1 Терабайт (Тбайт) = 1024 Гбайт = 2
40
байт = 1 099 511 627 776 байт;
1 Петабайт (Пбайт) = 1024 Тбайт = 2
50
байт =
= 1 125 899 906 842 624 байт.
Екілік (компьютерлік) ақпараттың өлшеу жүйесінде метрлік
жүйемен салыстырғанда «кило», «мега» қосымшалары бар бірліктер
негізгі бірлікті 10
3
= 1 000, 10
6
= 1 000 000 көбейткеннен емес, 2
10
=
1024, 2
20
= 1 048 576 жəне т.б. көбейткеннен алынатынын назар
аудару керек.
1.3.
ЭЕМ ЕНГІЗУ ҮШІН АҚПАРАТТЫ КӨРСЕТУ
ТӘСІЛДЕРІ
Ақпараттандырудың
заманауи
техникалық
құралдары
компьютер көмегімен сандық, мəтіндік, графикалық, дыбыстық
жəне ақпаратты өңдеу жəне сақтау функцияларын орындайды.
Физикалық мəні бойынша əр түрлі ақпаратпен жұмыс жасау үшін
бірегей формаға келтіру қажет. Ақпараттың барлық осы түрлері
электр импульстерінің тізбектілігімен кодталады: импульс бар — 1,
импульс жоқ — 0, яғни нөлдер мен бірліктер кезегімен. Ақпаратты
мұндай кодтау компьютерде екілік кодтау деп аталады, ал нөлдер
мен бірліктердің логикалық тізбектіліктері – машиналық тіл деп
аталады.
Сандық ақпаратты екілік кодтау компьютерде сандар 0 жəне
1 немесе биттер тізбектілігімен көрсетілетіндігі тұжырымдалады.
1980-шы жж. басында компьютерлердің процессорлары 8-разрядты
болатын, процессордың бір тактісінде компьютер 8 бит өңдей
алатын, яғни ең үлкен өңделетін тұтас ондық сан екілік жүйеде
11111111 асып кете алмайтын. Процессорларды алдағы уақытта
разрядтылығын 64-разрядқа дейін арттырғанда бір такт ішінде
өңделетін ең үлкен санының көлемі де ұлғайды.
Мәтіндік ақпараттың екілік кодтауы əрбір символды кодтау
үшін 1 байт (8 екілік разряд) қолданылады, əдетте мəтіндік
ақпаратты көрсетуге жеткілікті болатын: орыс жəне латын
алфавитінің бас жəне кіші əріптерін, сандарды, белгілерді,
графикалық символдарды əр түрлі
N
= 2
8
= 256 символдарды
кодтауға мүмкіндік береді. Символға нақты екілік кодты меншіктеу
кодтық кестеде белгіленіп қабылданған келісіммен жүргізілген.
10
Әр түрлі кодтамаларда бірдей екілік кодқа əр түрлі символдар
сəйкес келеді. Әрбір кодтама өзінің жеке кодтық кестесімен беріледі.
Пайдаланушының тапсырмасына мəтіндік құжаттарды қайта кодтау
мəселесін шешу кірмейді. Windows қосымшаларында жұмыс істеген
кезде MS-DOS қосымшаларында құрылған құжаттарды автоматтық
қайта кодтау мүмкіндігі қарастырылған. Internet-те Internet Explorer,
Opera немесе Google браузерлерін қолдана отырып жұмыс жасау
кезінде Web-парақтардың автоматтық қайта кодталуы жүргізіледі.
Мəтіндік ақпаратты екілік кодтау кезінде əрбір символға сегіз нөл
мен бірліктерден тұратын өзінің бірегей жүйелілігі, 00000000-ден
11111111 дейін (0-ден 255 дейін ондық код) өзінің бірегей екілік коды
сəйкес келеді.
Алғашқы 33 код (0-ден 32 дейін) символдарға сəйкес келмейді,
операцияларға сəйкес келеді (жолды аудару, бос орын енгізу жəне т.б.).
33-тен 127 дейін кодтар интернационалдық болып табылады жəне
латын
алфавитінің
символдарына,
сандарға,
арифметикалық
амалдардың белгілеріне жəне тыныс белгілеріне сəйкес келеді. 128-ден
255 дейін кодтар ұлттық болып табылады, яғни ұлттық кодтамаларда
бірдей кодқа əр түрлі символдар сəйкес келеді.
