2. Экономиканы мемлекеттік реттеудің тетігі ретінде Қазақ-
станның салық, несие жүйесінің артықшылықтары мен кемші-
ліктерін атаңыздар.
3. Валюталардың конвертациялау дегеніміз не және неліктен
эртүрлі елдер өз валютасын конвертацияланатын валютаға айнал-
дыруға ұмтылады?
4. Қазақстан бюджеттік жүйесінің мағынасы мен күрылымын
талдаңыздар.
5. ҚР-дағы республикалық жэне жергілікті билік органдарының
бюджеттік кірістері мен шығындарын талдаңыздар. Жэне егер Сіз
ҚР Үкіметінде Қаржы министрі болсаңыз не істер едіңіз?
6. Қазақстан экономикасындағы жедел өсу, құлдыру мен
дағдарыс жағдайларында қорғаныс, денсаулық сақтау, білім беру
мекемелерін ұстап тұруға арналған мемлекеттік шығындарды,
аграрлық саладағы өсімдік күтіміне, су жолдарының құрылысына,
құбырлар тартуға бөлінген дотацияны қандай тәртіппен жұмсар
едіңіз?
7. Сіздің пікіріңізше аталған қандай жағдайларда мемлекетті
тиімді деп атауға болады: кірістер мен шығындардың артуында
ма, бюджет тапшылығында ма, инфляцияның төмендеуінде ме,
жалақының «қүрсалған» деңгейінде ме, шикізат секторы мен өңдеу
өнеркэсібінің есебінен экономикалық өсім болғанда да ма?
Есептер:
1- есеп.
Жұмыспен толық қамтылу жағдайында ¥ ІӨ 50 млрд. ақша
бірлігін қүрайды. Нақты ¥ ІӨ 460 млрд. ақша бірлігіне тең. Салық
сомасы ¥ ІӨ шамасының 10% құрайды. Тауарлар мен қызмет
көрсетуге кететін мемлекеттік шығындар 28 млрд. ақша бірлігіне
тең. Сұрақ:
1) мемлекеттік бюджетті анықтаңыздар жэне дефицит пен про
фицит көлемін белгілеңіздер;
2) толық жұмыспен қамтылуға қолжету жағдайында мем-
лекеттік бюджеттің сальдосы қалай өзгереді?
2-есеп.
Үкіметке 4%-дық ставкамен 1 жыл мерзімге 20 млрд, доллар со-
масында займ бөлінді. Сұрақ:
39
1) жыл аяғындағы мемлекеттік қарыздың көлемін анықтаңыз-
дар;
2) инфляцияның жылдық деңгейі 3%-ға тең, мемлекеттің жыл
ішінде төлейтін нақты сомасы қандай болатынын есептеп
шығарыңыздар;
егер инфляцияның жылдық деңгейі 3%-ға тең болса, онда
инфляцияны есепке ала отырып, қарыз сомасы мен қарыз
жөніндегі пайыз шамасы қандай болмақ, соны анықтаңыздар.
Жаттығу:
Кестеде ҚР Ұлттық банкінің 01.01.2008-ден 01.04.2011-ші
жылдардағы қайта қаржыландыру ставкасының өзгеруі тура-
лы деректер келтірілген. Қайта қаржыландыру ставкасының өн-
діріс көлемі мен инфляция деңгейіне ықпал ету механизмін түсін-
діріңіздер. Неліктен ҚР ¥ Б 2008 жылдың жазынан бастап, оны
төмендетуге бағытталған саясат жүргізген?
Ставканың
белгіленген күні
Қайта қаржыландыру
ставкасы
01.01.2008
11,0
01.07.2008
10,5
01.01.2009
10,0
05.02.2009
9,5
12.05.2009
9,0
10.06.2009
8,5
10.07.2009
8,0
10.08.2009
7,5
04.09.2009
7,0
01.01.2010
7,0
01.01.2011
7,0
09.03.2011
7,5
01.04.2011
7.5
1994 жылдың наурызынан қыркүйегіне дейін қайта қаржы-
ландыру ставкасы 300% құраған. Қазіргі кезеңмен салыстырғанда
оның осыншама жоғары деңгейі немен түсіндіріледі?
40
Әдебиет:
1. Кодексі «Салық жэне бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдер туралы» (Салық кодексі) 2008 жылғы желтоқсанның
10-ы. № 99-1V ҚРЗ
2. Бюджетный Кодекс - Қазақстан Республикасының Бюджет
Кодексі 2008 жылғы желтоқсанның 4-і № 95-IV ҚРЗ
3. Заңы «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы»
1995 жылғы наурыздың 30-ы.№ 2155
4. Заңы «Валюталық реттеу және валюталық бақылау туралы»
2005 ж. маусымның 13-і. № 57-ІІІ
5. Бибатырова И.А. Государственное регулирование нацио
нальной экономики. Алматы. 2004. Гл. 8.
6. Бибатырова И.А., Сагындыкова Г.К.
Государственное
регулирование национальной экономики. Алматы, 2008.
С. 187- 197.
7 Стиглиц Дж.Ю. Экономика государственного сектора. М.
1997. Гл. 26.
8. Прудников В.М. Государственной регулирование предпри
нимательской деятельности. М. 2010. Стр. 159-169, стр.
181-196.
41
3. Ж ОСПАРЛАУ М ЕН БАҒДАРЛАМ АЛАУ - Қ О ҒА М Д Ы Қ
Ө Н Д ІРІС Т ІҢ Д А М У Ы Н А М ЕМ Л Е К Е Т Т ІК
Ы ҚП А Л ЕТУДІҢ НЕГІЗІ.
3.1. Болжам жасаудың ұлттық экономиканың әлеуметтік-
экономикалық дамуына ықпалы.
Нарық, экономикалық теориядан белгілі болғандай қайта жаң-
ғырудың өздігінен реттелетін жүйесі болып табылады, оның
негізінде тепе-теңдік күйі жатыр. Рыоктың өздігінен реттелу
механизмі А. Смиттің айтуынша бөлу тиімділігіне қол жеткізу жо-
лымен «көрінбейтін қол» арқылы өтуімен айқындалады. Өндіріс
құралдарының ірі жэне аса ірі корпорациялардың қолына көптеп
шоғырлануы жағдайында кәсіпкерлердің үдайы барынша жоғары
пайда табуға үмтылысынан, бүл механизм макроэкономикалық
деңгейде эркезде іске қосыла алмайды, осының салдарынан
дамудың орнықсыз, тұрақсыз, циклдық сипаты көрініс береді.
Бұл жағдайларда бастапқы сатыда болжамдық көрсеткіштерге
тұрақтайтын қоғамдық өндірістің техникалық, экономикалық,
ұйымдық параметрлерін келісіп үйлестіру қажеттілігі қалыпта-
сады.
Мемлекеттік жоспарлаудың болжамдық көрсеткіштерінің жа-
салуы мемлекет пен жекеменшік бизнестің позицияларын демо-
кратиялық негізде үйлестіруге мүмкіндік берер еді. Аталған
мемлекеттік құжаттарды тең қүқылы деңгейде түрл топтар
өкілдерін - мемлекеттік қызметкерлердің, кәсіпкерлердің, тұтыну-
шылар ассоциациясының қатысуын қамтитын кеңесу мен келісу
принциптерінде жасау, болжам мен жоспарды іскер адамдар мен
түтынушылардың қажетіне едәуір жақын болатындай түзуге
мүмкіндік береді. Бүл жерде болжам мен жоспарды нақтылау көп
сатылы нақтылау принципі бойынша жүргізіледі.
Болжамдық, жоспарлық көрсеткіштер күтілетін конъюнк
тура ретінде бағдар алатын ақпарат тасымалдағышы ретінде
көрінеді. Бүл нарықтық басқарудың қазіргі заманғы жүйесі нарық-
тық механизмнің іркілістері мен істен шығуларынның орнын
толықтыруға, оның қызметі елдің әлеуметтік-экономикалық даму-
42
Достарыңызбен бөлісу: |
