2.15
-сурет
. Пельтье модульдері негізіндегі салқындатулар:
а —термоэлектрлік модульдердегі р- жəне n-типті жартылай өткізгіштер; б — Пельтье
модулімен кулер конструкциясы
Пельтье модулінің қуатының маңызы жоғары, ол модульдің өлшеміне,
құрамындағы Р- жəне л- типтегі жартылай өткізгіштер жұптарының
саны мен параметрлеріне тəуелді болады. Өте үлкен қуаттағы
модульдерді қолдану салқындатушы радиатордың температурасын
ауадан ылғалды конденсациялау деңгейіне дейін түсіріп жіберуі
мүмкін, ол компьютердің электрондық тізбектерінде қысқа
тұйықталуларға алып келуі мүмкін.
2.7.
ЖЕДЕЛ ЖАДЫ
Жедел жады, немесе жедел жадтау құрылғысы (ЖЖҚ),
ақпаратты қабылдау, сақтау мен беруге арналған жəне компьютердің
ең жылдам əрекет етуші жадтау жүйесі ретінде көрінеді. Жедел жады
RAM (Raлdom Access Memory — еркін қатынауы бар жады) деп
белгіленеді. Процессор бағдарламаларды тек жедел жұмыс жадына,
яғни пайдаланушы бағдарламаларына қол жетімді жадыға жүктелген
соң барып орындау мүмкіндігіне ие болады. CPU жедел жадыдағы
деректерге тікелей қол жеткізеді, ал сыртқы жадыға (иілгіш немесе
қатқыл дисктерде) – жедел жады түрі болып табылатын буфер арқылы
қол жеткізеді.
67
Сыртқы тасымалдағыштан жүктелген бағдарламалардың жұмысы
ол RAM-ға көшірілген соң ғана мүмкін болады.
Алайда жедел жадының маңызды кемшілігі бар, ол оның
уақытша екендігінде, яғни қорек көзінен ажыратылған соң жедел
жады
толықтай
тазартылады.
Сонымен
қатар
сыртқы
тасымалдағышқа жазылмаған деректер жоғалып кетеді. RAM-ның
негізгі тапсырмасы CPU сұраныстары бойынша екілік кодтар
түрінде қажетті ақпаратты ұсыну, яғни деректер кез келген уақытта
өңделу үшін қолжетімді болуы тиіс. Жедел жады динамикалық
жады санатына жатқызылады: оның ішіндегісі қысқа уақыт
аралығында өзгеріссіз қалады, ол мерзімді жадыны жаңартуды
талап етеді.
Конструктивті түрде жедел жады микросхемалар модульдері
түрінде орындалады, ол тек ДК-де ғана пайдаланылатын емес,
сонымен қатар əр түрлі перифериялық құрылғыларда –
видеокарталардан
бастап
лазерлік
принтерлерге
дейін
құрылғыларда қолданылатын жедел жады көлемін толықтыруға
мүмкін етеді. Жедел жады микросхемалары бұл жағдайда əр түрлі
модификацияларға жатқызыла алады, бірақ олардың барлығы
динамикалық жады типіне (DRAM) жатқызылады.
2.7.1. Жады микросхемаларының сипаттамалары
Әр түрлі типті жады микросхемаларының негізгі сипаттамалары
мыналар табылады:
■
көлемі;
■
разрядтылығы;
■
тез əрекеттілігі;
■
уақыттық диаграмма (циклограмма).
Микросхема енгізу-шығаруының шинасының разрядтылығы
микросхема сызығының енгізу-шығаруының санымен анықталады.
Жады
микросхемасының
жалпы
көлемі
енгізу-шығару
сызықтарының (разрядтар) санына адрестік кеңістік тереңдігінің
жүргізілуімен
анықталады.
Жады
микросхемасы
адрестік
кеңістігінің тереңдігі деп жады ұяшықтарында сақталатын ақпарат
биттерінің саны аталады. 1 Мбайт адрестік кеңістік тереңдігіне
жəне төрт енгізу-шығару сызығына (төрт разрядты енгізу-шығару
шина) ие болатын жады микросхемасының сыйымдылығы 1 Мбит х
4 = 4 Мбит. Осындай микросхема 1x4, 1Мх4, хх4400 немесе хх4401
белгіленеді.
+ 1 қатар
68
Динамикалық жады микросхемасының тез әрекеттілігі оқу
немесе деректерді жазу қос операциялары – жұмыс циклы (немесе
қатынау циклы) арасындағы қарапайым əрекеттердің кезекті
орындалу уақытының жиынтығымен анықталады. Ол деректерді
оқудың төрт кезектес операцияларын қосып алады: қатарды таңдау
(RAS); баған таңдау (CAS), оқу немесе жазу. Кездейсоқ адрес
бойынша сақталатын деректерді оқуға немесе жазуға керек уақыт
қолжетімділік уақыты деп аталады (Access time).
Уақыттық диаграмма деректерді оқудың төрт кезектес
операцияларын орындау үшін CPU-ге қажет такттер санын
сипаттайды. CPU жəне жады элементтері арасында осы
компоненттердің əр түрлі тез əрекеттілігімен негізделетін уақыттық
келісілмеуге жол берілмейді.
Аналық тақтаға жеке жады микросхемалары емес, жады
модульдері орнатылады: SIMM-модульдер жəне DIMM- модульдер.
Модульдер арнайы баспа тақталарында кейбір қосымша
элементтермен бірге біріктірілген микросхемаларды бейнелейді.
Жады модульдерінің разрядтылығы тақтада орналастырылған жады
микросхемаларының разрядтығымен анықталады: 72-контактілі
SIMM-модульдер — 32-разрядты, ал 168-контактілі DIMM-
модульдер — 64-разрядты.
72-контактілі SIMM-модульдерді жұптарымен орнату керек,
өйткені əрбіреуі стандартты жады банкісінің жартысын білдіреді.
168-контактілі DIMM-модульдерді бір-бірден орнатуға болады,
сонымен қоса олардың əрқайсысы 512 Мбайт дейін жедел жадты
сыйғыза алады. Тəжірибе көрсеткендей əрбір екі жыл сайын жедел
жады көлемінің талаптары екі еселеніп отырады.
RIMM-модуль
—
Intel-мен
бірлесе
отырып
Rambus
компаниясымен жасап шығарылған жедел жадының жоғары
жылдамдықты модулі. Ол DIMM-модульден 184 контактісінің
болуымен жəне нысаналаулардан жəне жоғары жиілікті
модульдердің өзара əрекеттесуінен қорғайтын, металл экранының
болуымен ерекшеленеді.
2.7.2. Жадтың кең таралған типтері
Еркін қатынауы бар жадының барлығын (RAM) екі типке бөлуге
болады: DRAM (динамикалық RAM) жəне SRAM (статикалық
RAM).
Динамикалық жады жалпы қолданыстағы жедел жады жəне
бейнеадаптерге арналған жады ретінде қолданылады.
69
Достарыңызбен бөлісу: |