Қазіргі уақытта орыс əріптеріне арналған бес əр түрлі кодтық
кестелер бар, сондықтан бір кодтамада құрылған мəтіндер басқасында
ұқсас бейнеленбейтін болады.
Компьютерде орыс əріптерін кодтаудың алғашқы стандарттарының
бірі UNIX операциялық жүйесі бар компьютерлерге арналған КОИ-8 (8
биттік ақпарат алмасу коды) коды болды.
Ең кең танымалы СР1251 (СР — Code Page — кодтық парақ)
белгіленетін, Microsoft Windows стандартты кириллица кодтамасы
болып табылады, оны орыс тілімен жұмыс жасайтын барлық Windows-
қосымшалар сүйемелдейді.
MS-DOS операциялық жүйесі ортасында «альтернативті» кодтама
қолданылады, Microsoft фирмасының терминологиясында – кодтама
СР866.
Macintosh компьютерлері үшін Apple фирмасы орыс тілінің жеке
кодтамасын жасап шығарды (Мас).
Стандарттау бойынша халықаралық ұйым (International Standards
Organization — ISO) стандарт ретінде орыс тілі үшін ISO 8859-5 деп
аталатын кодтаманы бекітті.
Unicode халықаралық стандарты əрбір символға бір емес, екі байт
бөледі, жəне сондықтан да оның көмегімен 256 емес, N = 2
16
= 65536 əр
түрлі символдарды кодтауға болады. Осы кодтаманы Microsoft
Windows платформасы сүйемелдейді.
11
Графикалық ақпаратты екілік кодтау жеткілікті күрделі
процесті білдіреді, себебі мұндай ақпарат біршама алуан түрлі:
қарапайым сызбалардан видеофильмдерге дейін. Дегенмен кез
келген
графикалық ақпарат
монитор
бетінде
нүктелетін
(пиксельдерден) кескін түрінде бейнеленеді. Қарапайым ақ-қара
бейне жағдайында (сұр түс градациясыз) экранның əрбір нүктесі тек
екі күйде бола алады – «қара» немесе «ақ», яғни оның күйін сақтау
үшін бір бит қажет.
Түсті бейнелер нүктеге биттердің санымен: 4, 8, 16 немесе 24 əр
түрлі түс тереңдігіне ие бола алады. Әрбір түсті нүктенің мүмкін
күйі ретінде қарастыруға болады жəне сонда
N = 2
I
формула
бойынша монитор бетінде көрсетілетін түстер саны есептелуі
мүмкін.
Бейненің өлшемі көлденең жəне тік бойынша нүктелер санымен
анықталады. Заманауи дербес компьютерлерде (ДК) бейненің келесі
өлшемдері немесе экранның ажыратымдылық мүмкіншіліктері
қолданылады: 640
х
480, 800
х
600, 1 024
х
768 и 1 280
х
1 024, 1
600
х
1 200, 1 920
х
1 080,3 840
х
2 160,7 680
х
4 320.
Бейнені экранға шығарудың графикалық режимі экран мен түс
қанықтығының
ажыратымдылық
қабілетімен
анықталады.
Видеожадта сақталатын бейненің барлық нүктелері туралы толық
ақпарат бейненің биттік картасы деп аталады.
Монитор экранында кез келген типтегі графикалық бейнені
қалыптастыру үшін компьютердің видеожадысында оның əрбір
нүктесі, оның түсінің қанықтығы туралы ақпарат сақталуы тиіс. Ол
үшін қажетті видеожады көлемі мынадай түрде есептеледі:
Видеожады көлемі = Нүктелер саны
х
Түс қанықтылығы.
Мысалы, 800
х
600 нүктелердің графикалық режимі мен 16 бит
түс қанықтығы үшін қажетті видеожады көлемі 800
х
600
х
16
бит
=
7 680 000 бит
=
960 000 байт
=
937,5 Кбайт тең болады.
Дыбыстық ақпаратты екілік кодтау шындығында үздіксіз
дыбыстық сигналды дискредитациядан кейін екілік кодтауды
білдіреді, яғни электр импульстарының – көшірмелерінің
жүйелілігіне айналдыру. Дыбыстық сигналды сандық түрге
түрлендірудің
барлық
кезеңдері
5
бөлімде
толығырақ
қарастырылған.
Екілік
кодтау
процедурасының
дəлдігі
компьютердің дыбыстық жүйесі (дыбыстық карта) жəне 1с
орындалған дискреттік көшірмелер санымен қамтамасыз ете алатын
дискреттік мəндер санымен анықталады.
12
Достарыңызбен бөлісу: |
