Төлем балансы шоттарының өзара байланысы

371
Y = C + I + G + Xn.
Егер теңдеудің сол жақ жəне оң жақ бөлігінен тұтыну 
шығындары мен мемлекеттік шығындарды алып тастайтын 
болсақ, онда біз мынаны аламыз:
S = I + Xn,
мұнда, Y – C – G = S, яғни ұлттық жинақтарды (жеке жəне 
мемлекеттік жинақтардың қосындысы) білдіреді. Бұл теңдеуді 
басқаша түрлендіріп негізгі макроэкономикалық теңдікті ала ала-
мыз:
Xn = S – I,
мұнда, Xn – экономиканың сыртқы балансы;
S – I – экономиканың ішкі балансы.
Нақтырақ айтатын болсақ, Xn – ағымдық операциялар 
шотының сальдосы, S – I – капитал қозғалысы шотының саль-
досы болып табылады. Бұл екі шот бір-бірін теңестіріп отыра-
ды жəне өз мəндерінің абсолютті шамаларына сəйкес келіп 
отырады. 
Соңында, негізгі макроэкономикалық теңдестіктің мынадай 
жазуын ала аламыз:
Xn + (I – S) = 0.
Төлем балансын талдаудың осындай логикасы 
кредит пен 
дебеттің барлық баптарының сомалары нөлге тең болады
деген-
ге негізделеді. Сонда осы макроэкономикалық талдау тұрғысынан 
біз екі негізгі шотты – ағымдық операциялар шотын жəне капи-
тал қозғалысы шотын ғана бөліп көрсетуіміз керек. Осы екі шот 
арқылы жүргізілетін кез келген келісім төлем балансында екі рет 
жазылатындықтан, олар бір-бірін əрдайым теңестіріп отырады. 
мысалы, егер қазақстандық импорт экспорттан көп болса, онда 
ағымдық операциялар шотының теріс сольдосы орын алады: 
Xn < 0. 
Шығындарымыз табыстардан асып кетсе, онда бір жер-
ден қарыз алуға тура келеді немесе өз активтеріміздің бір бөлігін 
сатуымыз керек. Осының бəрі Қазақстанға шетел валютасы осы 
шот бойынша құйылады дегенді білдіреді. Ал капитал қозғалысы 

жүктеу 1,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: