ЭЕМ архитектурасының осындай ашықтығы пайдаланушыға
сыртқы құрылғылардың құрамын таңдауға, яғни компьютерді
конфигурациялауға мүмкіндік береді.
Заманауи
компьютердің
негізгі
жəне
перифериялық
құрылғыларының функцияларын қарастырамыз (2.3
-сурет
).
Процессор, немесе микропроцессор
,
ЭЕМ негізгі құрылғысы
болып табылады ақпаратты өңдеуді функционалды аяқтау
құрылғысы болып табылады. Ол жадтау құрылғысында сақталатын
бағдарлама жəне ЭЕМ жалпы басқару бағдарламасы бойынша
есептеулерді орындауға арналған. ЭЕМ тез əрекеттігі көп мөлшерде
процессор жұмысының жылдамдығымен анықталады.
ЭЕМ жадысында енгізу-шығару құрылғысы арқылы келіп
түсетін өңделетін деректер мен орындалатын бағдарламалар
болады. Жады иерархиялық принцип бойынша құрылған əр түрлі
типті жадтау құрылғыларынан тұратын күрделі құрылым.
Функционалды ол екі бөлікке — ішкі жəне сыртқы деп бөлінеді.
Ішкі жады — процессормен тікелей байланысқан жəне
есептеулерге тікелей қатысатын орындалатын бағдарламаларды
жəне деректерді сақтауға арналған жадтау құрылғысы. ЭЕМ ішкі
жадысына жүгіну жоғары тез əрекеттікпен жүзеге асырылады,
алайда ол машинаның адрестеу жүйесімен анықталатын шектеулі
көлемге ие болады. Ішкі жады өз кезегінде тұрақты (ТЖҚ) жəне
жедел (ЖЖҚ) жадыға бөлінеді.
Тұрақты жады ақпаратты сақтау мен беруді қамтамасыз
етеді. Тұрақты жадының ішіндегісі ЭЕМ-ді жасаған кезде
толтырылады
жəне
қолданудың
қалыпты
жағдайларында
өзгертілмейді. Тұрақты жадыда жиі қолданылатын (əмбебап)
бағдарламалар мен деректер сақталады: операциялық жүйенің
кейбір бағдарламалары, ЭЕМ жабдығын тестілеу бағдарламалары
жəне т.б. Қоректен ажыратылғанда тұрақты жадының ішіндегісі
сақталады. Жадының мұндай түрі ROM
(
Read Only Memory
—
тек
оқуға арналған жады
),
немесе ТЖҚ
(
тұрақты жадтау құрылғы)
деп аталады. ROM-да сақталатын бағдарламалардың көп бөлігі
енгізу-шығаруға қызмет көрсетумен байланысты, сондықтан бұл
жадыны ROM BIOS
(
Basic Input-Output System
—
енгізу-
шығарудың базалық жүйесі) деп атайды.
Жедел жады
,
көлемі бойынша ішкі жадының көп бөлігін
құрайды, ақпаратты қабылдау, сақтау жəне беру үшін қызмет етеді.
Қоректен ажыратылғанда жедел жады ішіндегісі жоғалады.
23
2.3
-сурет. ЭЕМ жалпы құрылымы жəне перифериялық құрылғылармен байланыстары
Бұл жады «жедел» деп аталады, себебі өте тез жұмыс жасайды,
сондықтан жадыдан деректерді оқыған кезде немесе оған жазған кезде
процессор күтіп тұрмайды. Жедел жады RAM деп белгіленеді (Random
Access Memory — еркін қатынауы бар жады). Компьютерде
орнатылған жедел жады көлемі онда қандай бағдарламалық жабдықпен
жұмыс істеу керектігін анықтайды. Жеткіліксіз жедел жады көлемінде
көптеген бағдарламалар немесе жұмыс істемейді, немесе өте баяу
жұмыс істейтін болады.
Кэш-жады — тез əрекетті компьютерлерде жедел жадыға
қолжеткізудің жеделдеуін қамтамасыз етуші аса тез əрекетті жады. Ол
микропроцессор мен жедел жады «аралығында» орналасады жəне
жедел жадының жиі қолданылатын учаскелерінің көшірмесін
сақтайды. Микропроцессордың жадыға жүгінуі кезінде кэш-жадыда
деректерді іздеу жүзеге асырылады. Кэш-жадыға қол жеткізу
уақытының жедел жадыға қарағанда бірнеше есе аз болғандықтан ал
көп жағдайда микропроцессорға қажетті деректер кэш-жадыда болады,
жадыға қол жеткізу орта уақыты азаяды.
CMOS-RAM — компьютер конфигурацияларының параметрлерін
сақтауға арналған жады учаскесі, осылай аталуы осы жады əдетте
төмен
энергия тұтынатын CMOS технологиясы бойынша
орындалуына байланысты. CMOS-RAM ішіндегісі компьютерді электр
көзінен ажырату кезінде өзгермейді. Бұл жады периферияның
контроллерінде орналасады, оның электр қоректенуіне арнайы
аккумуляторлар қолданылады. Компьютер конфигурацияларының
параметрлерін
өзгерту
үшін
BIOS-та
Setup
компьютер
конфигурациясының баптаулар бағдарламасы болады.
ШМ РС-бірге тіркесетін компьютерлердегі Видеожады — монитор
экранына шығарылатын бейнені сақтау үшін қолданылатын жады. Бұл
жады əдетте видеоконтроллер — монитор экранына бейненің
шығарылуын басқаратын электрондық схема құрамына кіреді.
Сыртқы жады (сыртқы жадтау құрылғысы — СЖҚ) көп
мөлшердегі ақпаратты орналастыру жəне онымен жедел жадымен
алмасу үшін арналған. Сыртқы жадыны құру үшін қозғалмалы болып
табылатын ақпараттың энергияға тəуелді емес тасымалдағыштарын
(дисктер мен ленталар) қолданады. Бұл жадының сыйымдылығы
шектеусіз болады, ал оған жүгіну үшін ішіндегісімен салыстырғанда
көп уақыт қажет. Қызмет ету принциптері бойынша СЖҚ тікелей қол
жеткізу құрылғыларына (магнит жəне оптикалық дисктердегі
тасымалдағыштар) жəне тізбекті қол жеткізу құрылғыларына (магнит
таспалардағы тасымалдағыштар) жіктеледі.
25
Достарыңызбен бөлісу: |
