Еңбекті нормалаудың негіздері

көрсету немесе нақты энергетикалық нысанды жөндеу бағдарламасына кіретін анықталған 

технологиялық операцияларды орындауға кететін уақыт шығыны есепке алынады. Жалпы 

түрде бұл жұмыстардың еңбек сыйымдылығы төмендегідей есептеледі. 

 

Т

нақ

 = 



 Т 

уақ

 

i 



 n

i

                                       

 

мұндағы    Т

нақ

  –  нысанды  жөндеу  мен  оған  қызмет  көрсету  бойынша  нақты 

технологиялық операцияны орындаудың уақыттық нормасы;  

n

i 

– жұмыс цикліне кіретін біртекті технологиялық операциялар;  

i  –  жөндеу  жұмыстарының  циклін  құрайтын  технологиялық  операциялардың 

түрлері. 

Нормативтік  материалдарды  жасау  кезінде  әртүрлі    еңбекті  нормалау  әдістері 

қолданылады.  Олар  аналитикалық-зерттеу,  аналитикалық-есептік  және    статистикалық 

әдістерге бөлінеді.  

 

 

Аналитикалық-зерттеу әдісіне жұмыс күнін суреттеу және хронометраж жатады.    

Жұмыс күнін суреттеу

 жұмыс күнінің басынан аяғына дейін жұмыскердің немесе 

жұмыскерлер  тобының  еңбегінің  барлық  элементтерін  немесе  демалуын  тіркеу  арқылы 

жүзеге  асады.  Бұл  уақыт  -  жұмысқа  дайындалу,  жұмыс  орнын  қалыпқа  келтіру,  негізгі, 

көмекші немесе кездейсоқ, өнімсіз жұмыстарды орындау уақыты, регламенттік үзілістер, 

жұмыссыз тұру, жұмысты күту, еңбек тәртібін бұзу. 

Жұмыс уақытын суреттеу

 арнайы маманмен есептеледі. Жұмыс күнін суреттеудің 

негізгі мақсаты – кәсіпорын жұмыскерлерінің жұмыс уақытын пайдаланудың өнімділігін 

оқып үйрену; жұмыс уақытының жаңа нормасын жасау немесе қолданыстағысын түзетіп 

отыру;  жұмыскерлердің  жұмыспен  жүктелу  дәрежесін  немесе  олардың  жұмыссыз  тұрып 

қалу себептерін  оқып үйрену.  

Хронометраж

  жеке  еңбек  ету  операцияларының  нормаларын  жасау  немесе  түзеу 

үшін  еңбекті  нормалау  әдісі  ретінде  қолданады.  Мысалы,  трансформаторлық  қосалқы 

стансаны немесе кәсіпорынның басқа нысандарын күнбе-күндік қарап шығу және қызмет 

көрсету  уақыты.  Хронометраж  жұмыскердің  әрбір  жұмысын,  қимылын  тіркеу  арқылы 

есепке алады.   

Аналитикалық-есептік  әдіс 

жалпылама  жинақталған  еңбек  нормативтері  

жасалатын болса немесе олар есептеу басқа факторларға байланысты және оларды есептік 

кейіптемелер көмегімен анықтауға болатын жағдайда қолданады.   

Нормалаудың  статистикалық  әдісінде  жұмыс  тәжірибесі,  еңбек  операцияларына 

шығындалған  уақыттар  бойынша  статистикалық  мәліметтерді  сараптап  таңдап  алу  және 

өнімді  өндіру  деңгейіне  немесе  жұмыстың  еңбек  сыйымдылықтары  негізінде  жүзеге 

асады.  Бұл  әдістер  ғылыми  негізделген  болып  саналмайды,  бірақ  кейбір  жағдайларда 

қолдануға болады.   

Еңбекті  нормалау  әдістерін  қолдану  кәсіпорында  жұмыс  уақытын  қолданудың 

тиімділігін және оның еңбек ресурстарын тиімді реттеуді көтеру болып табылады.    

Мысалы  жылу  электр  стансаларындағы  еңбек  нормаларын  (қызмет  көрсету 

нормасын) төмендегідей беруге болады. 

 





орт

ыктим

дем

ао

а

кызтет

t

К

t

t

t

И

/







 

 

 

 

мұндағы t

а

- ауысым ұзақтығы; 

t

аө

- ауысымды өткізуге кеткен уақыт; 

t

дем

- демалуға кеткен уақыт; 

К

ықтим

- жұмыстың толығымен орындалу ықтималдығы; 

t

орт

- орташа қызмет көрсету уақыты. 

 

жүктеу 1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: