Бұзаулардың ұлтабары мен ішектерінің қабаттаса қабынуы

Ас қорыту жүйесінің ауруларының себептері жиі малдардың қоректенуімен тікелей байланысты. Сондықтанда ол аурулар тамақтандырудың дұрыс болмауынан жиі болып тұрады. Олар: рационның құрамының дұрыс болмауы; төлдерді бір азық түрінен екінші түріне кенеттен ауыстыру; рационның құрамында бөгде заттардың – пестицидтердің болуы.

Бұл ауру ішек пен қарынның кілегей қабығының ғана емес, одан да терең орналасқан қабаттарының қабынуымен сипатталады. Қарынның, ашы және тоқ ішектердің қабатының жарақаттануы гастроэнтероколит деп аталды.

Қабынудың түрлеріне қарай қатаральді, геморрагиялық, крупозды, фибринозды, дефтериялық болып бөлінеді. Бұл ауру бұзауларда сүтке қосымша басқа да азықтар жей бастаған уақытта жиі кездеседі.

Қарындардың аурулары ірі қаралар арасында жиірек, ал ұсақ малдар арасында сиректеу кездеседі. Қарындардың жиырылу қызметін бұзатын рефлекстерді қатпаршақтың, ұлтабардың барорецепторларын, аш ішектің химорецепторлерін ұзақ және әдеттегіден қаттырақ қоздыру әсерлері, сонымен қатар тақия қарынның жарақаттан ауырсыну реакциясы тудыруы мүмкін. Қарындар жиырылуының рефлекторлы түрде босаңсуы малдың буаз күндерінде, ортаның қызуы көтерілгенде және басқа да үрейлердің әсер етуінен пайда болуы мүмкін. Қарындар ауруларын тудыратын негізгі себептер қатарына олардың жиырылу қызметінің бұзылуын жатқызады. Олардың механо, термо және хеморецепторлары күшті тітіркенуден өзгергенде мес қарынның жиырылуы әлсірейді, күйіс қайтаруы бұзылады, соның салдарынан месқарындағы азықтың қорытылуы нашарлайды, рН өзгеріп қышқылданады, микробтардың әсерінен жын ыдырайды да уыттар құрылады. Уыттар және басқа да ферментация әсерінен пайда болған жадығаттар мес қарында, ұлтабарда және ішектерде денеге сіңіп организмге зияндық әсерін тигізеді. А.А.Фадеев, Л.В.Панышев және В.В.Полякин қарындардың жиырылу процестерінің бұзылуын дистония деп атауға ұсыныс енгізді. Басалқы дистонияға мес қарынның мынадай аурулары (іш кебудің жіті және созылмалы түрлері; атония және гипертонияның жіті және созылмалы түрлері; жіті гипертония; парез), тақия қарынның (жарақаттан пайда болған ретикулит және ретикулоперитонит) және қатпаршақтың (ластануы) жатады. Қосалқы түріне жүрек-қан тамыр, тыныс алу, ас қорыту, зәр шығару және жүйке жүйелері ауруларының салдарынан пайда болатын дистониялар жатады. Қосалқы түрі негізгі аурулардың қосымша белгілері ретінде қаралады. Дистонияның қай түрі болмасын, мес қарынның жиырылу күшінің бұзылу деңгейін, дәлірек, руминография әдісімен, тұспарлап қолмен анықтайды. Қарындар жиырылуының бұзылуын жай, шартты түр ретінде гипертонияға, гипотонияға және атонияға бөледі. Егер мес қарынның жиырылуы күшейсе, оны гипертония, бәсеңдесе гипотония,ал жиырылуы сезілмеген жағдайда атония деп атайды.

Дифференциалды диагнозда: колибактериоз бұзаулар арасында тез тарап, өлімге әкеледі. Ішек таяқшасының патогендік штамдары гипотрофик бұзау ағзасында ғана өз вируленттігін көрсете алады, өйткені басқа шартты патогенді микрофлорасымен ассоциацияланады. Асқазан септикалық колибактериоз кезінде іш өту болмайды, себебі диспепсиялық белгілері басталғанша бұзаулар өліп кетеді. Колибактериоз жыл бойы бақыланады, ал диспепсия жиі көктемде байқалады. Оның барлығы енелік ағзаның жағдайымен байланыстырылады. Бұзаулар гастроэнтеритпен 17-19 күндік жасы кезінде ауырады, ал колибактериозбен – 6 айлық мөлшердегі жасқа дейін ауырады.

Колибактериозға қарағанда диспепсия кезінде ішек таяқшасының қанға және басқа да мүшелерге енуі постмортальді болғандығын көрсететін фагоцитарлы реакциясы байқалмайды.

Дифференциялды диагноз кезінде омфалофлебитті (кіндік сепсисі) қарастырмаймыз, себебі жарақаттанған жерден кіндік канаты арқылы әртүрлі микрофлоралар еніп бактериемия және септициемия тудырады.

Дифференциалды диагноздағы диспепсияда әртүрлі дене мүшелерінде сальмонеллез кезінде цианоз байқалмайды. Диспепсиямен ауырған бұзаудың нәжісінің түсі бастапқы кезде сұр, өте ауыр жағдайда қан аралас сұйық түрде, ал сальмонеллез кезінде нәжіс сұйық, қан түйіршіктері мен созылмалы сөл болады. Диспепсия кезінде болмайтын сальмонеллезде дене қызуы 41-42⁰С көтеріледі.

Ал, гастроэнтерит қосымша азықтану түріне көщкен кезде басталып әдетте 12-15 күндік жасынан бастау алады.

Бұл шаруа қожалығында гастроэнтериттің пайда болуы комплексті түрде өтеді. Сыртқы ортаның жағымсыз факторының бірі микроклимат болып табылады. Қорадағы жағымсыз микроклимат және сыртқы спецификалық емес қоздырғыштар жаңа туған бұзауларға теріс әсерін тигізеді. Көптеген жағымсыз факторлар яғни ылғалдылық, суық жел, зоогигиеналық нормативтерге сәйкес (+5,+6⁰С) температураның төмендеуі, антисанитарлы жағдай, осының барлығы жаңа туған бұзауға теріс әсерін тигізеді. Жаңа туған бұзаулар организмінің өзіндік ерекшеліктеріне байланысты жауапты реакциялары әртүрлі: көп бұзауларда тамақтанудан бас тарту, тәбетінің болмауы 3 мезгілді тамақтандыруда да кездеседі, екі тәулікке дейін созылатын іштің өтуі байқалады. Сонымен қатар жағымсыз факторларға уыз сүтін берудегі мөлшері, уақыты, салқындығы, жалпы сапасы төмен уыз сүті және емізудегі интервалдың алшақтығы да жатады.

Бұл шаруа қожалығында гастроэнтериттің пайда болуын сапасы төмен жемдердің әсерімен байланыстыруға болады. Бұл қожалықта бұзаулардың туғаннан кейін уыз сүтін кеш ішуі болған. Бұл оның резистенттілігін төмендетіп қана қоймай, асқазан-ішек құрылысына ірінді микрофлораның пайда болуына септігін тигізеді.

Жалпы аурудың кездесуі сүтке қосымша азықтар бере бастағанда басталады. Негізінен аналық сүтке жарымағандықтан, басқа азыққты ерте жей бастауы да себептердің бір болып табылады. Сондай-ақ, желінсаумен ауырған мал төлі, бұзылған көк сүтпен кейде рацион құрамы өзгергенде де байқалады. Зоогигиеналық талаптардың бұзылуы, диспепсиямен қатты ауырып жазылған малдар арасында жиі кездеседі. Он күннен асқан төлдер арасында жиі кездеседі. Негізгі белгі іш өтуі байқалады. Емі. Жартылай және толықтай ашықтыру, таза жылы су беру, бұзауларды 18-24/сағ ашықтыруға болады. Күріш, картоптың кілегейлі қайнатындысын беру. Физиологиялық ерітінді ішкізу. Ішектегі шіру үрдісін тоқтату үшін, тәулігіне 3/рет 1кг/салмағына тетрациклин 0,015мг, полимиксин 4мг беру ұсынылған. 1,5/литр изотоникалық хло натрий ерітіндісін ішкізу; жалпы аурудың басталуы, ултабар және ащы ішекке қоршаған ортаның микроорганизмдердің қонуы тұз қышқылының болмауынан болуы мүмкін. Бұл жағдайда организмнің қорғаныс реакциясы ретінде қабыну пайда болады.

Осы жағдайда антимикробтық терапия қолданылады. Бірақ, бұл антимикробтық терапия негізгі себепті әрдайым жоя алмайды. Яғни, ішектік биоценоздық жағдайды қалыптастыра алмауы мүмкін. Сондай-ақ, антибиотикке төзімді микрооргнаизм штамын қалыптастаруы да мүмкін. Емдеу барысында 1-2ші күндері 1%-ды тұзды жылы су; 3-ші күні ¼ тұзды су ішкізіледі. Жалпы емдеу барысында күніне и4 рет суару керек. Бұның бір суаруында сүт орынына шайға жұмыртқа белогын (1литр шайға 3-жұмыртқа белок және 10г ас тұзы) шай 5-10г/кг салмағына есеппен беріледі.

Бірақ төлдің алғашқы 3-4 аптасында сахароза белсенділігі төмен және өсімдік белогы нашар сіңірілуін ескеру керек. Іш өтуін тию үшін адсорбенттер қолданған жөн. Токсикозды алу үшін – венаға глюкоза және плазмаауыстырғыш сұйық беріледі. Шырышты қабат эпителоиінің регенерациясын жеделдету және резистенттілікті көтеру үшін А, С, Е және В тобы витаминін беру керек. Ал, антимикробтық терапия аяқталған соң асқазан-ішек жолының пайдалы микрофлорасын қалыптастыру үшін үш күн бойы пробиотик беру жақсы нәтиже береді.

Жалпы осы жоғарғыдағы басты қағидаларды негізге ала отырып, біз төмендегідей емдеу әдістерін салыстырмалы түрде бағалап өз нәтижемізді сараладық.

Жалпы ауруға ұшыраған малдар жүдейді, тамаққа тәбеті болмайды,тұрақты түрде іші өтіп организімнің қатты сусызданғаны байқалды.
Бақылау сұрақтары:

1. 
   Ауруды ғылыми негізде тану.
   
2. 
   Күйіс қайыратын малдардың төлдерінің ас қорыту жүйесінің анатомо- физиологиялық ерекшелктері.
   
3. 
   Бұзаулардың ұлтабары мен ішектерінің қабаттаса қабынуы.
   
4. 
   Бұзаулардағы жұқпалы емес ас қорыту жолдарының аурулары анықтаутәсілдері және арнайы ветеринариялық іс шаралар
   
5. 
   Гастроэнтериттер
   
6. 
   Кейінгі гастроэнтериттер
   

1. Жануарлар ауруларының клиникалық диагностикасы. оқу құрал – Алматы, 2007. / М.А. Молдағулов, А.Н. Ермаханов, Ө.К. Есқожаев, А.З. Дюсембаева т.б.

2. Малдәрігерлік тәжірибеде ауруларды анықтау және емдеу техникалары / Қожанов, К.Н. – 2013

3. Төл ауруларын емдеу және олардан сақтандыру шаралары / Қожанов, К.Н. – 2005

4. Терапевтикалық техника малдәрігерлік тәжірибеде / Қожанов, К.Н. – 2006

Қосымша әдебиеттер

1. Клиническая диагностика внутренних незаразных болезней животных. // А.М. Смирнов, П.Я. Конопелько, Р.П. Пушкарев, В.С. Постников, Н.А. Уразаев, И.М. Беляков, Г.Л. Дугин, В.С. Кондратьев Москва ВО «Агропроминиздат» 1988

2. Лабораторные исследования в ветеринарии/Под редакцией В.Я. Антонова и П.Н. Блинов.- М.: Колос, 1979

3. Сандық тасымалдағыш құрылғыдағы оқу, оқу-әдістемелік және ғылыми әдебиеттер

4. Малдың ішкі жұқпалы емес аурулары / Қожанов, К. – 2005. // http: // rmeb.semgu.kz/ebooks/ebook_212

5. Терапевтикалық техника малдәрігерлік тәжірибеде. // Қожанов, К.– 2006. // http: // rmeb.semgu.kz/ebooks/ebook_92
5В120100 «Ветеринариялық медицина» мамандығына арналған мамндығының «Жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен»

ІІІ пәнінен №2Дәріс

1. 
   Шаншу ауруларының этиологиялық ерекшелігі.
   
2. 
   Шаншу белгісімен өтетін аурулардың симптомокомплексі және классификациясы.
   
3. 
   Аурудың анықтамасы, балау және ұқсас аурулардан ажырату.
   

Асқазан және ішектерінің шаншу белгілерімен бірқатар аурулары сипаталады. Шаншу белгісінде өтетін аурулардың этиологиясы арқылы және патологиялық үрдістің пайда болуы да әртүрлі. Негізінен асқазан ішек жолындағы азық жүрмей жылжымай қалады. Бұл ауру әсіресе жылқыда жиі және ірі қара, шошқа, ит және басқа жануарларда сирек кездеседі.

Аурудың этиологиялық ерекшелігі деп, организмнің шартты рефлекторлы стеротипті реакциясының бұзылуын айтамыз, яғни орталық жүйке жүйесінің координациялық функциясына тосқауыл жасайды. (Создающие помеха). Осы салдардан ас қорыту жүйесі және зат алмасу бұзылады. Бұл жағдай маторлы-секреторлық қызметті және асқазан мен ішектің басқада қызметтеріне әсерін тигігуі салдарынан сфинктерлік спазм және ішектерде жекеленген түйнемелік пайда болады. Шашырақайдың созылуы өте қатты ауырсынуға әкеп соқтырады. Ауру өте келе ішектердің белгілі бір бөліктеріне күш түсіріп, астың ұюына, ашу, шіру, және газ шоғырлану жүреді.

Шаншу белгісімен өтетін ауруларда қандағы хлордың көрсеткіш дәрежесі төмендейді, сілтілік қор азаяды, Mg, Ca, P- қосылыстарының деңгейі өзгереді.

Аутоинтоксикация, сусыздану зат алмасу және бауыр функциясы бұзылады. Қан қоюланады. Құрсақ қуысы қысымының әсерінен қан айналыс бұзылады.

Шаншу белгісімен өтетін ауруларды симптомокомплексін (белгілер жиынтығы кешені) Г.В.Домрачев және А.В.Синев классификациясы бойынша қарастырып оқу маңызды.

• 
  Г.В. Домрачев бойынша барлық шаншу түрін перитониттің асқазан (жіті және созылмалы кеңею) ішектік (катаральды спазм, меторизм,ішекте астың ұюы,таспен бітелу, конкремент) Перитонитті түрінде болады. (механикалық бөгелу, ішектің матасуы, зиваратом, төңкерілуінен, анвагикация, түйіндерді, тромбоэмболия)
  
• 
  А.В.Синев бойынша асқорыту жолындағы ас өту және динамикалық және механикалық түрге бөліп қарастыруды ұсынады. Ал динамикалық бөгетте дамуы бойынша: асқазанның керілуі, ішек энтералгияы және метиоризмі, ал паралитикаылқ спастикалық және паралитикалық түрге бөлінеді
  

• 
  Спастикалық бөгеліске: асқазанның кеңеюі, ішек энтералгиясы мен метиоризмі жатады. Ал паралитикалыққа химустың және ішек копруостозы жатады.
  
• 
  Механикалық бөгетке- ішек кеңістігінің бітелуінен туындайтын абтурациялық, бөгде зат және гельминттермен, ішектің матасуы, гемостатикалық-тромбоэмболия ішек артериясы.
  

1. 
   Шаншу ауруларының этиологиялық ерекшелігі.
   
2. 
   Шаншу белгісімен өтетін аурулардың симптомокомплексі және классификациясы.
   
3. 
   Аурудың анықтамасы, балау және ұқсас аурулардан ажырату.
   
4. 
   Аурудың негізгі белгілері.
   
5. 
   Аурудағы Г.В.Домрачев және А.В.Синева классификациясы
   

1. Жануарлар ауруларының клиникалық диагностикасы. оқу құрал – Алматы, 2007. / М.А. Молдағулов, А.Н. Ермаханов, Ө.К. Есқожаев, А.З. Дюсембаева т.б.

2. Малдәрігерлік тәжірибеде ауруларды анықтау және емдеу техникалары / Қожанов, К.Н. – 2013

3. Төл ауруларын емдеу және олардан сақтандыру шаралары / Қожанов, К.Н. – 2005

4. Терапевтикалық техника малдәрігерлік тәжірибеде / Қожанов, К.Н. – 2006

Қосымша әдебиеттер

1. Клиническая диагностика внутренних незаразных болезней животных. // А.М. Смирнов, П.Я. Конопелько, Р.П. Пушкарев, В.С. Постников, Н.А. Уразаев, И.М. Беляков, Г.Л. Дугин, В.С. Кондратьев Москва ВО «Агропроминиздат» 1988

2. Лабораторные исследования в ветеринарии/Под редакцией В.Я. Антонова и П.Н. Блинов.- М.: Колос, 1979

3. Сандық тасымалдағыш құрылғыдағы оқу, оқу-әдістемелік және ғылыми әдебиеттер

4. Малдың ішкі жұқпалы емес аурулары / Қожанов, К. – 2005. // http: // rmeb.semgu.kz/ebooks/ebook_212

5. Терапевтикалық техника малдәрігерлік тәжірибеде. // Қожанов, К.– 2006. // http: // rmeb.semgu.kz/ebooks/ebook_92

5В120100 «Ветеринариялық медицина» мамандығына арналған мамандығының «Жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен»

ІІІ пәнінен №3 Дәріс
Модуль 1. Гастроэнтерит ауруы
Тақырыбы: Бауыр аурулары. Гепатит

1. 
   Бауырдың қызметі
   
2. 
   Бауыр ауруларын зерттеудегі қысқаша тарихы мағлұматтар
   
3. 
   Бауыр ауруларының түрлері
   

Бауыр- қанды тазартуға және удан арылтуға көмектесетін, дененің құрсақ бөлігіндегі оң жақ қабырғалардың астында орналасқан ішкі мүше. Бауыр организмдегі химиялық зертхана деуге болады. Негізгі қызметі қаннан ағзаға қажетті қышқылдар мен керек болар өнімдерді бөліп алады:

1. 
   Ас қорыту кезінде мүшелерге қажетті энергиямен, атап айтқанда, глюкозамен қамтамасыз ету және әртүрлі энергия көздерін глюкозаға түрлендіру;
   
2. 
   Ағзадағы қажетсіз химиялық қалдықтарды ағзадан шығарып тастау;
   
3. 
   Ағзадағы қан жасау және жаңарту кезінде қан плазмасындағы ақуыздарды синтездеу;
   
4. 
   Холестерин мен оның эфирін, липидтер мен фосфолипидтерді синтездеу ағзадағы липид алмасуын реттеу;
   
5. 
   Он екі елі ішек пен аш ішектің кейбір бөлігіндегі ас қорыту процесіне қатысатын гормондар мен ферменттерді синтездеу;
   
6. 
   Өт қышқылы мен пигменттерін синтездеу;
   
7. 
   Кейбір дәрумендердің қорын толтырып отыру және сақтау.
   

• 
  Улы заттарды залалсыздандыру;
  
• 
  Көмірсу,май және белок заталмасуына қатынасады;
  
• 
  Өтті өндіреді
  

Б.з.д 6-5 ғғ. Арасында өмір сүрген грек ғалымы Гиппократ бауыр аурулар түрлерін, әсіресе сары аурумен бауыр шемені осы бауыр қызметінің нашарлауына байланысты пайда болатынын байқап білген.

Римдік ғалым Клавдий Гален тарихта тұңғыш ретадам мен жануардың бауыр құрылымын зерттеп, жазған және ғылыми түде өттің бауырдан шығатынын және адамның сарғаюы осы өт жолдарының қабынуына байланысты екенін дәлелдеген.

Бауыр патофизиологиясы.

• 
  Қабыну-гепатит
  
• 
  Б-ауыр жасушаларында зат алмасуарының бұзылыстарынан дамитын дистрофиялар (гепатоз)
  
• 
  Бауырда дәнекер тіннің көптеп өсіп-өнуінен оның беріштенуі (цирроз)
  
• 
  Аллергиялық (дәрі-дәрмек,емдік сарысу,дәрілік аллерген)
  
• 
  Азықтық факторлар
  
• 
  Өспелер(гепатома)
  
• 
  Физикалық факторлар(сәуле,жарақат)
  
• 
  Қосалқы себептер
  

• 
  Зат алмасу бұзылыстары;
  
• 
  Көмірсу
  

• 
  Глюкогеннің түрленуі төмендейді, оның ыдырауы бұзылады;
  
• 
  Глюкозаның басқа өнімдерінен (амин қышқылдарынан,май қышқылдарынан)түзілуі азаяды;
  

• 
  Бауыр клеткаларының зақымдануы салдарынан, оның негізгі функциясы бұзылады. Осы себепте азотоемия, диспротеиннемия, қанда және несепте мочевина мөлшері азаяды.
  
• 
  Бауыр ауруларының клиникалық белгісі сарғаюы болып табылады.
  

Патологоанатомиялық өзгеріс. Бауыр ұлғайған,түсі бозарған.

1. 
   Бауырдың қызметі
   
2. 
   Бауыр ауруларын зерттеудегі қысқаша тарихы мағлұматтар
   
3. 
   Бауыр ауруларының түрлері
   
4. 
   Бауыр патофизиологиясы.
   
5. 
   Бауыр қызметінің жеткіліксіздігі
   
6. 
   Этиологиясы мен патогенезі
   
7. 
   Гемолитикалық сарғаю.
   

1. Жануарлар ауруларының клиникалық диагностикасы. оқу құрал – Алматы, 2007. / М.А. Молдағулов, А.Н. Ермаханов, Ө.К. Есқожаев, А.З. Дюсембаева т.б.

2. Малдәрігерлік тәжірибеде ауруларды анықтау және емдеу техникалары / Қожанов, К.Н. – 2013

3. Төл ауруларын емдеу және олардан сақтандыру шаралары / Қожанов, К.Н. – 2005

4. Терапевтикалық техника малдәрігерлік тәжірибеде / Қожанов, К.Н. – 2006

Қосымша әдебиеттер

1. Клиническая диагностика внутренних незаразных болезней животных. // А.М. Смирнов, П.Я. Конопелько, Р.П. Пушкарев, В.С. Постников, Н.А. Уразаев, И.М. Беляков, Г.Л. Дугин, В.С. Кондратьев Москва ВО «Агропроминиздат» 1988

2. Лабораторные исследования в ветеринарии/Под редакцией В.Я. Антонова и П.Н. Блинов.- М.: Колос, 1979

3. Сандық тасымалдағыш құрылғыдағы оқу, оқу-әдістемелік және ғылыми әдебиеттер

4. Малдың ішкі жұқпалы емес аурулары / Қожанов, К. – 2005. // http: // rmeb.semgu.kz/ebooks/ebook_212

5. Терапевтикалық техника малдәрігерлік тәжірибеде. // Қожанов, К.– 2006. // http: // rmeb.semgu.kz/ebooks/ebook_92

5В120100 «Ветеринариялық медицина» мамандығына арналған мамндығының «Жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен»

ІІІ пәнінен №4 Дәріс
Модуль 1 Гастроэнтерит ауруы
Тақырыбы: Торайлардың гепатодистрофиясы

1. 
   Торайлардығы бауыр ауруының дамуы.
   
2. 
   Гепатодистрофияның этиологиясы, дамуы.
   
3. 
   Аурудың анықтау, ажырату емі және сақтандыру шаралары.
   

Мегежіндермен торайларды бұзылып кеткен тамақтарымен қоректендіргенде кездесетін ауру.

Ас қорыту процесі бұзылғанда ішектен көптеген улы заттар бауырға түседі де оны уландырып, оның усыздандыру қабілетінің әсерлеріне әкеп соғады. Бұл ауру сондай-ақ токоферон, құрамында күкіртті бар амин қышқылдары, микроэлемент селен жетіспегенде де пайда болады. Негізінде көбінесе малды қамап ұстаған кезде байқалады.

Малдың астының сыздануы , олардың далаға шығып жүрмеуі, тығыз болуы олардың осы ауруға шалдығуына өз әсерін тигізеді.

Дамуы. Улы заттар ас қорыту органдарының секреттарының жиырылғыштық, синтетикалық және сіңіру қабілеттіліктерінің бұзылуына әкеп соғады. Ал қан арқылы олар бауырға түсіп, оның қызметі бұзылады. Соның салдарынан улы заттар денеге тарап барлық органдар мен тінде уландырады.

Өлекседегі өзгерістер. Негізгі өзгерістер, әсіресе қатты ауырған кезде, ас қорыту органдары мен бауырда болады. Торайлардың қарнының кілегейлі қабығында катаральді қабыну байқалады. Ішектің кілегейлі қабығы ісінген,болбырағын, қызарған, әр жерде эрозия мен жаралар болуы мүмкін; кілегейлі қабықтың астында серозды инфильтрат;ішек қабырғасының ет қабат кірген. Ішектің ішінде жалқаяқ пен қан араласқан ботқа тәрізді толық қорытылмаған ас қалдығы болады. Бауыр үлкейген, шұбарала түсті. Өзінің негізгі түсі әр жерлерінде ғана сақталған, көптеген жері ағарыңқыраған, сарғайған немесе қызыл қошқылданған.

Бауырдың диафраграммаға қараған жағында өзгерістер анықтауға болады. Бауырдың кескен жері шұбар түстес, күңгірттеу, қаны аз; ал бүйректердің бөлшектері үлкейген, араларында бөлікше білінбейді.

Белгілері. Бұл ауру жедел, жеделдеу, созылмалы түрде емшек еметін торайлардың ішінде жиі кездеседі. Аурудың белгілері бір анадан туған торайларда кенеттен пайда болады да, олар 2-3 күн ішінде өліп қалады.

Ал жедел емес түрінде еметін де, емуден шыққан да торайлардың ішінде кездеседі. Ауру кейбір торайлардың нерв жүйесінің қызметінің бұзылуынан басталады да, 3-6 күннің ішінде мұндай өзгерістер бір анадан алнған барлық торайларда пайда болады. Егерде уақытында емдеу жұмысы жүргізілмесе, ауру созылмалы түрге айналып, торайлар көбінде өсіп-өнуден қалады.

Аурудың созылмалы түрінде бір айдан асқан емшектен шыққан торайлардың ішінде жиі кездеседі. Аурудың белгілері жайлап дамып депрессивті және депрессивті-қалшылдаған түрінде кездесуі мүмкін. Мұндай жағдайда торайлардың түрі нашарлап, көбінде жата береді де, ему мен тамақ жеуге зауқы болмайды. Дене қызуы қалыпты жағдайда болады.

Торайлар орнынан әрең көтеріліп, тәлтіректеп жүреді. Жүрек соғуы жиілейді,тыныс алуы жиілеп үстіртін болады. Бара бара құлақтың терісі, тұмсығы, қарынның маңайы, кілегейлі қабықтар көгере бастайды. Ішектің жиырылу процесі бұзылып, іштің өтуі іш қатуымен алмасып отырады. Егер бұл аурулар қабаттасса, онда дененің қызуы 40,5-41 С-ға дейін көтерілуі мүмкін. Ал депрессивті-қалшылдаған түрінде қоздырғыштық пен көңілсіздік белгілері бірінші болып біліне бастайды.

Қоздырғыштық белгілері бірнеше минутқа созылатын тамырдың тарылуымен сипатталса,одан кейін ауру мал бірнеше сағат депрессивті түрде болады. Торай дұрыс тамақ жеп, емшек еме алмайды, тамыр соғысы мен дем алысы жиілей түседі. Қатты тамыр тартылғанда, немесе тұншыққанда мал аяқ астына өліп кетуі мүмкін.

Емшектен шыққан торайларға 8-12 сағаттық ашығу диетасын тағайындау керек. Бірақ суды еркімен беру керек. Іш өткізетін дәрілерді, ішектердегі микрофлораны қалпына келтіретін (АБК,ПАБК), антибиотиктерді(мицерин, микомицин, колимицин, стрептомицин, полимиксан, дибиомицин) қолдану керек.

Емшектен шыққан торайларға сұлының киселін, шөптің тұнбасын, картоп пюресін бере отырып, ақырындап шаруашылықта бар тамақтарға көшірген жөн. Ауырған шошқалардың азық мөлшеріне жақсы концентранттан жасалған быламық, көк сүт, пысырылған тамырлы жемістер, шөп ұны сияқты тағамдарды сұйық тағамдарға араластырып берген жөн.

Сүт беретін аналық шошқалардың азығына натрий селенитін қосу керек. Осы дәріні ауырған торайлрдың терісінің астына, еттің ішіне де жіберуге болады. Тамырдың тартылғанын, қалшылдағанды басу үшін 0,5-0,1 анальгинді немесе 0,1-0,2 люмикальді ауыз қуысы арқылы берген жөн.

Сақтандыру шаралары. Сақтық ең негізгі аналық мал мен торайларға берілетін азық мөлшерінің сапасын қадағалау. Тағамдарда бұзылған, улы, зиянды заттардың болмауын тексеріп отыру керек, ол үшін мал дәрігерлік лабораторияға мал дәрігерінің өзінің көңіліне күдік келтіретін тағамдарды әлсін-әлсін жіберіп, тексеріп отыру керек. Әбден тексеруден өткен тағамдарды ғана азық мөлшеріне енгізген жөн.

(Уша Б.В. Ветеринарная гепатология. М: Колос 1979)

Ауылшаруашылық жануарларындағы гепатологиялық мәселесі клиникалық ветеринарияның өзекті саласы болып табылады. Бауыр зат алмасуда орталық орынды иеленеді. Портальды және жалпы қан айналу шеңберін байланыстырып тұрады. Сондай-ақ, организмдегі барлық өмірлік маңызды үрдістерге тікелей және жанама түрде қатысады. Организмдегі гомостаз динамикасымен бірге ішкі тұрақтылық динамикасын сақтайды. Аурудан арылуда ең белсенділік танытады.
Бақылау сұрақтары:

1. 
   Торайлардығы бауыр аурунынң дамуы.
   
2. 
   Гепатодистрофияның этиологиясы, дамуы.
   
3. 
   Аурудың анықтау, ажырату емі және сақтандыру шаралары.
   
4. 
   Өлекседегі өзгерістер.
   

1. Жануарлар ауруларының клиникалық диагностикасы. оқу құрал – Алматы, 2007. / М.А. Молдағулов, А.Н. Ермаханов, Ө.К. Есқожаев, А.З. Дюсембаева т.б.

2. Малдәрігерлік тәжірибеде ауруларды анықтау және емдеу техникалары / Қожанов, К.Н. – 2013

3. Төл ауруларын емдеу және олардан сақтандыру шаралары / Қожанов, К.Н. – 2005

4. Терапевтикалық техника малдәрігерлік тәжірибеде / Қожанов, К.Н. – 2006

Қосымша әдебиеттер

1. Клиническая диагностика внутренних незаразных болезней животных. // А.М. Смирнов, П.Я. Конопелько, Р.П. Пушкарев, В.С. Постников, Н.А. Уразаев, И.М. Беляков, Г.Л. Дугин, В.С. Кондратьев Москва ВО «Агропроминиздат» 1988

2. Лабораторные исследования в ветеринарии/Под редакцией В.Я. Антонова и П.Н. Блинов.- М.: Колос, 1979

3. Сандық тасымалдағыш құрылғыдағы оқу, оқу-әдістемелік және ғылыми әдебиеттер

4. Малдың ішкі жұқпалы емес аурулары / Қожанов, К. – 2005. // http: // rmeb.semgu.kz/ebooks/ebook_212

5. Терапевтикалық техника малдәрігерлік тәжірибеде. // Қожанов, К.– 2006. // http: // rmeb.semgu.kz/ebooks/ebook_92
5В120100 «Ветеринариялық медицина» мамандығына арналған мамндығының «Жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен»

ІІІ пәнінен №5 Дәріс

1. 
   Бауырдағы қан айналуының бұзылуы.
   
2. 
   Қанның бауырға құйылуы
   
3. 
   Порталдық қан айналысының өзгеруі, Расстройства портольного кровообращения.
   
4. 
   Бауырдың жіті паренхиматозды қабынуы. Острое паренхиматозное воспаление печени
   
5. 
   Бауырдың қабынуы.(Гнойное восполение печени)
   
6. 
   Бауырдың беріштенуі.(Цироз печени)
   

Бауыр қызметі әртүрлі асқорыту,қан айналыммен және зат алмасуды атқарады. Бауыр-өт түзеді, өт асқорытуға өте маңызды қызмет атқарады. Қан қорын түзеді, ішектен және көк бауырға келетін барлық қан бауыр арқылы өтеді де онда зиянды заттардан артық судан арылады.

Бауырда барлық лимфаның 1/3 тін 1/2 бөлгі түзіледі. Қан плазмасындағы –белок, қант, холостерин, витамин ал кейбір минеральды заттарды суды және тағы басқа заттардың динамикалық тепе-теңдігін анықтайды. Гормондардың жинақталуын бейтараптайды (анактавируст избыток гормонов;зат алмасу барысындағы ақтық өнімнен қарапайым белоктарды синтездейді. М:мочевина және ферменттер түрін. Бауырда организмде жүрілетін барлық энергияның 1/7 болып жұмсалады.(В ней осовобаждается 1/7 часть вашей энергии организма)

Биопсия:Мазақты паппенгейм әдіс арқылы бояп.Микроскопиялық зерттеуге –морфологиялық өзгерісті анықтау барысында бауыр клеткасы құрылымының өзгергенін байқау.

Цитохимиялық әдіс арқылы клеткада майды, холостерин, гликоген, ДНК, РНК тағы басқа көруге болады.

1.Қанның бауырға құйылуының белсенді және баяу(активті және пассивті)түрінде бұзылумен сипаталады.

-Белсенді қан бауырға артериальды қан құйылуымен анықталады.

-пассивті жағдайда құйылуы баяулап, венозды қан ағысы (отток) азаяды және оның бауырға шығу басталады.(застойная печень)

Бірақ белсенді және пассивті түрін клиникалық дифференциялау әрдайым оңай емес. Дегенмен, Активті құйылу асқорыту кезінде физиологиялық пайда болуымен сипаталады. Бірақ, кейде ол ұзақ уақытқа созылып, қарқынды түрде жүргенде оны потологиялық және бауыр немесе асқорыту аппаратына қызметінің бұзылғандығы сипат болады.

Белгісі: Бауыр көлемі ұлғайған қыры жұмырланған күңгірт қызыл, жылдам айырылады. (легко разрывается) Капиллярлар ұлғайған және жыртылған. Ауру жануар –сол жағымен жатуға мәжбүр, ұйқы баяу, кейде шаншу, иттер құсады. Зәр сарғыш және қоңырқайлау, көптеген ураттар және өт тұз болуы мүмкін, сондай-ақ билирубин және уробилин болады.

Емі: Диета көк шөп,тамыр түйнектер, жақсы шөп. Итке сүт береді.
Шаншу кезінде –жылы клизма жасау. Әртүрлі енозды қан шөгуге бауыр қатты зардап шегеді. Осындай себептерден жүрек қызметінің жеткіліксіздігін босатылады.

Клиникалық белгісі: Гипосиетолалық жүрек жеткіліксіздігі, олигурия, несеп қоңырқай, урбилин н/н билирубин өт тұзды. Кейде альбуллин, іш өту. Тері асты веналар кеңейді, көк бауыр ұлғаяды.

Патологиялық өзгеріс. Бауыр ұлғайған, болбыр ірімтікті беті бұлыңғыр, көмескі, қызыл қоңыр, сұрғылт, сары.

Емі : Азық құрамында –көмірсутегі және витамин болуы. Әсіресе В витамин қосу керек. 40%-глюказаны ірі малға 1-2 л береді.Т ері астына инсулин жылқыға 100-200 е.д. КРС қа 150-300 ед, итке 5-20е.д күніне 2-3 рет. Қышынуға қарсы мал денесін 2% карбол қышқыл ерітіндісімен сүртеді.

Этиология: Себебі метастаз жағдайы, бауырдың қақпа венасы арқылы, бауырдың энтрогенді абцессі. Гастроэнтериттің ауыр түрінде, көкбауырдың іріңдену.Сонымен қатар –іріңді бактерияның басқа мүшеден келуі. М:сақау эндокардит жарасы, өкпе гантренасы.

Rp: Sol. Glucosi 40%-200,0

Acidi ascorbinici 0,2

N.L,solution sterilisate

D.S Венаға бір жылға

Rp: Magnesii sultrici 500,0

M.D.Ішке 2л сумен

Rp: Natrii salcylici 10,0

Hexamethylentetraminin 5,0

M.T pulves

O.T.D. N.G

S.Ішке күніне 2 рет азықпен бірге

Rp: Sol.atropini sultrici 0,1%-5,0

D.t.t Ntin ampullis

S.тері астына
Бақылау сұрақтары:

1. 
   Бауырдағы қан айналуының бұзылуы.
   
2. 
   Қанның бауырға құйылуы
   
3. 
   Порталдық қан айналысының өзгеруі, Расстройства портольного кровообращения.
   
4. 
   Бауырдың жіті паренхиматозды қабынуы. Острое паренхиматозное воспаление печени
   
5. 
   Бауырдың қабынуы.(Гнойное восполение печени)
   
6. 
   Бауырдың беріштенуі.(Цироз печени)
   

1. Жануарлар ауруларының клиникалық диагностикасы. оқу құрал – Алматы, 2007. / М.А. Молдағулов, А.Н. Ермаханов, Ө.К. Есқожаев, А.З. Дюсембаева т.б.

2. Малдәрігерлік тәжірибеде ауруларды анықтау және емдеу техникалары / Қожанов, К.Н. – 2013

3. Төл ауруларын емдеу және олардан сақтандыру шаралары / Қожанов, К.Н. – 2005

4. Терапевтикалық техника малдәрігерлік тәжірибеде / Қожанов, К.Н. – 2006

Қосымша әдебиеттер

1. Клиническая диагностика внутренних незаразных болезней животных. // А.М. Смирнов, П.Я. Конопелько, Р.П. Пушкарев, В.С. Постников, Н.А. Уразаев, И.М. Беляков, Г.Л. Дугин, В.С. Кондратьев Москва ВО «Агропроминиздат» 1988

2. Лабораторные исследования в ветеринарии/Под редакцией В.Я. Антонова и П.Н. Блинов.- М.: Колос, 1979

3. Сандық тасымалдағыш құрылғыдағы оқу, оқу-әдістемелік және ғылыми әдебиеттер

4. Малдың ішкі жұқпалы емес аурулары / Қожанов, К. – 2005. // http: // rmeb.semgu.kz/ebooks/ebook_212

5. Терапевтикалық техника малдәрігерлік тәжірибеде. // Қожанов, К.– 2006. // http: // rmeb.semgu.kz/ebooks/ebook_92
5В120100 «Ветеринариялық медицина» мамандығына арналған мамндығының «Жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен»

ІІІ пәнінен №6 Дәріс

1. 
   Қуық және несеп шығару жолдарының аурулары
   
2. 
   - Пиелонефрит, пиелит
   
3. 
   - Несептас ауруы, уроцистит,гемотурия
   
4. 
   Жыныс мүшелерінің аурулары
   

Пиелит (pyelitis)- бүйрек түбегінің (лоханка) шырышты қабығының қабынуы. Жеке ауру ретінде сирек кездеседі. Негізінен түбекшелер зақымдануымен қоса , бүйрек немесе қуық қабынуы да қосарланады.

Қабыну көбінесе катаральды-іріңді немесе іріңді өліеттену түрінде болады. Пиелит көбінесе КРС, итте, ал шошқа және жылқыда сирек болады.

Этиологиясы. Пиелонефрит сияқты пиелитте де індеттік (инфекция) себеп болады. Қабынудың дамуына қуық жолы мен қуықта несептің бөгелуінен бүйрек түбекшелерін тітіркенуінен де болады.

Кейбір жағдайда бүйрек қабынуынан да болады, жыныс жолдары арқылы инфекция түсуінен де болады.Уроцистит при переходе патологического процесса лоханка на сосочки мозгового вещества почек развивается пиенонефрит.

Ректальды тексеруде бүйректе ауырсыну, несепте кілегейлі зат, белок болады, тұнбада микроб, эпителиальды клетка, трипельфосфат кристалы, несеп қышқылды аммоний, құмдар(песчинки).

Микрофлорамен күресу үшін сульфаниламидті препаратты және антибиотикті жануарларға есептелген қарапайым мөлшерінде берген дұрыс. В качестве антисептических средств при кислой реакции мочи назначают гексаметилентетрамин (уротрпан) внутрь в дозе 5-16г крупным и по 0,5-1 г мелким животным 2 раза в день. Лучше вводить его внутривенно в 40% - ной концентрации. Кроме того, внутрь назначают саломы, листья толокнянки и мочегонные соли (калия ацетат) в соответствующих дозах.

При ущемлении мочевого камня в мочеточнике из-за судорожного сокращения его мышечной стенки развиваются симптомы мочевых колик.

1шелек суға 50-75г натрия гидрокарбонаты қосып беру. Несеп қышқыл реакцияда болғанда

Инфекция жағдайында стрептоцид, уросульфан, сульфапиримидин, сульфацин ішке 10г күніне 2рет және 0,1-3г шошқаға, етқоректілерге 2-3рет күніне.

Антибиотик: пенициллин, стрептомицин, синтомицин, террамицин және т.б. Егер несепте синегнойной палочки акрихан бояуын (трипофлаван, акритонин,гонакрин).

Сақтық шаралары. Жыныс мүшелерінің көрсетілетін ветеринариялық іс шараларды тиісті уақытында жүргізу (вагинит,метрит,уретрит және басқада). Катеризацияда асептиканы сақтау керек. Суық тиюден сақтау. Бүйрек ауруларын уақытылы емдеу.

Ірі қараның созылмалы гематуриясы (Haematura chronica) өте ауыр ауру болып табылады. Несеп (түзу) бөлу жүйесінің зақымдануымен (әсіресе бүйрек, қуық) және гематурия, анемия байқалады.Табиғи жағдайда сиыр (кейде қодастар) және өте сирек ешкі және басқа малдар ауырады. Аурудың айқын (открытой форме) түрінде 2-3 және одан жоғары жастағы жануарлар ауырады.

Этиологиясы. Ғылыми-тәжірибелік деректерге қарағанда М: Б.Ф.Морошкин мәліметінше сүйенсек радиоактивті заттардың болатындығы анықталған. Осы себепті изотоптық радиациялық ионының әсері бар. Өйткені жергілікті жердегі өсімдік және судағы радиоактивті заттардың болуына байланысты қолайсыз аймақ деп танылған жерге созылмалы гематурия тұрақты тіркелген.

Тапсырма : Патогенез, патологиялық өзгеріс, симптомы, дамуы, диагноз, дифференциальды диагноз.

Емі. Азыққа тәулігіне сиырлар үшін: трикальцийфосфат-40г, медисульфат- 0,2 , калия йодида – 0,04, кобальт сульфаты – 0,02, никелянитраты – 0,08.

Тапсырма: Қуық салдануы және парезі. (Paralysis et paresis vesicae urinarlue). Этиология. патогенез. симптомы, течение,емі.
Бақылау сұрақтары:

1. 
   Қуық және несеп шығару жолдарының аурулары
   
2. 
   - Пиелонефрит, пиелит
   
3. 
   - Несептас ауруы, уроцистит,гемотурия
   
4. 
   Жыныс мүшелерінің аурулары
   
5. 
   Аурудың этиологиясы.
   

1. Жануарлар ауруларының клиникалық диагностикасы. оқу құрал – Алматы, 2007. / М.А. Молдағулов, А.Н. Ермаханов, Ө.К. Есқожаев, А.З. Дюсембаева т.б.

2. Малдәрігерлік тәжірибеде ауруларды анықтау және емдеу техникалары / Қожанов, К.Н. – 2013

3. Төл ауруларын емдеу және олардан сақтандыру шаралары / Қожанов, К.Н. – 2005

4. Терапевтикалық техника малдәрігерлік тәжірибеде / Қожанов, К.Н. – 2006

Қосымша әдебиеттер

1. Клиническая диагностика внутренних незаразных болезней животных. // А.М. Смирнов, П.Я. Конопелько, Р.П. Пушкарев, В.С. Постников, Н.А. Уразаев, И.М. Беляков, Г.Л. Дугин, В.С. Кондратьев Москва ВО «Агропроминиздат» 1988

2. Лабораторные исследования в ветеринарии/Под редакцией В.Я. Антонова и П.Н. Блинов.- М.: Колос, 1979

3. Сандық тасымалдағыш құрылғыдағы оқу, оқу-әдістемелік және ғылыми әдебиеттер

4. Малдың ішкі жұқпалы емес аурулары / Қожанов, К. – 2005. // http: // rmeb.semgu.kz/ebooks/ebook_212

5. Терапевтикалық техника малдәрігерлік тәжірибеде. // Қожанов, К.– 2006. // http: // rmeb.semgu.kz/ebooks/ebook_92

5В120100 «Ветеринариялық медицина» мамандығына арналған мамндығының «Жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен»

ІІІ пәнінен №7 Дәріс
Модуль 2. Зәр шығару және жыныс жүйесінің аурулары
Тақырыбы: Зәршығару жүйесінің аурулары. Қуық және несеп шығару жолдарының аурулары. Жыныс мүшелер аурулары

Жоспары:

1. 
   Зәршығару жүйесінің аурулары.
   
2. 
   Бүйрек аурулары
   
3. 
   Жыныс мүшелерінің аурулары
   
4. 
   Пиелонефрит. Созылмалы нефрит, Нефроздың ауыр түрі
   

Статистикалық мәліметтерге қарағанда, клиникалық белгілері бойынша ішкі жұқпалы аурулар ішінде 7-95%. Бірақ ветеринариялық санитарлық экспертиза жұмысына қарағанда жиі кездесетіні айтылады.

Аурудың дамуына малды дұрыс азықтандырмау, сондай – ақ күйзеліс факторлары, «стресс» факторлары организмнің резистенттілігін төмендетіп, шартты – патогенді микрофлораның пайда болуына әкеп соқтырады және олардан бөлінген токсиндер аллергия, аутоиммундық процесстердің пайда болуына, қабыну процесіне және дистрофиялық құбылысқа әкеліп соқтырады.

Зат алмасу процестерінің бұзылуы, су электролитті алмасуының пайдаболуынан несеп тастарының пайда болуын тудырады. Осы себептерден уытты алмасу өнімдерінің организмнен шығарылуы нашарлайды, уремия пайда болады, ісік пайда болып және басқадай симптомдар пайда болады, уремиялық синдромдар байқалады.

Несептік синдром – несеп мөлшері, түсі, тығыздығы, белок өзгеруімен сипатталады. Несеп бөлінуі төмендейді, олигурия , жіті нефрит, нефроз, лихорадты жағдай, жүрек қызметі нашарлайды.

Несеп бөлінудің тоқталуы. Анурия – ауыр нефритте, сондай-ақ несеп ағардың бітелуімен немесе қуық мойнының спазмасымен сипатталады.

Ісіктің пайда болуына 3 жағдай әсер етеді:

А) бүйрек қызметінің бұзылуында су және натрий хлоридінің бөлінуі бөгеледі.

Б) капиллярлар шамадан тыс өткізгіштікке ие болып, қызметі бұзылады.

В) бүйрек тінінің суды ұстау және бекіту функциясы бұзылады.

Буйрек аурулары кезінде ісіктің пайда болу себептері:

1. 
   Бүйрек жетіспеушілігінен соңғы стадияда нефрит пен нефросклероздың дамуы.
   
2. 
   Жіті нефритте капиллярлардың зақымдануы.
   
3. 
   Нефроздың ауыр түрінде
   

Жіті нефрит және нефросклероз- гипертензия, тұрақты гипертония тән.

Нефрозда – бүйрекке қан келу бұзылмайды, иқан қысымы көтерілмейді, кейде төмендиді.

Уремиялық синдром- біршама клиникалық белгілермен сипатталған.

Кардинальды симптом ретінде – жалпы әлсіздік, ұйқы басу, тәбеті жоғалады, стоматит дамиды, гастроэнтерит, қыжыну, денесінен несеп иісі шығып тұрады.

Төлдерге – жіті нефритте ісікпен бірге – уремиялық эклампсия дамиды, дірілдеп, қалшылдап құлайды. Соңына қарай – құсу, рефлекстің сезімталдығының жоғарылауы.

Негізінен суық тию басты себеп болып табылады. Бүйректің қанмен қамтамассыз етілуі мен және иммунологиялық реакцияның өзгеруімен сипатталады. Сондай-ақ бүйрек эндотелиинің тосқауылдық қызметінің бұзылуынанда болады. Түбекшелердің микроб және токсиндермен зақымдануы салдарынан туындасада, бұған – нефротоксин, зат алмасу өнімі, тітіркендіргіштер, скипидар, дегать, қайың жапырағы, бұзылған азықтар, минералды тыңайтқыштарды жеп қойғанда байқалады. Осы жоғарыдағы салдарға қарағанда жіті нефритті полиэтиологиялық аллергиялық ауруларға жатқызады.

Қан сұйылып, тығыздығы кеміп әсіресе қан сарысуында. Альбумин – глобулин коэффиценті өзгереді. Лимфоцитоз. Моноцитоз. Жіті нефритте – тромбоцитопения, гипертромбоцитоз. Сонымен қатар пиелитте – несепте бүйрек түбегі безінің торшалары болады.

А) жасырын кезең-протеинурия және холестеринемия.

Б) ісіктік жағдай

В) кахексикалдық-организмнің жүдеуі, азотемия, холестеренемия және гипопротеинемия сақталады. Нифроз кейде перитонитпен, плеврит және бронхопневмания зақымданады. Ауыр улану жағдайында интоксикациялық өлу, негізінен анурия және уремия кқбылыстарында кенеттен өлу болады. Жеңіл түрінде ауру 2-3аптаға созылады.

1. 
   Зәршығару жүйесініңаурулары.
   
2. 
   Бүйрек аурулары
   
3. 
   Жыныс мүшелерінің аурулары
   
4. 
   Пиелонефрит Созылмалы нефрит
   
5. 
   Буйрек аурулары кезінде ісіктің пайда болу себептері.
   
6. 
   Бүйрек жетіспеушілігінен соңғы стадияда нефрит пен нефросклероздың дамуы.
   
7. 
   Жіті нефритте капиллярлардың зақымдануы.
   
8. 
   Нефроздың ауыр түрінде
   
9. 
   Дифференциялды диагноз.
   

1. Жануарлар ауруларының клиникалық диагностикасы. оқу құрал – Алматы, 2007. / М.А. Молдағулов, А.Н. Ермаханов, Ө.К. Есқожаев, А.З. Дюсембаева т.б.

2. Малдәрігерлік тәжірибеде ауруларды анықтау және емдеу техникалары / Қожанов, К.Н. – 2013

3. Төл ауруларын емдеу және олардан сақтандыру шаралары / Қожанов, К.Н. – 2005

4. Терапевтикалық техника малдәрігерлік тәжірибеде / Қожанов, К.Н. – 2006

Қосымша әдебиеттер

1. Клиническая диагностика внутренних незаразных болезней животных. // А.М. Смирнов, П.Я. Конопелько, Р.П. Пушкарев, В.С. Постников, Н.А. Уразаев, И.М. Беляков, Г.Л. Дугин, В.С. Кондратьев Москва ВО «Агропроминиздат» 1988

2. Лабораторные исследования в ветеринарии/Под редакцией В.Я. Антонова и П.Н. Блинов.- М.: Колос, 1979

3. Сандық тасымалдағыш құрылғыдағы оқу, оқу-әдістемелік және ғылыми әдебиеттер

4. Малдың ішкі жұқпалы емес аурулары / Қожанов, К. – 2005. // http: // rmeb.semgu.kz/ebooks/ebook_212

5. Терапевтикалық техника малдәрігерлік тәжірибеде. // Қожанов, К.– 2006. // http: // rmeb.semgu.kz/ebooks/ebook_92

5В120100 «Ветеринариялық медицина» мамандығына арналған мамндығының «Жануарлардың ішкі ауруларын клиникалық балаумен»

ІІІ пәнінен №8 Дәріс

Модуль 3. Зат алмасу аурулары

Тақырыбы: Зат алмасу бұзылуының алдын алу.
Жоспары:

1. 
   Зат алмасу процестерінің бұзылуы, алдын алу.
   
2. 
   Белок, көмірсу және май алмасуының бұзылуы.
   
3. 
   Остеодистрофия
   

1. 
   Минералдар жетіспеушілігі.
   

Клиникалық белгілері. Дамуы созылмалы, ірі жануарларда көмескі көрінеді. Жабырқау, өнімі төмендейді, анемия, көруі нашарлайды, әлсіз төл тууы.Уыз ему кезеңінен кейін төлдерде клиникалық белгілері жақсы көрінеді. Төл дамудан кешігеді, әлсіз, коньюнктивит, кератит, терісінің құрғауы, экзема және дерматит.

Жаппай гастроэнтерит, бронхит, бронхопневмония пайда болады. Бұл шырышты қабықтардың функциясының және табиғи резистенттілігінің төмендеуінен пайда болады.

Диагноз. Анамнезді ескере отырып, кешенді түрде қойылады. Клиникалық симптомдары, азық құрамындағы каротин және ретинолды анықтайды. Қан сары суын тексереді.

Диагнозды дәйектеу үшін ішінара биопсия – бауырға, жүргізіп ретинолды анықтайды, офтаальмоскопия гиповитаминозды көру нервісінің өсіндісі ісуі және деформациясы пайда болады мүмкін. Сондай – ақ коньюнктиваның шырышты эпителий клеткасының мүйізденген торшасын санайды.

Профилактика және емі. Каротин және ретинол жеткіліксіз болуын қамтамассыз етеді. Көк шөп, жоңышқа, клевер; сәбіз, витаминді шөп. Жазда жайылымда ұстау керек. 1кг құрама жемге 10 000 МЕ витамин А препаратын береді. Клиникалық белгісімен аурулар анықталса, ретинол дозасын 3 – 5 есе көп береді. Буаз жануарларға байлауда болған кезінде витамин А қарын, бауырда түзу үшін, туудан 1 – 2 / ай бұрын бұлшық етке аптасына 1 – рет аксерофтоп ацетаты майлы концентрациясын сиырға – 600 – 800 мың ӘБ, мегежінге – 250 – 350 мың ӘБ, беріп тууға бір апта қалғанда тоқтатады.

Гиповитаминоз Е. Hypovitaminosis E. Ауру липидтік алмасудың бұзылуымен және көбею функциясының, бауыр дистрофиясы және некроз, бұлшық ет дегенерациясы. Барлық жануар түрі, әсіресе шошқа және терісі бағалы аңдар ауырады.

Этиологиясы. Негізгі басты себеп – рационда майда еритін Е витамині ( токоферол ) жетіспеуінен пайда болады. Бұл витамин өсімдіктің жасыл бөлігі синтездейді, жасыл өсінділермен қамтамассыз етеді. Сондай – ақ бұзылған азықтар: қызған, бұзылған ет, балық ұны, көгерген азықтар салдарынан да болады.

Симптомы. Өтуі созылмалы. У самок региструют эмбриональный смретность, у самцов импотенция и нарушение спремиогенеза.

Диагноз. Анамнездің деректерімен кешенді түрде қояды. Клиникалық белгілері бауырдағы токоферолды анықтайды.

Профилактика және емі. Көк шөп, зеленный корм, сахарный свекла, өнген дән, ет қоректілерге шикі бауыр, ет. Алдын алу мақсатымен гранувит Е.