6.6
-сурет. ЗБА-сызғышының құрылғысы мен
əрекет ету принципі
Зарядты байланысты аспап — көптеген шағын фотосезімтал
элементтерден тұратын қатты денелі электронды фотоқабылдағыш,
олар түсетін жарықтың қарқындылығына пропорционал электр
зарядын қалыптастырады, жəне матрица немесе сызғыш түріндегі
құрылымда орындалады.
ЗБА жұмысын бірінші рет 1970 жылы В. Бойл мен Дж.Смит
көрсетті. ЗБА əрекет ету принципі жартылай өткізгіш диодтың р-л-
өтудің электрөткізгіштігінің оның жарықтылығына тəуелділігіне
негізделген. ЗБА-сызғышының құрылғысы мен əрекет ету принципі
6.6-суретте көрсетілген. ЗБА жартылай өткізгіш кристалды береді
(ереже бойынша, кремний), оның бетіне мөлдір оксидті қабықша
жағылған, ол микроскоптық конденсаторларда диэлектрик қызметін
атқарады. Мұндай конденсатордың қоршауының бірі кристалдың
өзінің беті болып табылады, ал басқасы – қалыңдығы 0,6 мкм
аспайтын диэлектрикке жағылған металдандырылған электродтар.
Электродтарға белгілі реттілікте төмен кернеу беріледі (5 ... 10
В). Ол электродтар астында электрондар жиналуы түрінде
потенциалдық деп анықталатын шұңқырлар пайда болуына əкеледі.
Жарықтың əсерімен ішкі фотоəсер нəтижесінде бос электрондар
пайда болады. Әр электродтың сезімтал алаңының астында
жиналатын электрондар саны берілген электродтың сезімтал
алаңына түсетін жарық ағынының қарқындылығына пропорционал
болады. Электрондар зарядтық пакет түзеді. Егер ЗБА сызғыш
түрінде орындалған болса, зарядтық пакеттер бір потенциалдық
шұңқырдан соңғы ұяшыққа жетіп көршісіне беріледі, одан алдын
ала күшейткішке түседі. ЗБА-сызғышта бірнеше мыңға дейінгі
фотосезгіш ұяшықтар болады. ЗБА элементар ұяшығының өлшемі
сканердің айыру қабілетін анықтайды. ЗБА спектралдық сезгіштік
саласы спектрдің көрінетін бөлігінде орналасқан, бұл кезде ең көп
сезгіштік қызыл аумаққа жақын бақыланады.
213
6.3.3.
Сканер типтері
Сканердың фотосезгіш элементінің кескін тасымалдаушыға
қатысты орын ауыстыру əдісіне байланысты сканерлер екі негізгі
топқа бөлінеді – үстел үстілік (Desktop) жəне қол сканері (Hand-held).
Үстел үстілік сканерлер. Кейбір үстел үстілік сканерлер санына
планшеттілер (Flatbed), роликті (Sheet-feed), барабандық (Drum) жəне
проекциялық (Overhead/Camera) сканерлер жатады.
Планшетті сканерлер, немесе жазықтық типті сканерлер, А4
немесе А3 пішімді тасушылардан графика мен мəтінді енгізу үшін
қолданылады.
6.7
-суретте планшетті сканердің құрылғысы мен жұмыс механизмі
көрсетілген. Планшетті сканерлерде түпнұсқа оның жұмыс бетінде
қозғалмай орналасады. Түпнұсқаның жарықтандыруы қарқындылығы
бойынша тұрақтандырылған көздермен істеледі, олардың орнына
салқын катодты шамдар немесе флуоресцентті шамдар қолданылады.
Фотоқабылдағыш ретінде əдетте ЗБА-сызғыштары қолданылады. ЗБА
түпнұсқадан шағылыстырылған жарық ағынын бағыттайтын шам, ЗБА
мен оптикалық жүйе бір күймешеде орналасады
6.7-сурет. Планшетті сканер құрылғысы мен жұмыс механизмі
214
жəне қадамдық механизм көмегімен түпнұсқа бойымен жылжиды.
Негізінде
барлық
планшетті
сканерлер
бір
түпнұсқадан
көшірмелерді алуға есептелген, алайда сканерлердің кейбір
модельдеріне бірнеше түпнұсқаларды сканерлеу жəне ретті жіберу
үшін қосымша құралдар тіркеледі.
Бұл типті сканерлердің кемшіліктеріне үлкен орын алатын
ауданы, тасымалдаушыға түзу емес орналастырылған кескінмен
түпнұсқаны түзеу күрделілігі, мөлдір түпнұсқаларды сканерлеудің
мүмкін еместігі жатады.
Алайда бұл кезде планшеттік сканерлер – мəтіндік жəне
графикалық ақпаратты енгізудің ең көп таралған құрылғысы. Олар
іскер корреспонденцияда да, жоғары сапалы басылымдарда да
қолданылатын кескіндердің қажетті сапасын қамтамасыз етеді.
Планшетті сканерлердің сипаттамасын жақсарту үшін бірнеше
технологиялар жасап шығарылған, олардың біреуі – өзгермелі
сынумен оптикалық жүйе - VAROS (Variable Refraction Optical
System) Canon компаниясымен ұсынылған жəне ЗБА негізінде
сканерлеуші
элемент
түйінінің
жетегінің
құрылымын
күрделендірмей сканердің аппараттық ажыратымдылығын екі
еселеуге мүмкіндік береді. Планшеттің дəстүрлі құрылымында ақ
жарықтың сəулесі түпнұсқаның сканерленетін жолағына сəуле
əсерін тигізеді, оның кескінін ЗБА сызғышымен күрделі оптикалық
жүйе арқылы оқу үшін бағыттайды. Сканердің айыру қабілеті ЗБА
сенсор санымен шектелген. ЗБА-да сканерленетін элементте
барлығы 8мың...11 мың жарық сезгіш сенсорлар монтаждалған
болуы мүмкін.
Canon
VAROS
технологиясының негізіндегі сканерлеуші
элемент (Variable Refraction Optical System) — линзалар мен ЗБА
арасында орналасқан шыны тіліммен толықтырылған өзгеретін
сынуы бар оптикалық жүйе. Басында ұқсас дəстүрлі технологияны
сканерлеу жүзеге асырылады. Содан соң шыны тілім бұрылады,
жəне сканерлеу процесі қайталанады. Мұндай құрылғы сканерге
жарты пикселдегі ауысумен деректерді оқуға мүмкіндік береді.
Сканерлеудің бірінші жəне екінші кезеңдерінің нəтижелерін
біріктіретін бағдарламалық жасақтама екі есе көп дерек алуға
мүмкіндік береді, ал нақты ажырату екі есе көбейеді.
Ажыратымдылықты көтерудің басқа нұсқасы – бір емес, ЗБА екі
сызғышының монтажы, оның біреуі тəжірибеде жиі қолданылатын
ажыратымдылықтың орта мəніне, ал басқасы – жоғары мəніне
есептелген. Бірінші сызғыш сканерлеудің жоғары жылдамдығын
қамтамасыз етеді, ал екіншісі – төмен жылдамдық, ол құрылғының
жалпы өнімділігін арттыруға мүмкіндік береді.
215
Достарыңызбен бөлісу: |
