105
қайда және қалай жазылатындығын анықтайды (мысалы қатқыл
дискіде).
ОЖ көзқарасынан алғанда, бүкіл диск - кластерлер жиынтығынан
тұрады (әдетте 512 байт және одан үлкен). Файлдық жүйенің
драйверлері файлдар мен каталогтардағы кластерлерді (іс жүзінде
кірістірілген файлдардың тізімін қамтитын файлдар) құрайды. Бірдей
драйверлер кластерлердің қайсысын пайдаланатынын қадағалап
отырады,
олар тегін, ақаулы деп белгіленеді.
Дегенмен файлдық жүйе физикалық ақпарат құралдарымен тікелей
байланысты емес. Виртуалды файлдық жүйе, сондай-ақ қашықтағы
компьютерде орналасқан файлдарды ашудың тек қана жолы болып
табылады. Дизайн бойынша файлдық жүйелер төмендегі санаттарға
бөлінеді:
■
кездейсоқ қол жеткізу үшін (мысалы қатты диск): FAT32, NTFS,
HPFS, ext2 және басқалары. Дискілерге қатынасу оперативтік
қатынауға қарағанда бірнеше есе аз болғандықтан, көптеген
файлдық жүйе өнімділікті арттыру үшін дискідегі өзгерістерді
асинхронды
жазуды
қолданады.
Бұл
үшін
журналдану
пайдаланылады, мысалы, ext3, ReiserFS, JFS, NTFS, XFS немесе
soft updates және т.б. қолданылады. Журналдау NTFS-те
пайдаланылатын Linux-де кеңінен қолданылады. Soft updates -
BSD-жүйелерінде;
■
кезекті қол жеткізілетін тасымалдағыштар үшін (мысалы, магниттік
таспалар): QIC және т.б;
■
оптикалық тасымалдағыштар үшін — CD және DVD: ISO 9660,
HFS, UDF және т.б;
■
виртуалдық файлдық жүйелер: AEFS және т.б;
■
желілік файлдық жүйелер: NFS, CIFS, SSHFS, GmailFS және т.б;
■
флэш-жады үшін: YAFFS, ExtremeFFS, exFAT.
Кез келген файлдық жүйенің негізгі функциялары келесі
міндеттерді шешуге бағытталған:
■
файлдарды атау;
■
қосымшаларға
арналған
файлдармен
жұмыс
істеу
үшін
бағдарламалық интерфейс;
■
файлдық жүйенің логикалық моделін деректер қоймасының
физикалық ұйымына көрсету;
■
файлдық жүйенің тұрақтылығын электр қуатына, аппараттық және
бағдарламалық қателерге төзімділігін
ұйымдастыру;
■
жүйенің басқа нысандарымен (ядро, қосымшалар және т.б.) дұрыс
өзара әрекеттесуі үшін қажетті файлдық параметрлердің мазмұны.
107
Егер сіз осы логикаға сүйенсеңіз, бір файл бірнеше мазмұнды
қамтуы мүмкін. Осылайша бір файлда бір құжаттың бірнеше
нұсқасын, сонымен қатар қосымша деректерді (бағдарлама файлымен
байланысты файл белгішесін) сақтауға болады.
ФАЙЛ ПІШІМДЕРІ
Пішім - компьютер файлында жазылған деректер құрылымының
сипат тізімі. Файл пішімі кейде атаумен белгілі бір кезеңмен бөлінген
бөлігі ретінде көрсетіледі (әдетте бұл бөлік файл атауының кеңейтілімі
деп аталады, бірақ нақты айтқанда бұл дұрыс емес). Мысалы .txt атауы
(кеңейтілім) файлының соңы, әдетте тек мәтін мен ақпаратты
қамтитын файлдарды тағайындау үшін пайдаланылады және Microsoft
Word бағдарламасының стандарттарына сәйкес құрылымдалған
ақпарат бар мәтін үшін .doc немесе .docx қолданылады. Мазмұны сол
форматқа сәйкес келетін файлдар (сирек - бір пішімдегілерге) кейде
бірдей типтегі файлдар деп аталады.
Есептеудің жалпы тұжырымдамасы - файлдың тұжырымдамасы -
бұл байттардың жүйелік емес реттілігі. Сондықтан файлдардағы
құрылымдық деректерді сақтайтын компьютерлік бағдарламалар,
оларды кез келген түрде байт ретіне немесе керісінше түрлендіруге
тиіс. Бұл трансформацияның алгоритмі, сондай-ақ файлдағы түрлі
ақпарат бөліктері туралы келісім «пішімін» құрайды.
Түрлі файл форматтары егжей-тегжейлі дәрежеде ерекшеленуі
мүмкін, бір формат «басқаша» болуы немесе басқа форматтардың
элементтерін қолдануы мүмкін. Мысалы мәтін пішімі деректер
құрылымында тек жалпы шектеулерді ғана қамтиды.
HTML пішімі
файлдың ішкі құрылғысына қосымша ережелерді орнатады, бірақ кез
келген HTML файлы бір уақытта мәтіндік файл болып табылады.
Көптеген файл пішімдері үшін осы форматтағы файлдар
құрылымын
егжей-тегжейлі
сипаттайтын
спецификациялар
жарияланып, бағдарлама осы форматқа жазу үшін деректерді кодтау
және оларды оқу кезінде оларды декодтау керек. Осы техникалық
сипаттізімдердің көпшілігі еркін түрде қол жетімді,
кейбіреулеріне ақы
төленеді.
Кейде компаниялар белгілі бір файл пішімдерін коммерциялық
құпия ретінде қарастырып, олардың сипаттамаларын жарияламайды.
Белгілі бір мысал - Microsoft Office файл пішімі. Кейбір жағдайларда
3.3.
