерін бітіргенге дейiн әрбiр оқушының
психологиялық немесе физиологиялық ерекшелiктерiн ескере отырып, деректік
бiлiм, бiлiк немесе бiлiктiлiк дағдыларын меңгерудегi белсендiлiктерiн
арттыру жұмыстарын жүргiзген орынды.
Деректік бiлiмдi қалыптастыру төмендегi мәселелерге: тәрбиенiң
мақсатына, болашақтағы немесе деректік қоғамның саясаты мен мiндеттерiне;
оқушылардың деректік мәдениетiн қалыптастыру жүйесiне; мектептiң немесе
орта немесе бастауыш кәсіптік білім беру мекемелерінің материалдық-
техникалық базасына; оқушылардың жас ерекшелiктерiне; оқушылардың кәсіби
деңгейін анықтай білу қабiлеттерiне; педагогтардың информатикадан бiлiм
деңгейлерiне немесе шеберлiктерiне, тәрбие бағытының деректік қоғам
бағытымен өзара байланысына тәуелдi.
Аталған
тәуелдiлiктердi
ескере
отырып,
оқушыларды
қазіргі
мамандықтың түрлеріне дайындау барысында бiлiм мазмұнын талдап, беру
бүгiнгi күннiң көкейкестi мәселелерiнiң бiрiне айналып отыр.
