Оқулық Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігі бекіткен Алматы, 2011 2


 Моноклональды антидене (гибридома) алудың маңызы



жүктеу 4,09 Mb.
Pdf просмотр
бет32/216
Дата13.02.2022
өлшемі4,09 Mb.
#35813
түріОқулық
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   216
биотехнология кітап (2)

4. Моноклональды антидене (гибридома) алудың маңызы
Жасушаларды  гибридизациялау  жұмыстары  мен  иммунология  ғылымының
дамуы, олардың  өзара  тоғысқан  тұстарында  кейбір  мəселелердің  шешілуін  қажет
етті. Осындай  өзекті  мəселенің  қатарында, моноклональді  антидене (антитель) алу
технологиясын жолға қою болатын.
Адам  ағзасына, тосыннан  енетін, шығу  тегі  бөгде  биологиялық  обьектілерге
(микробтар  жəне  олардың  тіршілігінің  өнімдері, бөгде  жасушалар, өзгертілген  өз
елементтері  жəне т.б.) қарсы тұруда лимфоциттердің маңызы өте зор екендігі  бізге
белгілі. Ағзаға  енген  жат  биологиялық  материалдарға  қарсы  лимфоциттер  деп
аталатын ақ қан түйіршіктері, иммуноглобулиндер немесе антиденелер деп аталатын
ерекше ақуыздық заттар жасап шығарылады. Ағзаға енген бөгде биологиялық заттар
– антигендерге  қарсы  күресу  нəтижесінде, иммуноглобулиндер  оларды
залалсыздандырып, іс-əрекеттерін  бейтараптандырады. Кейіннен  өз  қызметтерін
атқарып болған иммуноглобулиндер мен антиденелер жиынтықтары, ағзаға қажетсіз
зат ретінде сыртқа шығарылады.


56
Алайда, ағзаға  ендірілетін  барлық  тосын  денелері (қан  сарысуы, ақуыздар,
ферменттер, гормондар  жəне  т.б) көбінесе  аралас  құрамдағы  антигендерінен
тұрғандықтан, оларға қарсы көптеген антиденелер бөлініп шыға бастайды. Мысалы,
адамның  қызыл  қан  түйіршіктері (эритроциттер) тек  қана  А (ІІ) жəне  В (ІІІ) қан
топтарына  ғана  емес, сонымен  бірге  резус  факторға  да  антиген  болып  табылады.
Сол  сияқты  бактериялардың  жасуша  қабаттары  мен  вирустар  капсидтерінің
ақуыздары да əртүрлі антигендер ретінде əрекет етіп, түрлі антиденелердің бөлінуін
қоздыра  алады. Яғни, иммундалған  малдардың  қан  сарысуы  əртүрлі  клондардың
бөліп  шығаратын  антиденелері  арқасында, əрдайым  аралас  болып  келеді. Бірақ  та,
зерттеу  жұмыстарына  антиденелерінің  тек  бір  ғана  типі  кездесетін –
моноспецификалық  сарысу (моноспецифическая  сывортка) немесе  моноклональді
антидене (моноклональные антитело) деп  аталынатын  дəрмегін (препарат) қолдану
нəтижелері өте тиімді келеді.
Болашақта  қажеттілігіне  байланысты  спецификалық  иммуноглобулиндерді  алу
мүмкіндігі  артады. Нобель  сыйлығының  лауреаты  австралия  ғалымы  Френк
Бернеттің тұжырымы бойынша, əртүрлі антигендерге тек қана өзіндік лимфоциттер
ғана  сезімтал  болады. Былайша  айтқанда, əрбір  лимфоцит  тек  қана  белгілі  бір
антиденелер  береді. Мысалы, қандай  да  бір  лимфоцит  А-бактериясына  қарсы
иммуноглобулин  жасап  шығарса, онда  келешекте  осы  лимфоциттің  барлық
ұрпақтары да дəл сондай иммуноглобулиндер шығарады. Бір жасушаның ұрпақтары
клон  деп  аталатыны  белгілі. Сондықтан, қандай  да  бір  антигенге  сезімтал
лимфоидты  жасушадан  таралған  клондар, осы  антигенге  қарсы  ұқсас  əрекет
жасайды. Ағзада қандай да бір антигеннің əсері нəтижесіне, тек соған қарсы əрекет
ететін  лимфоидты  клондар  белсенділік  көрсетіп, зиянды  антигенге  қарсы
иммуноглобулиндер  жасап  шығарады. Осы  клонның  көбеюі – ағзаның  белгілі  бір
ауруға  қарсы  тұратын  иммунитетінің  пайда  болуына  алып  келеді. Сол  себепті,
Ф.Бернетт ұсынған теориясын
клониалды-селекциялық
 деп атады.
Моноклональді  антидене
  деп – бір  жасуша  клонымен  бөлініп  шығарылатын
антиденелері  айтылады. Френк  Бернетт  ұсынған  теория  бойынша, жасуша
культураларында алынған əртүрлі ß-лимфоциттер клондары арқылы моноклональды
антиденелер  алып, солардың  көмегімен  ауруларды  дəл  диагностикалап, тиісті  ем
қолдану  мүмкіншілігі  ашылады. Алайда  бұған  қарсы  жаңа  қиыншылық  туындады.
Ол – антидене құрушы жасушалардың жасанды қоректік ортадаға өмір сүру мерзімі
өте  аз, яғни  небары 10 күн  аралықтарына  дейін  екендігі  болатын. Сондықтан
бұлардың  өсіп-көбеюін  ұзарту  мақсатындағы  зерттеу  жұмыстары  өз  жалғасын
тапқан  еді. Кейіннен  бұл  əдіс  те  ойлап  табылды, яғни  ол  гибридома  деген  заттың
шығуына байланысты мүмкін болды.
Осындай  зат  алу  мақсатында  швейцарлық  ғалымдар  алғаш  рет 1975 жылы
тышқанның  лимфоциті  мен  жасанды  ортада  өсірілген  сүйек  миының  қатерлі  ісік
жасушаларының гибридтерін алуға  қол  жеткізді. Осы  гибридтер

жүктеу 4,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   216




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау