Жүмыртқа клеткаларының түзілуі кезінде жыныстық хромосомалардың

Ж Ы НЫ С АНЫҚТАЛУДАҒЫ ОРТАНЫҢ
РОЛІ
Жоғарыда көрсетілгендей жыныс ұрықтану кезінде жыныстық 
хромосомалардың қабысуының немесе олардың аутосомалармен 
түрліше ара қатьгаасының нәтижесінде қалыптасады. Бірақ оған 
хромосомалық 
механизммен 
қатар 
сыртқы 
және 
ішкі 
орта 
факторларының да қатысы бар. Жыныстық белгілердің дамуъша 
жыныс бездерінде жасалатын жыныс гармондары, сол сияқты сыртқы 
факторлар - температура, қорек, жарық т.б. эсер етеді. Мысалы,теңіз 
құртында егер личинкасы анасының тұмсығының ішінде өссе, одан 
аталық дарақ дамиды. Ал егер анасының түмсығындағы аталық 
жыныс дамып келе жатқан личинканы бөліп алса, ол интерсекс 
больпі шығады.
Жыныс 
анықталуының 
хромосомдық 
механизмін 
білу
жануарлар жынысын қолдан реттеуге мүмкіндік туғызды. Мысалы, 
қүс 
шаруашылығында 
жұмыртқалағыш 
тауықтар 
өсіргенде 
инкубатордан мекиендердің көбірек алынғаны, ал етті бағыттағы 
шаруашылықта аталықтардың көп болтаны тиімді.
Ж Ы НЫ СПЕН ТІРКЕСКЕН ТҰҚЫМ 
ҚУАЛАУ
Гендері жьшыстық хромосомаларда болатьш беліілердің түқым 
қуалауын жыныспен тіркескен түқым қуалау деп атайды. Оны сң 
алғаш зерттеп, ашқан Т.Морган. Морганның лабораториясында 
дрозофила 
көзі 
түсінің 
түқым 
қуалауын 
зерттеуге 
арналған 
төжірибелер жасалды. Бір тәжірибеде қызыл көзді аналықты ақ көзді
68

аталықпен (8 сурет) ал екіншісінде керісінше ақ көзді аналықты 
қызыл көзді аталықпен будандастырады.(9 сурет).
Дрозофила көзінің қызыл түсі (W+) ақ түсіне (w) қарағанда 
доминантты болып келеді. Қызыл көзді аналықты ақ көзді аталықпен 
будандастырғанда бірінші буында 
(¥\)
алынатын үрпақтың барлығы 
да қызыл көзді болып шығады. Fj - дегі дарақтарды өзара 
будандастырғанда екінші буында алынатын ұрпақтың ішіндегі барлық 
аналықтар қызыл көзді, жартысы ақ көзді болады.
8-сурет. Дроздофилада жыныспен тіркескен белгілердің (көздің түсі)
тұқым қуалауы:

жүктеу 8,63 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: