Бірінші қадам. Білім беру ұйымында қалыптасқан дәстүрлі жұмыстардың белгілі бір талаптарды орындауға жеткіліксіздігін, өзгерістер қажеттігін ұғыну жоба тұжырымдамасын жасауға негіз болады.
Жоба жетекшілері білім беру ұйымындағы өзгерістерге негіз болатын факторлар мен одан туындайтын мәселелер ретінде жағдайларды ұсынады. Олардың мәні төмендегідей болуы мүмкін:
Мемлекет, қоғам деңгейінде білім беру нәтижесіне қойылатын талаптардың өзгеруі;
Жаңа бағдарламалар мен жаңа әдістемелік нұсқаулар жасалуы;
Рейтингтер қорытындысында ұжым көрсеткіштерінің төмендігі;
Педагогтармен жүргізілетін әдістемелік, ғылыми – ақпараттық қызметтер деңгейлерінің төмен болуы;
Педагогтардың басқа білім беру ұйымдарына ауысу көрсеткіштері;
Білім алушылардың түрлі тестілер мен сайыстар қорытындылары, бітірушілер көрсеткіштері төмен болуы, т.б.
Мысалы, бүгінгі өзекті мәселе – еліміздегі білім беру ұйымдарында пәндік және түйінді құзыреттік нәтижелерді қалыптастыруды көздейтін 12 жылдық білім беру жүйесіне педагогтарды инновациялық дайындауды қамтамасыз ету.
Екінші қадам. Мәселені ұжым болып түсіну. Бұл қадам ұйымда өзгерістер қажеттігін түсінгеннен кейінгі мәселені анықтау, міндеттерді айқындауға кірісу қажеттігін көрсетеді. Шешу жолдары ұйым мүшелерінің белсене қатысуымен терең талдана отырып айқындалған жағдайда жоба нәтижелі орындалады.
Үшінші қадам. Жетекшілер, лидерлер тобының бір шешімге келуі. Жоба жетекшілері қатарында әдетте озық тәжірибелі педагогтар, қоғамдық қызметтер жетекшілер мен түрлі ұйымдар мен қоғамдар мүшелері, ұжым белсенділері жеткілікті болады. Зертхана жағдайында ондай адамдар түрлі ақпараттар мен мәліметтер, ұсыныстар жинап, өз деңгейлеріндегі өзгерістерге дайындалады, ұйым мүшелерін дайындайды.
Ұйымды дамыту жұмыстарының тиімділігі лидерлер мен жетекшілерге байланысты, сондықтан жоба жетекшілерінен алдын ала ойлау ерекшелігі; өзгерістерді сезіне білуі, кейбір мақсаттарды қажет болса өзгертуге батылдығы, жігерлілігі, қайраттылығы, адамдарды өз жігерімен ерте алуы, адамгершілік қатынастары талап етіледі.
Төртінші қадам. Өзгерістердің алғы шарты - алдын көре білу және мақсат қоя білу. Жобалау алдындағы талдау мен жоба тұжырымдамасын жасау – қатысушылар үшін ең маңызды жұмыс болып табылады. Өйткені, ол тұжырымдамада жобаланатын өзгерістердің жан –жақты талданған, негізделген, ұйының шын мәніндегі мүмкіндіктерін анықтаған алғы шарттары беріледі.
Бесінші қадам. Ұжымдағы адамдарға өзгерістер мәнін жеткізу. Тұжырымдама немесе жобалау алдындағы талдау жоба жетекшісінің немесе оны құрастырған топтың жеке жоспары емес, тіпті ол тексерушілерге көрсететін құжат та емес, ол–жобаның теориялық негіздемесі. Оны ұйым мүшелерімен алдын ала толықтай талдап, педагогикалық кеңестің бекітуіне ұсыну қажет болады. Бұл міндетке сай төмендегі шарттар сақталуы міндетті:
ұйым мүшелеріне өзгерістердің себебі мен мотивін алдын ала жеткізу;
ұйымның болашақ бейнесі мен мазмұнының басқаларға түсінікті болуына жағдай жасау;
ұйымның болашағы адамдардың ынтасы мен қызығушылығы артуын қамтамасыз ету;
Алтыншы қадам. Жобалау қызметін басқару. Бұл кезең мақсатты бағдарлы жобаларды құрастырудан тұрады. Қатысушылар таңдаған тақырыптарына сай шағын топтарға (жобалау командасы) бірігіп, берілген үлгіде жоба құрастырады. Жобалау топтарындағы адамдар белсенділікпен, өз идеяларын ұсынып отырғаны жөн. Жобалаудың табысты болуы төмендегі факторларға байланысты:
жобаның нақты, айқын құрылуы;
басты мақсатты назарда ұстауы;
жобалау топтары мүшелерінің өзара келісім жағдайында жұмыс істеуі:
аралық нәтижелерді қамтамасыз етіп отыру;
топтағы қолайлы ахуал;
ақпараттық және коммуникативтік жүйелердің қолжетімдігі;
жобалау топтарының кәсібилігі, өз қызметін жақсы түсінуі.
Жетінші қадам. Адамдардың ынталануы, қызығушылығы. Жоба жетекшілерінің ынталануы жобаға қосатын үлестерін білдіреді, олар өз мақсаттарымен және өз шешімдерімен топты таныстыра алатын жағдай туғызылуы тиіс. Оның жүзеге асырылуы адамның өзіне сеніміне, өз болашағын өзі қалыптастыра алатынына көзі жетуіне байланысты болады.
Ұжымдық өзгерістерге қатысуға адамдардың ынталануы өздерінің іс–әрекет барысындағы жетістіктері, басқа адамдардың табыс пен нәтижелерді қолдауы, басшының мойындауы нәтижесінде пайда болады. Сондай–ақ, ұйымның дамуын жобалауға қатысу олардың жауапкершілігін жоғарылатып, өз жобаларын жетілдірудегі ізденістерге, шығармашылық әрекеттерге жағдайлар туғызылатыны сөзсіз.
Жобалау технологиясын қолдануда оған қатысушылардың ынталану деңгейлері түрлі болуы да мүмкін. Бұл төмендегідей жағдайлардан көрінуі мүмкін:
Қатысушылықтың төмен деңгейі, ұсыныстар берумен ғана шектелу;
Қатысушылықтың орта деңгейі, бағалауға ғана қатысуға ынталылық;
Қатысушылықтың жеткілікті деңгейі кей адамдардың жұмыстық топтар құрамына енуге тырысуы;
Қатысушылықтың жоғары деңгейі, жүйенің барлық деңгейлері бойынша шешім қабылдауға қатысуға ынталылық.
Жобалауға ұжымның белсенділікпен қатысуына көңіл бөлудің, оған ынталандырудың тұлғааралық қарым–қатынастар орнату, педагогтарды дамыту, ата-аналар, қоғамдық ұйымдармен байланыс мәселелерінде аса қажеттігі байқалды.
Сегізінші қадам. Жетістіктерді жоспарлау. Жетістіктер адамның одан арғы іс-әрекеттеріне түрткі болатыны белгілі, өйткені, әр адам өзінің нәтижелі болған әрекеттерін қайталауға, оны дамытуға үнемі ұмтылып отырады. Сондықтан, ұжымдағы тәжірибемен байланыстыра жүргізілген жұмыс әуелі қарапайым жобаларды орындаудан басталса, олардың табысты болуы үлкен жобалардың сәтті жасалуына сенімділікті қалыптастырды. Табысты болған тәжірибелер, біріншіден, жобалау қызметін әрі қарай дамыту үшін аса маңызды болса, екіншіден, қатысушылардың алға қойған мақсатқа жетуде белсенділікпен қатысуға ынталандыратынына көз жеткізілді. Соған байланысты, алғашқы кезеңдердегі жобалау барысында аз уақытта нәтижеге жеткізетін өзгерістер түрлері жоспарланды. Кейбір бағыттардағы нәтижелі қадамдар қатысушыларды ғана емес, оны «бақылап» отырғандардың ынталануына мүмкіндік береді.
Бұл жұмыстың тағы бір маңызды жағы – лидерлерге қарап үйренуге ұмтылыс пайда болады. Қалыптасқан түсінік бойынша адам көбінесе жетістікке жеткен әріспестерінен үлгі алуға тырысатыны белгілі. Сондықтан, жоба жетекшілерінің жұмыс барысындағы іс-әрекеттері қызметтік қана емес, тұлғалық, лидерлік, менеджерлік сапаларын жетілдіруге де ықпал ететін ескеру қажет.
Тоғызыншы қадам. Ұйымдағы өзгерістерді бекіту. Жобалау зертханаларында жасалған жобаларды талдау, тиімділеріне баға беру, негізінде ұйымдарға қажетті деп табылған жобалар педагогикалық кеңестерде бекітіліп, ұйым тәжірибесіне енгізілді. Сонымен қатар, білім беру ұйымдарында таратуға, әдістемесі мен технологияларын басылымға беруге ұсынылатын жобалар да анықталды.
Достарыңызбен бөлісу: |
