Оқулық «Білім беруді дамытудың федералды институты»

 
Желілік  операциялық жүйе
 
Жергілікті ресурстарды басқару құралдары 
 
Желілік құралдар
 
Серверлік бөлік                  Тұтынушылық бөлік
 
Жалпы пайдалану үшін өз 
ресурстарын ұсыну 
құралдары
 
Қашық ресурстардың 
ресурстарына және 
қызметтеріне қол жеткізу 
 
Коммуникация құралдары
 
Желі 
 
6.1 
сурет.  Желілік операциялық жүйенің негізгі функционалдық компоненттері
 
Осы  ресурстарға  тиесілі  компьютер.  Бұл  «сұраулар»  желі  арқылы 
жіберілген  хабарлар  түрінде  көрсетіледі.  Хабарлар  белгілі  бір 
әрекеттерді орындауға пәрмен, сонымен қатар осындай файл мазмұнын 
ретінде нақты деректерді ғана, болуы мүмкін. 
Клиент  пен  серверлік  бөліктер  арасындағы  хабар  алмасуды 
желілік коммуникациялық жүйе ОС көлік құралдары арқылы басқарады. 
Бұл  құралдар  және  т.б.  хабарлар,  бөлікке  бөлшектемей  хабарлар 
(бумалары, 
кадрлар), 
сандық 
мекенжайлары 
компьютерлік 
атауларының  конверсиялау,  сенімді  хабар  жеткізуді    ұйымдастыру, 
күрделі  желісінде  бағытын  анықтау,  қалыптастыру  сияқты 
функцияларды  орындауға  желі  арқылы  берілетін  хабарлар 
компьютерлік  өзара  іс-қимыл  ережелері  және  т.б.  IPXi  Ethernet, 
TokenRin
g,  IP,  сондай-ақ  байланыс  хаттамаларына  жазылады.  Екі 
компьютерлер  желісі  арқылы  байланысу  үшін,  олардың  операциялық 
жүйелерді  көлік  құралдары  коммуникациялық  хаттамаларды  жалпы 
жиынтығын  қолдау  керек.  Осы  байланыс  хаттамаларын  іске  асыру 
операциялық  жүйе  бағдарламалық  модульдер,  олардың  мазмұнына 
бармайтын  желілік  операциялық  жүйесі  серверлер  және  клиенттер 
арасында хабар беру болып табылады. 
Сонымен  қатар,  желілік  операциялық  жүйелердің  клиенттік 
бөліктері  сұрау  форматтарын  ресурстарға  қайта  өңдеуді  жүзеге 
асырады. Жергілікті желілік ресурстарға қол жеткізу үшін қолданбалы 
бағдарламалардан сұраулар қабылданады.  
 
 
                                                                                             
1 0 8
 

Нысаны,  яғни  операциялық  жүйенің  жергілікті  бөлігінде 
қабылданған пішінде жұмыс жасайды. Сұрау клиенттік бөлік бойынша 
сұралған ресурс орналасқан компьютерде жұмыс істейтін серверлік ОЖ 
бөлігінің талаптарына сәйкес келетін басқа пішінде желіге жіберіледі. 
Клиент  бөлігі  сонымен  бірге  серверлік  бөліктен  жауап  алады  және 
оларды жергілікті форматқа түрлендіреді, сондықтан бағдарлама үшін 
жергілікті және қашықтағы сұраулардың орындалуы ажыратылмайтын 
болып табылады. 
Желілік операциялық жүйе пайдаланушыға желілік қызметтерді 
пайдаланатын  желі  қызметтерінің  жиынтығын  ұсынады.  Осылайша, 
желілік  қызмет  желі  пайдаланушыларын  белгілі  бір  қызметтер 
жиынтығымен қамтамасыз ететін желілік компонент болып табылады. 
Бұл қызметтер кейде желілік қызметтер деп аталады. Айта кету керек, 
бұл  термин  техникалық  әдебиетте  «сервис»,  «қызмет  көрсету», 
«қызмет»  ретінде  аударылады.  Бұл  терминдер  кейде  синонимдер 
ретінде  пайдаланылуына  қарамастан,  кейбір  жағдайларда  осы 
терминдердің  мағыналарының  айырмашылығы  іргелі  сипатта  екенін 
есте ұстау керек. Нақтырақ айтқанда, «сервис» шеңберінде біз белгілі 
бір қызметтер жиынтығын іске асыратын желілік компонент, ал «қызмет 
көрсету»  дегеніміз  -  бұл  қызмет  ұсынатын  қызметтер  жиынтығының 
сипаттамасы. Осылайша, қызмет - бұл тұтынушы мен қызмет көрсетуші 
арасындағы (қызмет) интерфейс. 
Әрбір қызмет желі ресурстарының нақты түрімен және / немесе 
осы  ресурстарға  қол  жеткізудің  белгілі  бір  әдісімен  байланысты. 
Мысалы, басып шығару қызметі желінің пайдаланушыларына желінің 
ортақ принтерлеріне қатынауды қамтамасыз етеді және басып шығару 
қызметін  ұсынады,  ал  пошта  қызметі  желі  ақпараттық  ресурсына  - 
электрондық  поштаға  қол  жетімділікті  қамтамасыз  етеді.  Желілік 
қызметтердің 
арасында 
қарапайым 
пайдаланушыға 
бағытталмағандарды  таңдауға  болады.  Мұндай  қызметтер  желіні 
ұйымдастыру үшін қолданылады. 
Пайдаланушыларға,  қосымшаларға  және  желілік  әкімшілерге 
операциялық жүйе арқылы қызметтердің бай жиынтығы дәрежесі желі 
операциялық жүйелерінің жалпы жиынынан оның орнына байланысты. 
Бірінші  желілік  операциялық  жүйелер  қазірдің  өзінде  бар 
жергілікті операциялық жүйенің және ондағы желілік хабтың жинағы 
болды.  Сонымен  қатар,  жергілікті  ОЖ  негізгі  желілік  функцияларды 
орындайтын  желілік  қаптаманы  басқару  үшін  қажетті  ең  аз  желілік 
функциялармен  жабдықталған.  Дегенмен,  болашақта  желілік 
операциялық жүйелерді әзірлеушілер жұмыс істей бастағаннан бастап 
желілік операциялық жүйе барынша тиімді тәсіл деп санайды. 
 
 
                                                                                                
1 0 9
 

оның  үстіне  желіні  құрастыру  үшін  арнайы  ойластырылған  және 
жобаланған.  Осы  операциялық  жүйелерде  желі  функцияларын  терең 
оның  логикалық  келісімді,  пайдалану  және  модификациялау, 
ыңғайлығын, сондай-ақ жоғары өнімділікті қамтамасыз ететін жүйесі, 
негізгі модульдер кірістіріледі. Бұл тәсіл артықтығы жоқтығы маңызды. 
Барлық  желі  қызметтері  сондай-ақ  біріктірілген  болса,  яғни 
операциялық  жүйенің  құрамдас  бөлігі  ретінде  қарастырылады, 
операциялық  жүйенің  барлық  ішкі  жұмыс  желілік  функцияларды 
орындауға оңтайландыруға болады. 
Арнайы  серверлері  бар  желілерде  серверлер  рөлінде  жұмыс 
істеу үшін оңтайландырылған және серверлік операциялық жүйелер деп 
аталатын  желілік  операциялық  жүйелердің  арнайы  нұсқалары 
қолданылады.  Осы  желілердегі  қолданушы  компьютерлер  клиенттің 
операциялық жүйелерімен жұмыс істейді. 
Сервер  ретінде  жұмыс  істеу  үшін  операциялық  жүйенің 
мамандануы - серверлік операциялардың тиімділігін арттырудың табиғи 
жолы. Мұндай өсімге деген қажеттілік жиі өте қатты сезіледі, әсіресе 
үлкен  желіде.  Егер  желіде  жүздеген  немесе  тіпті  мыңдаған 
пайдаланушылар  бар  болса,  ортақ  ресурстарға  сұраныстың 
қарқындылығы өте жоғары болуы мүмкін және сервер бұл ағындардың 
үлкен кешігуіне жол бермеуі керек. 
Бұл мәселенің айқын шешімі - компьютерді қуатты аппараттық 
платформасы бар сервер ретінде пайдалану және сервер функцияларына 
оңтайландырылған операциялық жүйе. Аз функциялары, операциялық 
жүйесі  жүзеге  асырылуы  тиімдірек.Олар  OС  әзірлеушілер  кейде 
олардан толық бас тартуға дейін, оның басқа да ерекшеліктерін кейбір 
ұстап  тұруға  мәжбүр  сервер  операцияларын  оңтайландыру,  жүзеге 
асырылуы мүмкін. 
Дегенмен, 
кейбір 
серверлік 
ОС-дың 
тым 
тар 
мамандандырылуы  олардың  әлсіз  жағы  болып  табылады.  Мысалы, 
әмбебап бағдарламалау интерфейсінің болмауы және кейбір ОС-дағы 
қосымшаларды  қорғау  оны  қолданбалы  бағдарламаларды  орындау 
ортасы  ретінде  пайдалануға  мүмкіндік  бермейді,  бұл  желідегі  басқа 
серверлік  операциялық  жүйелерді  қосу  қажеттілігіне  әкеледі. 
Сондықтан, көптеген серверлік операциялық жүйелерді әзірлеушілер 
функционалды  шектеулерден  бас  тартады  және  серверлік  ОС-ға 
оларды әмбебап сервер ретінде пайдалануға мүмкіндік беретін және 
тіпті  клиент  ОС  ретінде  пайдалануға  мүмкіндік  беретін  барлық 
компоненттерді қамтиды. Мұндай серверлік операциялық жүйелерге 
озық  әмбебап  графикалық  пайдаланушысына  интерфейс  арқылы 
беріледі. 
 
 
 
                                                                                 
1 1 0