Оқулық Алматы 2005 ббк 28. 04 М 87 Оцуыцты жогары оцу орындары студенттеріне

жүктеу 8,63 Mb.

Pdf просмотр

бет	49/96
Дата	29.09.2022
өлшемі	8,63 Mb.
	#39438
түрі	Оқулық

1 ... 45 46 47 48 49 50 51 52 ... 96

ГЕНЕТИКА

Сыртқы орта жағдайлары Генотип (гендердің жиынтығы) Фенотип (дамып

ӨЗГЕРГІШТІКТІЖІКТЕУ
Өзгергіштіктің генотиптік жэне фенотиптік деп аталатын екі
түрі болады.
1.
Генотиптік өзгергігитік.
Организмнің белгілері мен қасиеттерінің өзгеруі геннің немесе
клеткадағы генетикалық аппараттың басқа да элементтерінің
өзгеруіне байланысты болуы мүмкін. Мүндай өзгергіштікті мутация
деп атайды. Кейбір жыныс клеткаларында пайда болатын мутация
келесі үрпақтарда да сақталады. Мысалға, гомозиготалы ақ үй
қояндарынан қара түсті үрпақтардың пайда болуы немесе қылтанақты
бидайлардан қылтанақсыз формалардың шығуын алуға болады.
Генотиптік өзгергіштік кейде гендер арасында болатын әртүрлі
комбинацияларға да байланысты болады, яғни гендер бір-бірімен
орын алмастырғанда жаңа белгілер мен қасиеттердің пайда болуы
мүмкін. Мүндай өзгергіштікті комбинативтік өзгергіштік деп атайды.
Мутациялық жэне комбинативтік өзгергіштік тек қана генотиптің
өзгеруіне байланысты болады және үрпаққа беріледі. Сондықтан
оларды генотиптік немесе түқым қуалайтын өзгергіштік деп атайды.
2.
Фенотиптік өзгергіштік.
Организмнің жеке дамуы барысында оның морфологиялық,
физиологиялық, биохимиялық және басқа да ерекшеліктерінің
өзгеретіндігі
байқалады.
Мұндай
өзгергіштікті
фенотиптік
өзгергіштік деп атайды. Фенотиптік өзгергіштіктің генотиптік
өзгергіштіктен негізгі бір айырмашылығы организм генотипінің
өзгермейтіндігінде және ол түқым қуаламайды. Сондықтан мұндай
143

өзгергіштікті тұқым қуаламайтын өзгергіштік деп те атайды. Қандай
болмасын белгінің немесе қасиеттің дамып, қалыптасуы үшін оған
тиісті сыртқы орта жағдайлары қажет. Оны мынадай нұсқамен
көрсетуге болады:
Сыртқы орта жағдайлары
Генотип (гендердің жиынтығы)
Фенотип (дамып

жүктеу 8,63 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 45 46 47 48 49 50 51 52 ... 96