Шағын жэне орта бизнесті мемлекеттік стратегиялық қолдау
кэсіпкерлік субъектілерге қаржыны нарықтық негізде тарта алатын
жағдайларды жасауға бағытталуы тиіс. Бірақ бұл да жеткіліксіз бо-
лады. Мұндай шара қаржылай емес тетіктермен қосарлануы тиіс
жэне оларды кешенді іске асыру елеулі мультипликативті тиімділік
беруі мүмкін.
ҚР-да қабылданған қаржылық емес қолдауға қызметтің ли-
цензияланатын түрлерінің санын 30%-ға дейін, бақылау жэне
қадағалау функциялары берілген мемлекеттік органдар жүзеге асы-
ратын тексерулер санын 30%-ға дейін қысқартуды, Doing Business
рейтингінде Қазақстанның позициясын 11 индикатор бойынша
жақсартуды, экімшілік бөгеттерді төмендетуді жатқызу керек.
Әкімшілік бөгеттерді төмендету мәселелерінің мэні мен рөлі тура-
лы кәсіпкерліктің дамуына кедергі келтіретін мәселелер рейтингін
айтады (суретті қараңыз).
Кәсіпкерліктің дамуына кедергі келтіретін мэселелер рей
тинг^ %
Өтім нарыгыиын шектеулігі
Әділетсіз бәсекелесгік
Әкімшілік бөгеттер
Маман кадолардың жетіспеушіяігі
Жемцорлыц
Қаржыға шектелген қол жеткіэу
Шикізат лен жалдамалы күштіңбэгасыныңөсуі
Жоғары налыктық қьісым
Инфраструктуралық нысандардың шектеулігі
Жогары эталғандардың барльіғы
Ештеңе кедергі келтірмейді
Дереккөз: Деловой Казахстан, №7 (254), 2011 ж. 25 ақпан.
Бүгінгі таңда кәсіпкерлердің басым көпшілігі мен бірқатар
зерттеушілер:
1) лицензиялық-рұқсаттық жэне тіркеу жүйесін жетілдіру;
2) кәсіпкерлік қызмет субъектілерін тексеруді жүйелендіруді
оңтайландыру кэсіпкерлерді қаржылай емес қолдаудың бірінші
кезектегі міндеттері деп есептейді.
77
Адал емес бәсекелестіктің орындалуы, кадрлардың жеткілік-
сіздігі, шенеуніктердің сыбайластығы сияқты мәселелер Қазақ-
стандық бизнес-ортаның күрделенген мәселелері болып отыр.
Кэсіпкерлікті қаржылық қолдау проблемаларына салықтар мен
субсидияларды жатқызу керек.
Салықтар мэселелері Қазақстанда шын мәнінде қосымша кун-
га: шетел компаниялар, на арналғанірі компанияларға арналған
жеңілдіктер мен шағын жэне орташа бизнеске арналған ең жоғары
төлемдер сияқты көзқарасының қолданылуымен айқындалады.
Мұндай көзқарас шағын жэне орта бизнестің дамуына емес
олардың төмендеуіне алып келеді, бұл туралы келесі фактілер ай-
тады. Шағын кэсіпкерлікпен белсенді айналысатындырдың саны
2010 жылғы желтоқсанда 1,83 млн. адамды құраған, бұл 2009 жылға
Караганда 11 мың адамга төмен. Шагын кэсіпкерліктің белсенді
субъектілерінің саны 2010 жылғы желтоқсанда 667,2 мыңды кұ-
раган, бұл жыл басындағыга Караганда 75,7 мыңға аз. Шағын жэне
орташа бизнес құрылымындағы заңды тұлғалар 9,8%, орташа -1,3%,
жеке кәсіпкерлер - 63,7%, шаруа қожалықтары - 25,2%, кұраган, эр
санаттың меншікті үлес салмағы: тиісінше 23,0%, 27,4%, 32.4%
жэне 17,2% болған.
Қазақстанда кәсіпкерлік қызметті қолдаудың маңызды тетігі елді
қарқынды индустриялық-инновациялық дамытудың мемлекеттік
бағдарламасы болып табылады. Бүл бағдарламада қолдау:
1) жаңа бизнес-бастамларды қолдау;
2) кәспкерлік секторды сауықтыру;
3) экспортқа бағытталған өндірісті қолдау;
4) кәсіпкерлік элеуетті күшейту сияқты бағыттары бойынша
жүзеге асырылады.
Тек биліктің жоғары эшелондары тарапынан ғана емес, жер-
гілікті жерлерде де шагын жэне орташа бизнесті барынша кол-
дағанда барлық деңгейде, ең алдымен заң шыгарушылық ортада
заңдарды, ережелерді нүсқаулықтарды жасау мен лоббилік ыкпал
ету, қазынаға бюджеттік түсімдер үлесін арттыруга мүмкіндік
береді және осыган орай қогамдық өндіріс пен үлттық экономи-
када қалыптасқан экономикалық қатынастардағы олардың рөлі
мен маңызын айқындайды. Аталган багдарламаны дамыту жо-
лында «Бизнестіц-2020 жол картасы» багдарламасы кабылданды.
78
Осы бағдарламаға сэйкес банктік несиелердің сыйақылары став-
каларын субсидиялау, несиелерге кепілдік беру, шағын жэне ор-
таша бизнес кәсіпорындары үшін инженерлік инфрақұрылымды
жеткізу кэсіпкерлікті қолдау тетігі ретінде қызмет етеді. Бастапқы
екі тетік үшін мемлекет 729 млрд. теңге, ал үшіншісіне - 78 млрд.
теңге бөлді. « БЖК-2020» бағдарламасы бойынша жаңа бастаған
кәсіпкерлер үшін қаржылық емес қолдауға (стартап-жобаларға)
бизнесті жүргізудің сервистік қолдауы жатады, мұнда соңғы жыл-
дары 20 мың кәсіпкрге 80000 мыңнан астам сервистік қызмет
көрсетілген. Сондай-ақ БЖК топ-менеджментіне оқыту жүргізіледі,
«Іскерлік байланыстар» жобасы іске асырылуда, осылар байынша
1123 кәсіпкер бизнес-тренингтен өтті жэне 122 адам Германияда
жэне АҚШ-та стажировкада болып қайтты. Бағдарлама бойынша
қолдаудың барлық шараларымен 60,2 мың кәсіпкер қамтылып, 136
мың жүмыс орны сақталып, 34 мыңан астам жаңа жұмыс орны
құрылған.
Осылайша, «БЖК-2020» бағдарламасына өзгерістер мен толық-
тырулар енгізілуімен кәсіпкерлікті дамытуды мемлекеттік қолдау
жаңа серпін алып, Қазақстанда кэсіпкерлікті қолдаудың жаңа
механизмі мен тетіктері ұсынылған.
Қысқаша қорытындылар:
1. Кәсіпкерлік қызметтің бағалылығы экономиканың инноваци-
ялы дамуының шешуші факторы болып табылуымен айқындалады
жэне соңғысына тиімсіз фирмалардың ығыстырылып шығарылуы
мен жаңа едәуір табысты фирмалардың пайда болуы арқылы
динамикалық тұрақтылық сипатын береді.
2. Кәсіпкерлік қызмет дамуының маңызды индикаторларының
бірі фирмалардың пайда болу жэне нарықтан кету қарқыны болып
табылады.
3. Қазақстанда экімшілік, құқықтық, қаржылық жэне қаржылық
емес тетіктерді коса әртүрлі тетіктерді пайдалану арқылы үкімет
деңгейінде кәсіпкерлік қызметті қалыптастыруға жан-жақты қолдау
көрсетілуде, бірақ шағын жэне орташа бизнестің дамуы қалаулы
қарқыннан көп кейіндеп қалып қойған.
4. Қазақстанда шағын жэне орташа бизнестің әлсіз даму деңгейі
көбінесе адал емес бәсекелестік, жергілікті деңгейдегі экімшілік
79
Достарыңызбен бөлісу: |
