Оқулық «Білім беруді дамытудың федералды институты»

187 
 
 
 
 
 
■ 
ағындық мультимедиа.
 
Жоғарыда  аталған  қызметтер  стандартты  болып  табылады.  Бұл 
клиент  пен  серверлік  бағдарламаны  қамтамасыз  етуді  құру 
қағидаттары, сондай-ақ өзара әрекеттесу хаттамалары халықаралық 
стандарттар  түрінде  қалыптастырылғанын  білдіреді.  Демек, 
бағдарламалық  қамтамасыз  етуді  әзірлеушілер  тәжірибиелік  іске 
асыруда жалпы техникалық талаптарға төтеп беруі керек. 
 
Стандартты  қызметтермен  бірге  белгілі  бір  компанияның 
түпнұсқа  дамуын  білдіретін  стандартты  емес  қызметтер  де  бар. 
Мысал  ретінде  Instant  Messenger  (түпнұсқа  Интернет-пейзерлер  - 
ICQ,  AOl,  Demos  online  және  т.б.),  Интернет-телефония  жүйелері, 
радио және бейне тарату сияқты түрлі жүйелерді атап өтуге болады. 
Мұндай  жүйелердің  маңызды  ерекшелігі  -  басқа  ұқсас 
қызметтермен  техникалық  қақтығыстарға  алып  келуі  мүмкін 
халықаралық стандарттардың болмауы. 
Стандартты  қызметтер  үшін  көліктік  деңгейлі  хаттамалармен 
интерфейс  стандартталған.  Атап  айтқанда,  стандартты  TCP  және 
UDP  порттарының  әр  бағдарламалық  жасақтаманың  сервері  үшін, 
қызмет  компоненттерінің  де,  көлік  протоколдарының  да  осы 
брендті  іске  асыру  ерекшеліктеріне  қарамастан  өзгеріссіз  қалады. 
Клиенттік  бағдарламалық  жасақтаманың  порттық  нөмірлері  қатаң 
түрде реттелмейді. Бұл келесі факторларға байланысты:
 
1) 
клиенттік  бағдарламаның  бірнеше  көшірмесі  пайдаланушы 
түйінінде  жұмыс  істей  алады  және  олардың  әрқайсысы  көлік 
протоколымен  анықталуы  керек,  яғни  әрбір  бірегей  көшірме  оның 
бірегей порт нөмірін тағайындауға тиіс;
 
2) 
клиент  сұрауды  қайда  жіберу  керектігін  білу  үшін  сервер 
порттарын  реттеу  үшін  маңызды,  ал  сервер  клиенттің  кіріс 
сұрауынан мекенжайын біліп, жауап бере алады.
 
Қазіргі  уақытта  ең  танымал  интернет-қызметтері  төменде 
келтірілген:
 
■ 
Бүкіл  әлемдік  ғаламтор:  веб-форумы,  веб-форумдар,  блогтар, 
вики-жобалар  (соның  ішінде  Укипедия),  интернет-дүкендер, 
интернет-аукциондар, әлеуметтік желілер;
 
■ 
электрондық пошта және жіберілім тізімдері;
 
 

 
 
188 
■ 
топтық жаңалықтар (негізінен, Usenet);
 
■ 
файл алмастыру желілері;
 
■ 
электрондық төлем желілері;
 
■ 
интернет-радио;
 
■ 
IPTV интернет-телевидениясы;
 
■ 
IP-телефония;
 
■ 
мессенджерлер;
 
■ 
FTP-серверлер;
 
■ 
веб-чаттар(IRC);
 
■ 
 іздеу жүйелері; 
 
■ 
интернет-жарнама; 
 
■ 
жойылған терминалдар; 
 
■ 
жойылған басқарылымдар;
 
■ 
қолданушысы көп ойындар.
 
Шолғыш  —  веб-беттерге  арналған  компьютерлік  бағдарламалар. 
Көптеген  шолғыштар  бар.  Олардың  ең  танымалдары  —  Google 
Chrome, Internet Explorer, Mozilla Firefox, Safari және Opera.
 
ЭЛЕКТРОНДЫҚ ПОШТА, КЛИЕНТТІК 
БАҒДАРЛАМАЛЫҚ ҚАМТАММАСЫЗДАНДЫРУ
 
Электрондық  пошта  (e-mail  electronic  mail  сөзінен)  — 
таратылатын  (соның  ішінде  ғаламдық)  компьютерлік  желісі  арқылы 
электрондық хабарламаларды («хаттар» немесе  «электрондық хаттар» 
деп аталады) жіберуге және алуға арналған технология мен қызметтер. 
Элемент  құрамына  арналған  электрондық  пошта  және  жұмыс 
қағидаты іс жүзінде әдеттегі (қағаз) пошта жүйесі, терминдер (пошта, 
хат,  конверт,  корпус,  қорап,  жеткізу  және  т.б.)  ретінде  қарапйым 
пошта  жүйесін,  сондай-ақ  өзіне  тән  ерекшеліктері  -  пайдаланудың 
қарапайымдылығы,  сенімділік  және  сонымен  қатар  жеткізу 
кепілдігінің болмауын қайталайды. 
Электрондық поштаның артықшылығы: қолданушы атауы @ домен 
атауы (мысалы, somebody@example.com) мекенжайына оңай түсірілген 
және  есте  сақталған;  қарапайым  мәтінді  және  пішімдеуді,  сондай-ақ 
еркін файлдарды  жіберу  мүмкіндігі; серверлердің тәуелсіздігі (жалпы 
айтқанда  олар  бір-біріне  тікелей  сілтеме  жасайды);  хабарларды 
жеткізудің  жеткілікті  сенімділігі;  адамның  қарапайымдылығы  мен 
5.8. 

189 
 
 
 
 
 
бағдарламалары. 
Электрондық  поштаның  кемшіліктері:  спам  сияқты  құбылыстың 
болуы  (бұқаралық  жарнама  және  вирус  жөнелтілімдері);  белгілі  бір 
хатты  кепілдік  берудің  теориялық  мүмкін  еместігі;  хабарламаны 
жеткізудің кешігуі (бірнеше күнге дейін); бір хабарламаның өлшеміне 
және  пошта  жәшігіндегі  хабарлардың  жалпы  өлшеміне  шектеу 
қойылуы (пайдаланушылар үшін жеке). 
Қазіргі  уақытта  кез  келген  жаңа  пайдаланушы  интернет-
порталдардың  бірінде  тіркеліп,  тегін  электрондық  поштаасын  аша 
алады 
Электрондық пошта алмасу үшін әлемдегі ең көп тараған хаттама - 
SMTP (Simple Mail Transfer Protocol – поштамен жіберудің қарапайым 
хаттамасы).  Әдеттегі  іске  асыруда,  ол  поштаны  қайта  бағыттау 
ережелерін  анықтау  үшін  DNS  пайдаланады  (Microsoft  Exchange 
секілді  жеке  жүйелерде  болса  да,  SMTP  басқа  көздерден  алынған 
ақпаратқа негізделе алады). 
Әртүрлі  домендерде  бір-бірінен  тәуелсіз,  пошта  жүйелері 
орнатылған. 
Әрбір 
электрондық 
пошта 
доменінде 
бірнеше 
пайдаланушы  болуы  мүмкін.  Дегенмен,  шын  мәнісінде,  бір  ұйым 
немесе адам бір пошта жүйесімен (физикалық) қызмет ететін көптеген 
домендерге  ие  болуы  мүмкін.  Пошта  Пошта  тасымалдау  агенттері 
(MTA,  sendmail,  exim4,  postfix,  Microsoft  Exchange  Server,  Lotus 
Domino және т.б.) арқылы түйіндер арасында тасымалданады. Жүйенің 
мінез-құлқы  бір-бірімен  қарым-қатынаста  SMTP  протоколын  (осы 
стандартты  сақтау  және  барлық  қатысушылардың  әмбебап  DNS 
қолдауымен)  стандарттау  қатаң  стандартталған,  алдын-ала  келісусіз 
«барлық  адамдармен»  байланыс  мүмкіндігі  үшін  негіз  болып 
табылады.    Пошта  жүйесінің  өзара  әрекеттестігі  және  тұтастай 
пайдаланушылары,  бірақ  пайдаланушылар  мен  пошта  жүйесі 
арасындағы  ашық  және  жабық  хаттамалар  (нақты  өндірушілердің 
бағдарламалық  жасақтамасымен  байланысты)  болса  да,  кез  келген 
түрде реттелмеген және ерікті болуы мүмкін. Пошта жүйесінде жұмыс 
істейтін  және  пайдаланушыларға  қызмет  көрсететін  бағдарлама  MDA 
(Mail  Delivery  Agent)  деп  аталады.  Кейбір  пошта  жүйелерінде  MDA 
және  MTA  бір  бағдарламаға  біріктірілуі  мүмкін,  басқа  жүйелерде 
оларды  әртүрлі  бағдарламалар  түрінде  ажыратуға  немесе  тіпті  түрлі 
серверлерде  іске  қосуға  болады.  Пайдаланушы  кіретін  бағдарлама 
MUA  (Mail  User  Agent)  деп  аталады.  Веб-интерфейсті  поштамен 
жұмыс  істеген  жағдайда,  оның  рөлі  серверде  іске  қосылған  веб-
интерфейс бағдарламасы арқылы орындалады.