Пайдалы қазбаларды зерттеудің зертханалық әдістері


Дәріс 3. Айқас николде рудалық минералдардың оптикалық қасиеттері



жүктеу 0,71 Mb.
бет12/75
Дата24.02.2022
өлшемі0,71 Mb.
#37621
түріБілім беру бағдарламасы
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   75
umkd-1

Дәріс 3. Айқас николде рудалық минералдардың оптикалық қасиеттері
Минералдың анизотропиясы – кубтық сингониялы рудалық минералдың өңделген тастілімі микроскоп үстелшесіне орналасса және николдер қиылысса, онда мынадай ішіндегі бір құбылыстарды бақылауға болады: 1) минерал қап-қара болып кетеді және үстелшені 360°-қа бұраса толық қараңғы болады немесе 2) минерал өте әлсіз жарықтандырылған, бірақ, бұл жарықтандыру қарқындылығы бойынша, түсі бойыншада тура солай үстелшені айналдырсада өзгермейді, мұндай минералдарды изотропты минералдар деп атайды.

Кубтық сингонияға қарағанда басқа сингонияда кристалданатын минералдар үстелшені айналдырғанда негізінен өңделген тегіс беттерде кез келген бағдарлануда өзгермей қала алмайды. Мұндай минералдар анизотропты деп аталады.

Егер николь дұрыс айқасса, онда үстелшені 360°-қа айналдырғанда анизотропты минералдарда төрт рет максималь қараңғы (сөну жағдайы) туындайды.

Бұл жағдайлар әрбір 90° кезектесіп төрт жағдайда максимал жарыққа ауысады, яғни бұрышы 45°-та сөну жағдайында жатады. Кубтық сингонияның кейбір рудалық минералдары (мысалы, кобальтин және борнит) жиі әлсіз анизотропты. Бұл аномальды анизотропия.

Анизотропты минералдар айқас николде микроскоп үстелшесін айналдырғанда түстерінің немесе айқындығының өзгергені байқалады.

Анизотропия эффектісін көк түсті жарық фильтрсіз бақылау қажет, айқас николде анизотропиясын және ішкі рефлекстерді бақылау рефлектордың призмасын қосып жұмыс жасау қажет етеді.

Бір минералдар үшін тура сөну тән олар: мелонит, висмутин, никелин, энаргит және т.б., ал басқа минералдар үшін қиғаш сөну тән олар: люцонит, фаматинит, вольфрамит, малахит және т.б. Кейбір минералдар анизотропияның түсті эффектілерімен бірге кездеседі.

Айқас николде анизотропты минералда поляризациялық бояулар басты қос шағылудың дисперсиясымен беріледі. Оларды ауада сондай-ақ майда да байқауға болады. Сондықтан олар майда жақсы көрінеді. Бояу реңдері айқас николде және неғұрлым айқын жарықта туындайды.

Мысалы, ковеллиннің түсі қызылдан көкке дейін, арсенопирит көгілдір түстен қызғылт түске дейін, пирротин сарыдан күлгінге дейін өзгереді және т.б.

Анизотропияның түсті эффектілері николдердің толық айқасуы және түйірлердің тәуелділігіне байланысты әртүрлі болады.

Анизотропияның түссіз эффектілі минералдары айқас николде микроскоп үстелшесін айналдырғанда айқындылығы өзгереді.

Нәтижесінде минералдар сұр, ашық-сұр түсті болады. (мысалы, вольфрамит, киноварь, рутил, ильменит, гематит). Гексагондық, тетрагондық, ромбалық, моноклиндік, триклиндік сингониялардың минералдары үшін көптеген қималарында анизотропты, бірақ кейбір қималары түгелдей изотропты болатындай. Сондықтан анизотропия эффектісін бақылау әрқашан бірнеше минерал түйірлерінде жүргізіледі. Көптеген жартылай мөлдір және мөлдір минералдарының анизотропия эффектілері өте әлсіз, кейбір карбонаттардың болмауынан ішкі рефлекстермен бүркемеленген. Айқас николде кейбір минералдарда егіздік және белдемді құрылыс байқалады.

Үйектегіштің эффектілік қабілетіне қарай анизотропты минералдар 3 топқа бөлінеді: күшті анизотропты, шамалы анизотропты, әлсіз анизотропты.

Күшті анизотропты минералдар-микроскоп үстелшесін айналдырғанда анизотропия эффектілері монокристалдарда байқалады (молибденит, графит, антимонит, ковеллин, пирротин және т.б.).

Шамалы анизотропты минералдар-анизотропияэффектілері әркелкі бағдарланған түйір агрегатта рында байқалады (вольфрамит, киноварь, буланжерит, касситерит, ильменит).

Әлсіз анизотропты м и н е р а л да р - анизотроп ия эффект ілер і ә р ке л к і б а ғ д а р л а н ғ а н тү й ір а г р е г а т та р ы н д а , ә с ір е с е и м м е р с и я д а қа р а ғ а н д а б а й қа л а д ы (халькопирит, бурнонит).

Рудалық минералдардың үйектегіш эффектілерін күшті анизотроп минералдар көмегімен (мысалы, антимонит) айқас николде тексереді, ол үшін осындай минералмен тілімтас микроскоп үстелшесіне қойылады, анализатор қосылады, содан кейін поляризаторды айналдыра отырып, бұл минералдың анизотроп эффектісін шамалы байқауға болады.

Айқас николде тексеріп болғаннан кейін, микроскоп үстелшесіне зерттеліп отырған минералы бар тастілімді қояды және бір үйектегіште, күндізгі жарықтың жарық фильтрісіз көлденең бағытта тастілімнің орналасуын, микроскоп үстелшесін 180°-қа айналдырып тексереді. Егер үстелшені 180°-қа айналдырғанда барлық көз аясының жарығында өзгеріс байқалмайды. Содан кейін анализаторды қосады және үйектегіш эффектісі анықталады.


жүктеу 0,71 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   75




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау