Сабақ: №35
Тақырыбы: №4 сарамаңдық жұмыс
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – оқушылардың жалпы географиялық білімдерін одан әрі меңгеру және бекіту.
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру, танымдық қызығушылығын дамыту, географиялық ойлауын қалыптастыру.
Тәрбиелік мақсаты – Экологиялық тәрбие беру, еңбек тәрбиесін, патриоттық тәрбиесін беру, оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, Дүние жүзінің саяси картасы, Дүние жүзінің физикалық картасы, әдістемелік құрал, хрестоматия, дидактикалық материалдар
Сабақ түрі: Практикалық сабақ
Сабақтың жоспары:
І кезең – ұйымдастыру кезеңі (3 мин)
ІІ кезең – білім мен икемділіктерін бекіту кезеңі (40 мин)
ІІІ кезең – қорытынды кезеңі (2 мин)
Сабақ барысы:
Кезең
|
Мұғалім әрекеті
|
Оқушылар әрекеті
|
І
|
Мұғалім оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді.
|
Оқушылар сабаққа даяр отырады. Әр балада сарамаңдық жұмыс дәптері мен атласы, кескін картасы болады.
|
ІІ
|
1 тапсырма. «Еңбек ресурстары», «Экономикалық белсенді халық», «Халықтың жастық-жыныстық құрамы», «Миграция», «Урбандалу» ұғымдарының мағынасын жазу.
2 тапсырма. Төмендегі жоспар бойынша дүние жүзінің кез келген бір елінің халқына сипаттама беріңдер.
а) халқының саны, орташа тығыздығы, өте тығыз орналасқан аудандары
ә) халық санының табиғи және механикалық өсуі
б) халқының жас және жыныстық құрылымы
в) халқының еңбек ресурстарымен қамтамасыз етілуі, қала халқы мен ауыл халқының үлесі
г) демографиялық саясаты.
|
Оқушылар бірінші тапсырманы орындағанда ең алдымен бұл түсініктерді есіңе түсіріп, анықтама жазып береді.
Екінші тапсырманы орындау үшін ең алдымен берілген жоспар бойынша дүние жүзінің кез келген бір елінің халқына сипаттама береді.
Ол үшін оқулықтағы мәтінін, атластар мен қосымша мәліметтер, кестелерді пайдаланып, бұл елдің халқын анықтайды. Сосын ауданы мен халқы саны арқылы орташа тығыздықты анықтайды.
Одан кейін белгілі прапорция арқылы туу мен өлу коэффициенттерін анықтайды. Сосын халқының жас және жыныстық құрылымын анықтап, халқының еңбек ресурстарымен қамтамасыз етілуіне баға береді, қала халқы мен ауыл халқының үлесі анықтап, салыстырады. Ең соңында демографиялық саясатына тоқталып, іс-шаралардың кейбір түрлерін сипаттайды.
|
ІІІ
|
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушыларды үзіліске жібереді.
|
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін мұғаліммен бірге талдайды. Оқушылар үзіліске шығады.
|
Сабақ: №36
Тақырыбы: Дүниежүзілік шаруашылықтың қалыптасуы және оның құрылымы
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – Дүние жүзілік шаруашылықтың қалыптасу кезеңдері, қазіргі заманғы дүние жүзілік шаруашылық және оның құрылымы, халықаралық географиялық еңбек бөлінісі туралы білімдерін қалыптастырып, бекіту.
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру, танымдық қызығушылығын дамыту, географиялық ойлауын қалыптастыру.
Тәрбиелік мақсаты – Оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, Дүние жүзінің саяси картасы, Дүние жүзінің физикалық картасы, әдістемелік құрал, хрестоматия, дидактикалық материалдар
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – үй тапсырмасын тексеру (5 мин)
ІІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (10 мин)
ІV кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (10 мин)
V кезең – үй тапсырманы беру (3 мин)
VІ кезең – бағалау кезеңі (3 мин)
VІІ кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
Кезең
|
Мұғалім әрекеті
|
Оқушылар әрекеті
|
І
|
Мұғалім оқушылармен амандасып, балалардың кім-жоғын сұрайды. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді.
|
Оқушылар мұғаліммен амандасады да, сабаққа дайындалып отырады.
|
ІІ
|
Ең алдымен мұғалім балалардың дәптерлерін, ондағы орындаған тапсырмаларды тексереді және балаларға келесі фронтальді сұрақтар қояды:
1. Халық тығыздығы дегеніміз не?
2. Халық тығыз орналасқан аймақтарды атаңдар.
3. Қоныстану деген не? Оның қандай түрлері бар?
4. Көші-қон деген не? Оның қандай түрлері бар?
5. Иммиграция мен эмиграцияға түсінік беріңдер.
|
Балалар мұғалімге дәптерлерін және ондағы орындаған тапсырмаларды көрсетіп, сұрақтарға жауап береді.
1. 1 км2 жерге қанша адамнан келетінін көрсететін көрсеткіш.
2. Халық тығыз орналасқан аймақ - Еуропа (солтүстігі мен таулы аудандарды қоспағанда), Үнді-Ганг ойпаты, Оңтүстік Үндістан, Шығыс Қытай, Жапон аралдары, Ява аралы, Ніл аңғары және Нигер өзеннің төменгі ағысы, АҚШ-ң солтүстік-шығысы, Бразилия мен Аргентинаның Атлант мұхит жағалауы.
3. Халықтың белгілі бір аумақта таралып, орналасуы және елді мекендер жүйесінің қалыптасуы. Оның екі түрі бар: ауыл және қала.
4. Адамдардың бір жерден екінші жерге қоныс аударуы.
5. Иммиграция – елге басқа мемлекет азаматарының көшіп келуі, эмиграция – елден адамдардың көшіп кетуі.
|
ІІІ
|
Жаңа сабақты түсіндірген кезде әрбір елдің ұзақ уақыт аралығында қалыптасқан, өзіндік сипаты бар ұлттық шаруашылығы болатынын айтады. Сосын балаларға ұлтьтық шаруашылықтың анықтамасын жазып алыңдар деп айтады.
Одан кейін дүние жүзілік шаруашылықтың даму кезеңдеріне тоқталады, бұны мұғалім 15-кесте көмегімен түсіндіреді. Балаларға кестені сызғызады.
Сосын мұғалім қазіргі заманғы д.ж.шаруашылық және оның құрылымы атты тақырыпшасын өз беттерінше оқып, талдаңдар деп тапсырманы береді. Қазіргі заманғы д.ж.шаруашылықтың ерекшеліктері мен даму бағыттарын 31 сызбанұсқа арқылы түсіндіреді.
Д.ж. шаруашылықпен бірге х.а. географиялық еңбек бөлінісі де қалыптасып келетінін айтады. Оның анықтамасын жазып алыңдар деп айтады. Жалпы д.ж.шаруашылық ұғымына х.а.айырбас, х.а.еңбек бөлінісі, х.а.мамандану, х.а.экономикалық интеграция құрамдас бөліктері кіреді.
|
Ең алдымен мұғалімді тыңдап, ұлттық шаруашылығына анықтама жазады: дүние жүзіндегі елдердің бір-бірімен күрделі экономикалық қарым-қатынастар жүйесі арқылы байланысқан ұлттық шаруашылықтарының жүйесі.
Балалар дүние жүзілік шаруашылықтың даму кезеңдері деген кестені сызып алады.
Сосын оқушылар қазіргі заманғы д.ж.шаруашылық және оның құрылымы атты тақырыпшасын өз беттерінше оқып, талдайды және қазіргі заманғы д.ж.шаруашылықтың ерекшеліктері мен даму бағыттарын 31 сызбанұсқа арқылы түсініп, сызбанұсқаны дәптерге көшіріп алады.
Сосын халықаралық еңбек бөлінісіне сипаттама береді. Халықаралық географиялық еңбек бөлінісі – жеке елдердің өнімнің белгілі бір түрлерін, шикізат пен даяр бұйымдарды өндіруге және олармен айырбас жасауға мамандануын айтамыз.
|
ІV
|
Тақырыпты бекіту мақсатында мұғалім балаларға келесі сұрақтарды қояды:
1. Дүниежүзілік шаруашылық дегеніміз не және оның қалыптасуында қандай алғышарттар болды?
2. Дүниежүзілік шаруашылық дамуының басты кезеңдерін және оларға тән белгілерді атаңдар.
3. Халықаралық еңбек бөлінісіне қатысуы елдерге қандай пайда әкеледі?
Тақырыпты бекіту мақсатында келесі тапсырманы береді:
Сөйлемді жалғастырыңдар:
1. Дүниежүзілік экономикалық қарым-қатынастармен өзара байланысқан бүкіл дүние жүзі елдерінің ұлттық шаруашылықтарының тарихи қалыптасқан жиынтығы ----- деп атаймыз.
2. Адам қоғамы дамуының, тауарлы өндіріс пен айырбастың өсуінен туатын сөзсіз нәтижежесі ----- деп аталады.
3. Жеке елдердің өнімнің белгілі бір түрлерін өндіруге және белгілі бір қызмет көрсетуге мамандануын ----- деп атаймыз.
|
Тақырыпты бекіту мақсатында оқушылар сұрақтарға жауап береді және тапсырмаларды орындайды.
1. Дүние жүзіндегі елдердің бір-бірімен күрделі экономикалық қарым-қатынастар жүйесі арқылы байланысқан ұлттық шаруашылықтарының жүйесі.
2. Индустриялануға дейінгі, индустриялану және қазіргі кезеңі.
3. Жекелеген елдердің ұлттық шаруашылықтарын өзара байланыстырады, т.б
Тақырыпты бекіту мақсатында келесі тапсырманы орындайды:
1. Халықаралық экономикалық интеграция.
2. Халықаралық мамандану саласы.
3. Географиялық еңбек бөлінісі.
|
V
|
Үй тапсырмасы:
1. §30 оқып, мазмұнын айту.
2. Географиялық диктантқа дайындалу.
|
Оқушылар үй жұмысын жазып алады, түсінбеген сұрақтарды сұрайды.
|
VІ
|
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды.
|
Оқушылар мұғалімді тыңдап, бағаланады.
|
VІІ
|
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушылармен қоштасады.
|
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін мұғаліммен бірге талдайды. Мұғаліммен қоштасады.
|
Сабақ: №37-38
Тақырыбы: Ғылыми-техникалық революция және дүниежүзілік шаруашылықтың дамуы. Дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық айырмашылықтары
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – Ғылыми-техникалық революция ұғымына, оның негізгі белгілері мен құрылымына тоқталып, ҒТР-ң шаруашылық құрылымына ықпалын анықтау, шаруашылықтың салалық құрылымы және орналасу ерекшеліктері туралы білім беріп, шаруашылық ұйымдасуының типтері туралы түсінік беру.
Дамытушылық мақсаты – Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын, танымдық қызығушылығын арттыру.
Тәрбиелік мақсаты – оқушыларды еңбекқорлыққа тәрбиелеу, өз ойларын жеткізе білуіне, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, жарты шарлар физикалық картасы, дүние жүзінің саяси картасы
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – үй тапсырмасын тексеру (20 мин)
ІІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (30 мин)
ІV кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (30 мин)
V кезең – үй тапсырманы беру (3 мин)
VІ кезең – бағалау кезеңі (3 мин)
VІІ кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
Кезең
|
Мұғалім әрекеті
|
Оқушылар әрекеті
|
І
|
Мұғалім оқушылармен амандасып, балалардың кім-жоғын сұрайды. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді.
|
Сәлемдеседі, тәртіпке келеді де, одан сабаққа дайындалып отырады.
|
ІІ
|
Мұғалім балалардың білімдерін тексеру балалардан географиялық диктан алады.
1. Дүниежүзілік шаруашылық дегеніміз не?
2. Дүниежүзілік шаруашылық дамуының басты кезеңдерін атаңдар.
3. Халықаралық еңбек бөлінісі дене не?
|
Балалар өткен сабақтың білімдерін көрсету үшін географиялық диктан жазады.
1. Дүние жүзіндегі елдердің бір-бірімен күрделі экономикалық қарым-қатынастар жүйесі арқылы байланысқан ұлттық шаруашылықтарының жүйесі.
2. Индустриялануға дейінгі, индустриялану және қазіргі кезеңі.
3. Жеке елдердің өнімнің белгілі бір түрлерін, шикізат пен даяр бұйымдарды өндіруге және олармен айырбас жасауға мамандануы.
|
ІІІ
|
Жаңа сабақты түсіндірмес бұрын ең алдымен ҒТР деген не және ҒТР заманында өндірістің орналасуына қандай факторлар себепші болады деген сұрақтарды қояды.
Д.ж.аймақтары мен елдерінде ҒТР дамуы түрліше деңгейде өтуде. Жоғары дамыған елдерде 20 ғ-ң 80-90ж бастап ҒТР-ң дәстүрлі үлгісінен басқа қазіргі заманғы тармағы дүниеге келді. Дәстүрлі ҒТР- өндіріс пен адамзаттың жаңа тауарларғағ технологиялар мен қызмет түрлеріне деген сұранысын қамтамасыз ету болса, жаңа үлгінің басты мақсаты – дәстүрлі ҒТР-ң адамның өмір сүру ортасы мен денсаулығына тигізетін кері әсерінің орнын толтыру немесе жою болып табылады. Одан кейін ҒТР-ң негізгі белгілері тақырыпшасын оқып, негізгі белгілерді дәптерге жазып алыңдар деп тапсырма береді.
Ендігі кезекте мұғалім ҒТР д.ж.шаруашылықтың өсу қарқынын жеделдете түсумен қатар, оның құрылымына елеулі ықпал еткенін айтады. Әлеуметтік-экономикалық дамудың басты факторларының біріне айналған ақпарат әлемдік нарықтағы айрықша тауар бола бастады. ҒТР жетістіктері ғаламшар ауқымында еркін ақпарат алмасуға мүмкіндік берді. ҒТР арқасында д.ж.шаруашылық құрылымында өнеркәсіптің ауыл шаруашылығынан басымдылығы байқалады.
Жаңа техника мен технология өндірістің аумақтық құрылымына да барыншы әсер етті. Қазір ресурстық фактор өзінің маңызын жоюда, өндірісті автоманттандыру еңбек ресурстары жетіспейтін шалғай аудандарда ірі кәсіпорындарды орналастыруға, ал көлік саласында болған «техникалық революция» аумақтық алшақтықты жоюға мүмкіндік береді. Одан кейін д.ж.шаруашылықтың салалық құрылымы мен орналасу ерекшеліктеріне тоқталады.
|
Ең алдымен оқушылар ҒТР дегеніміз белгілі бір уақыт аралығында дамудың жаңа сатысына көтерілуге себепші болған сапалық өзгерістердің жедел қарқынмен жүруі деп аталатынын, ал оның орналасуына ғылымилық факторы себепші болады деп айтады.
Сосын балалар ҒТР-ң негізгі белгілері тақырыпшасын оқып, негізгі белгілерді дәптерге жазып алады.
1. Ғылымды көп қажет ететін жаңа салалардың дамуы нәтижесінде, ғылымның аса қарқынды дамуы нәтижесінде тікелей өндіргіш күшке айналуы ҒТР-ң басты белгісі болып табылады.
2. Екінші белгісі - өндірістің техникалық базасының түбегейлі өзгеруі.
Балалар 32 сызбанұсқаға қарап, шаруашылықтың салалық құрылымын дәптерге сызып алады және оған талдау жасайды. Одан кейін тақырыпшаны өз бетінше оқып, шаруашылықтың түрлі даму кезеңдерде шаруашылық салаларының үлеснің өзгеруіне талдау жасайды. Сосын мұғалімге 33 сызбанұсқа көмегімен д.ж.жиынтық ұлттық өнімнің құрлымын сипаттайды.
Сосын оқушылар шаруашылық ұйымдасуының типтерін оқып, анықтамаларын дәптерге жазып алады.
Табиғи шаруашылық – оның негізінде тұрғын халық өзін-өзі азық-түлікпен және бірінші кезектегі тұтыну заттарымен қамтамасыз етеді.
Одан кейін д.ж.шаруашылықтың орналасу ерекшеліктеріне тоқталады.
|
ІV
|
Сабақ соңында өтілген материалды бекіту мақсатында мынадай сұрақтар мен тапсырма береді:
1. ҒТР дәуірінде өндіріс дамуының революциялық жолы басты жол болып табылатыны неліктен?
2. ҒТР дәуірінде өндірістік және өндірістік емес салалардың арақатынасы неліктен өзгерді?
3. ҒТР дәуірінде электр энергетикасының, машина жасау мен химия өнеркәсібінің «авангардтық үштіктің» салалары болуы неліктен?
4. Қазіргі заманғы шаруашылық қандай салалардан тұрады?
5. Аймақтар мен жеке елдердегі шаруашылықтың салалаық құрылымы неге әртүрлі болады?
|
Сабақ барысында оқушылар өз беттерінше сұрақтарға жауап беріп, тапсырмаларды орындайды.
1. ҒТР дәуірінде өндіріс дамуының революциялық жолы басты жол болып табылатынын анықтайды.
2. ҒТР дәуірінде өндірістік және өндірістік емес салалардың арақатынасын анықтайды.
3. ҒТР дәуірінде электр энергетикасының, машина жасау мен химия өнеркәсібінің «авангардтық үштіктің» салалары болуын анықтайды.
4. Қазіргі заманғы шаруашылық қандай салалардан тұратынын анықтайды.
5. Аймақтар мен жеке елдердегі шаруашылықтың салалаық құрылымы неге әртүрлі болатынын анықтайды.
|
V
|
Үй жұмысы:
1. §31-32 оқып, мазмұнын айту.
2. Географиялық диктантқа дайындалу.
|
Оқушылар үй жұмысын жазып алады, түсінбеген сұрақтарды сұрайды.
|
VІ
|
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды және неге солай бағалағанын айтады.
|
Мұғалімді тыңдап, бағаланады. Күнделіктерін береді.
|
VІІ
|
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушылармен қоштасады.
|
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін мұғаліммен бірге талдайды. Мұғаліммен қоштасады.
|
Сабақ: №39-40
Тақырыбы: Дүниежүзі елдерін даму деңгейі бойынша топтастыру. Дүниежүзілік өнеркәсіп. Өнеркәсіптің орналасу заңдылықтары. Отын-энергетикалық кешен
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – Елдердің даму деңгейін сипаттайтын негізгі көрсеткіштермен таныстыру, шаруашылық құрылымының аумақтық айырмашылықтарына шолу, дүниежүзілік өнеркәсіп түсігін ашу, өнеркәсіп құрылымы және орналасу заңдылықтары туралы білім беру, отын-энергетикалық кешен туралы білімдерін беру және бекіту.
Дамытушылық мақсаты – Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын, танымдық қызығушылығын арттыру.
Тәрбиелік мақсаты – оқушыларды еңбекқорлыққа тәрбиелеу, өз ойларын жеткізе білуіне, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, жарты шарлар физикалық картасы, дүние жүзінің саяси картасы
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – үй тапсырмасын тексеру (20 мин)
ІІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (40 мин)
ІV кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (20 мин)
V кезең – үй тапсырманы беру (3 мин)
VІ кезең – бағалау кезеңі (3 мин)
VІІ кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
Кезең
|
Мұғалім әрекеті
|
Оқушылар әрекеті
|
І
|
Мұғалім оқушылармен амандасып, балалардың кім-жоғын сұрайды. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді.
|
Сәлемдеседі, тәртіпке келеді де, одан сабаққа дайындалып отырады.
|
ІІ
|
Мұғалім балалардың білімдерін тексеру үшін балалардан өткен тақырыптан географиялық диктант алады.
1. Дүниежүзілік шаруашылық дегеніміз не?
2. Дүниежүзілік шаруашылық дамуының басты кезеңдерін атаңдар.
3. Д.ж.шаруашылықтың құрамдас бөліктерін атаңдар.
4. Халықаралық еңбек бөлінісі дене не?
5. ҒТР дегеніміз не?
6. ҒТР-дің құрамдас бөліктерін атаңдар.
7. ҒТР-ге тән сипаттарын атаңдар.
8. Д.ж. шаруашылық ұйымдасуының типтерін атаңдар.
9. Д.ж.шаруашылықтың салалық құрамын атаңдар.
10. Халықаралық мамандану дегеніміз не?
|
Балалар өткен сабақтың білімдерін көрсету үшін географиялық диктант жазады.
1. Дүние жүзіндегі елдердің бір-бірімен күрделі экономикалық қарым-қатынастар жүйесі арқылы байланысқан ұлттық шаруашылықтарының жүйесі.
2. Индустриялануға дейінгі, индустриялану және қазіргі кезеңі.
3. Х.а.мамандану, х.а.еңбек бөлінісі, х.а.сауда, х.а.айырбас, х.а.қатынастар.
4. Жеке елдердің өнімнің белгілі бір түрлерін, шикізат пен даяр бұйымдарды өндіруге және олармен айырбас жасауға мамандануы
5. ҒТР – ғылымның тікелей қоғамның өндіргіш күштеріне айналуына негізделіп, адам баласының өндіргіш күштерінің сапа жағынан түбегейлі өзгергендігі.
6. ҒТР-дің құрамдас бөліктері: ғылым, техника мен технология, өндіріс, басқару.
7. ҒТР-ге тән сипаттары: әмбебаптылығы, ғылыми*-техникалық өзгерістердің төтенше жеделдеуі, еңбек қорларының біліктілік деңгейіне қойылатын талаптардың күрт артуы, әскери-техникалық революцияның пайда болуы. .
8. Табиғи шаруашылық, нарықтық экономика, мемлекеттік немесе жоспарлы экономика, өтпелі экономика.
9. 4 сектор.
10. Жеке елдердің өнімнің белгілі бір түрлерін, шикізат пен даяр бұйымдарды өндіруге және олармен айырбас жасауға мамандануы.
|
ІІІ
|
Жаңа сабақты түсіндірмес мұғалім балаларға сабақтың мақсатын ашып түсіндіреді. Одан кейін елдердің даму деңгейін анықтайтын негізгі көрсеткіштермен таныстырады. Олар: 1) ел экономикасының типі; 2) жерінің ауданы және оның игерілуі деігейі; 3) халқының саны мен еңбек ресурстарының құрылымы; 4) жалпы жиынтық өнімнің көлемі мен құрылымы; 5) халықтың өмір сүру деңгейі мен сапасы; 6) елдің х.а.еңбек бөлінісіндегі орны.
Одан кейін мұғалім ел экономикасының ауқымы, ең алдымен, ЖЖӨ көлемімен анықталатынын айтады. Оның екі түрі бар: ЖІӨ және ЖҰӨ.
ЖІӨ жоғары мемлекеттерді 34-сызбанұсқа арқылы көрсетеді және ЖЖӨ жан басына шаққандағы көрсеткіштері жоғары және төмен мемлекеттерді 18-кесте арқылы көрсетеді.
Одан кейін ресей географтары дүние жүзі елдерін экономикалық даму деңгейіне қарай экономикасы дамыған, өтпелі экономика тән және дамушы елдер деп үш топқа бөлгенін айтады.
Одан кейін д.ж.өнеркәсіп туралы қысқаша шолу жасап, өнеркәсіп құрылымы мен орналасу заңдылықтарымен таныстырады.
Одан кейін өнеркәсіптің бірініші салааралық кешен – отын-энергетика кешені (ОЭК) тақырыпқа тоқталады.
Сосын балаларға ОЭК салалары тақырыпшаларын бөліп беріп, өз беттерінше меңгеріңдер деп тапсырма береді.
|
Балалар сабақтың мақсатымен таныстырылып, елдердің даму деңгейін анықтайтын негізгі көрсеткіштерді дәптерге жазып алады.
Сосын балалар ЖЖӨ, ЖІӨ мен ЖҰӨ ерекшеліктерін ақып, олардың анықтамаларын дәптерге жазып алады.
ЖІӨ - жыл ішінде белгілі бір аумақта өндірілген тауарлар мен көрсетілген қызметтердің жалпы құнын көрсетеді, ал ЖҰӨ - аумақтағы шетелдік кәсіпорындар үлесі есептелмей, жыл ішінде белгілі бір аумақта өндірілген тауарлар мен көрсетілген қызметтердің жалпы құнын көрсетеді.
Балалар дәптерлерінде дүние жүзі елдерін экономикалық даму деңгейіне қарай экономикасы дамыған, өтпелі экономика тән және дамушы елдер деп үш бағанаға бөліп жазады. Әрбір топ өз ішінене топшаларға бөледі және әрбіреуіне қысқаша сипаттама береді. Сосын дамушы елдерінің негізгі топшаларын 19-кестені көшіріп алады.
Балалар өнеркәсіптің орналасу факторларын еске түсіріп, 35-сызбанұсқаны сызып алады.
Балалар ОЭК құрамын жазып алады және 2-қосарбеттегі «Д.ж. ОЭК» картасына қарап, адамзат баласының өндірістің отын мен энергияға сұранысы арта түседі деген қорытындыға келеді.
Балалар ОЭК салалары тақырыпшаларын бөліп алып, өз беттерінше меңгереді.
|
ІV
|
Сабақ соңында өтілген материалды бекіту мақсатында мынадай сұрақтар мен тапсырма береді:
1. Ел типін анықтауда қандай көрсеткіштерге сүйенеді?
2. ЖІӨ дегеніміз не?
3. «Қоныс аударған капитализм елдері» қалай түсінесіңдер?
4. Дамушы елдердің қандай топшалары бар?
5. 35-сызбанұсқа бойынша өңдеуші өнеркәсіптің орналасуына әсер ететін факторларды атаңдар?
6. ОЭК құрылымындағы БЭК түрлерінің арасалмағының өзгерістеріне не себеп болған?
|
Сабақ барысында оқушылар өз беттерінше сұрақтарға жауап беріп, тапсырмаларды орындайды.
1. Ел экономикасының ауқымы, ең алдымен, ЖЖӨ көлемімен анықталатынын айтады. Оның екі түрі бар: ЖІӨ және ЖҰӨ.
2. Жыл ішінде белгілі бір аумақта өндірілген тауарлар мен көрсетілген қызметтердің жалпы құны.
3. Бұрын Ұлыбританияның отары болған, олардың экономикасында әлемдік деңгейдегі экономика алпауыттары жетекші рөл атқарған елдер.
4. Жетекші, жаңа индустриялық, плантациялық шаруашылық, мұнай экспорттаушы, жалға пәтер беруші, даму деңгейі төмен елдері.
5. Табиғи ресурстар, ғылым мен техника, байланыс, көлік, экологиялық жағдай.
6. ОЭК құрылымындағы БЭК түрлерінің арасалмағының өзгерістеріне ҒТР себеп болды.
|
V
|
Үй жұмысы:
1. §33-34 оқып, мазмұнын айту.
2. §33 бойынша географиялық диктантқа дайындалу.
3. Кескін картаға д.ж.елдерін даму деңгейі бойынша топтастыруын түсіру.
|
Оқушылар үй жұмысын жазып алады, түсінбеген сұрақтарды сұрайды.
|
VІ
|
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды және неге солай бағалағанын айтады.
|
Мұғалімді тыңдап, бағаланады. Күнделіктерін береді.
|
VІІ
|
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушылармен қоштасады.
|
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін мұғаліммен бірге талдайды. Мұғаліммен қоштасады.
|
Достарыңызбен бөлісу: |
