Оқу-әдістемелік құралы Қарағанды 011 Әож 576. Кбж 52. 62 Е 78 Рецензенттер: Г. М. Тыкежанова

жүктеу 1,57 Mb.

бет	21/25
Дата	31.05.2020
өлшемі	1,57 Mb.
	#30733

1 ... 17 18 19 20 21 22 23 24 25

МЕДИЦИНАЛЫҚ АРАХНОЭНТОМОЛОГИЯ

Төсек қандаласы (лат. Cimex lectularius) – тұрмыстық қансорушы жәндіктердің ең көп таралған түріне жатады. Жартылай қатты қанаттылар отрядына жатады (сурет 20).

Сурет 20 – Төсек қандаласы
Төсек қандаласының денесі жалпақ майысқақ, хитинді жабылғысы сары кір түстен қара-қошқыл түске дейін болады. Басының алдыңғы жағы ұзынша тұмсықшадан тұрады, ұлпаны тесіп және қанды соруға бейімді келеді (сурет 21). Үстіңгі және астыңғы жақтары шаншыйтын, бөлінбеген талшықты болып келеді және екі каналдан тұрады: жалпақ — қанды қабылдау үшін және тар – укол жасайтын орнына сілекейді бөліп шығарады. Бұл қанатсыз жәндіктер паразиттік өмір сүруіне байланысты қанаттарын жоғалтты

Сурет 21 – Төсек қандаласының шаншып-сорушы тұмсықшасы
Қанаттарының болмауына қарамастан, қандалалардың салмағы төмен болғанымен ауада, төбелерге, қабырғаларға ауысуға қабылетті болады. Сегменттелген денелерінің иілуінің және геометриясының арқасында, аш қандала, олармен күресуге механикалық шаралар әлсіз болады. Тойған қандаланың қимылдауы жай, оның денесінің пішіні домалақтау болады және қан сорғаннан кейінгі денесінің түсі алқызылдан қара түске дейін (сурет 22).

Сурет 22 – Тойған қандала
Тіршілігі. Бұл паразиттер қан сорушы қанатсыз жәндіктер. Қан сору-шылары аналықтары, аталықтары және олардың дернәсілдері болып табы-лады. Олар түнде өмір сүреді, ал күндіз қабырғалардың қуыстарында, обой-дың астында, жиhаздарда, кітаптарда, көйлектерде, электроникаларда қараң-ғылау және жылы жерлерде және жануарларда өмір сүреді. Қандалаларда өткір иісі жақсы дамыған, дамудың барлық фазаларында қанды ішеді, бір қан сорғанда 10-15 минут ішінде қандала 7 мкл қан ішеді (сурет 23).

Сурет 23 - Төсек қандаласы және оның жұмыртқалары
Қандалалар кез-келген таза немесе кір үйлерде өмір сүре алады. Түнгі уақытта қандалалар жасырынған жерлерінен шығып, адамдарға 3-5 таңғы уақытта шабуыл жасайды (дененің ашық жерлерінің қанын сорады).

Төсек қандалалары адам қанын тістеп сорады. Қандалалар түнде белсенді болғандықтан, адам ұйықтап жатқанда терінің ашық аймағын тістейді: бет, мойын, қол қандаланың жиі тістейтін аймақтары. Шаққанда ауырмағандықтан, оған адам көңіл бөлмейді. Тері бөртпесі және қызару жиі кездесетін белгілер болып табылады. Шағылған аймақтарды қасығандықтан инфекцияға ұшырауы мүмкін. Төсек қандалаларының тістеуінің ерекшелігі олардың бір сызық бойымен орналасуы. Инфекция ауруының мамандары мұны көршілестікпен өтетін қоректену, яғни «таңғы ас», «түскі ас», «кешкі ас» дейді (суреттер 24, 25).

Сурет 24 – Төсек қандаласының шағып тұрған кезі

жүктеу 1,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 17 18 19 20 21 22 23 24 25