Оқулық баспа Философия тарихы Болмыс ілімі (Онтология) Эпистемология

жүктеу 5,05 Mb.

бет	240/298
Дата	07.01.2022
өлшемі	5,05 Mb.
	#37044
түрі	Оқулық

1 ... 236 237 238 239 240 241 242 243 ... 298

философия Серик Мырзалы (1)

а) материалдық болмыс

Бүгінгі таңдағы ғылыми деректерге сүйенсек, материалдық Дүние осыдан 20 млрд. жыл бұрын болған «¥лы Жарылыстың» нәтижесінде пайда болды. Оған дейін материя өзінің сингулярлык, яғни бірнүктелік орасан зор қысымдық жағдайында болған (нүкте көлемі - атомдай - 10 - минус 8 дәрежедегі см. болса, қысымдығы 10-94 дәрежедегі г./см!!!). Мұндай жағдайда өмір сүрген материяның ішінде қандай үрдістердің болғаны жөнінде ешкім ешқандай болжам айта алмайды.

«¥лы Жарылыстың» нәтижесінде, негізінен, материяның құрылымының үш деңгейі пайда болды:

1. Макроәлем, ондағы заттардың көлемі адамзат тәжірибесімен салыстырмалы; кеңістік - мм., см., км., ал уақыт - сек., мин., сағ., жыл ұзақтығымен беріледі;

Микроәлем - көзге көрінбейтін ұсак бөлшектерден тұрады. Олардың көлемі 10 минус 8-шіден 10 минус 16 дережедегі см. болса, өмір сүру ұзақтығы - 10 минус 24 дәрежедегі сек. дейін.

Мегаәлем - орасан зор Ғарыштағы объектілер. Олардың бір-бірінен қашықтығы сәуле жылымен есептелсе, өмір сүру уақыты миллиардтаған жылдарға созылады.

Әрбір әлемнің шеңберінде өз өмір сүру заңдылықтары бар. Сонымен қатар олар бір-бірімен өте тығыз байланыста екенін айтып кеткен жөн.

Бүгінгі таңда ашылған материяның екі түрін келтіруге болады. Оның бірі - табиғаттың заты болса, екіншісі - физикалык өрістер. Олардың бір-бірінен айырмашылығы:зат бөлшектерден - атомдардан тұрады, ал өріс бөлінбейді; заттың бөлшектерінің тұрақты салмағы (массасы) бар, өрісте жоқ;

заттың өткізбейтін, я болмаса аз өткізетін қасиеті бар, өріс өткізгіштігімен танылады; өрістің тарауы сәуленің жылдамдығына тең болса, заттың жылдамдығы бірнеше дәрежеде одан төмен.

Егер бізді айнала қоршаған макроәлемді мыңдаған жылдар бойы адамзат зерттеп келсе, микроәлем мен мегаәлем соңғы ғасырларда ғана танылуда. Бүгінгі таңда микроәлемнің құрамында 300-ге жуық элементарлық бөлшектер ашылып, олардың қасиеттері зерттелуде.

Соңғы жылдары мегаәлемді зерттеуде де қомақты нәтижелер бар. Олардың бірі Ғарыштың өне бойы кеңеюдегі үрдісі болса, екіншісі реликтік (relic - лат., қалдык) радиотолқындардың таралуы болды. Осы екі жаңалыктың негізінде «¥лы Жарылыс» теориясы жасалған болатын - оны бүгінгі таңдағы ғалымдардың көпшілігі мойындады.

Ғарышты зерттеудегі келесі жаңалық - «қара нүктелер», ғалымдардың пайымдауынша, олар сөнгеннен кейін коллапсқа (collapse - ағылш. сөзі, - құлдырау) ұшыраған алып жұлдыздар. Біздің галактикадағы «Магеллан тұмандығындағы» жакында ашылған «үлкен жарылыс» - жаңа жұлдыздардың Дүниеге келуінің айғағы. Сонымен, бір жағынан, жұлдыздар уақыты келгенде сөніп, коллапсқа ұшырап «қара тесікке» айналып жатса, екінші жағынан, жарылыстың негізінде жаңа жұлдыздар Дүниеге келіп жатыр.

Қорыта келе, материалдық Дүние өне бойы өзгерісте, қозғалыс пен даму үрдісінде екенін қазіргі жаратылыстану ғылымдары көрсетіп отыр. Біздің білетініміз өте аз. Ғылым әрі қарай дамыған сайын, әлі талай-талай ғажап жаңалықтар ашылатыны сөзсіз.

жүктеу 5,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 236 237 238 239 240 241 242 243 ... 298