Мұндағы P-статикалық қысым, ρgh–гидростатикалық қысым, ρν²/2- динамикалық қысым.
Түтіктің кез-келген бөлігі үшін соңғы теңдеуді: P+ρgh+ρν²/2=const, түрінде жазылады. Бұл Бернулли теңдеуі деп аталады. Мұндағы P- статикалық қысым, ρgh –гидростатикалық қысым, ρν²/2- динамикалық қысым.
Бернулли теңдеуі түтіктің кез-келген бөлігі үшін статикалық, гидростатикалық және динамикалық қысымдардың қосындысы тұрақты болатындығын сипаттайды.
Егер сұйық горизонталь түтік бойымен ақса молекуланың өзара орналасуы барлық жерде бірдей болады (h= const, ρgh = const).
Сондықтан Бернулли теңдеу P+ρν²/2=const - түрінде жазылады. Оны Бернулли ережесі деп атайды. Ережеге сәйкес горизонтал түтік бойымен аққан сұйықтын статикалық қысымы оның жылдамдығы азайған жиерінде артады және керісінше.
Бернулли ережесінің фармация мен медицинада қолданылуы:
1. Ережеге сәйкес тамыр жүйесінің ішкі қуыстылығы тарылған жерде қанның ағу жылдамдығы артқандықтан, динамикалық қысым күрт көбейеді, ал статикалық қысымның күрт кемиді және керісінше. Сондықтан диагностикада оны тамыр жүйесіндегі қанның ағуын бағалау үшін қолданылады.
2. Емдеуде: бұл әдіс ағзаның ішкі бөлігіндегі сұйықтарды сыртқа сорып шығару үшін қажетті «эжектор» деп аталатын таза дыбыссыз, сорғыш қондырғыны жасау үшін қолданылады.
3. Фармацияда: бұл әдіске пипетка, бюретканын қызметі негізделген.
Қанның тамыр жуесімен ағуы қалай іске асады?
Қанның тамыр жүйесімен қозғалысын түсіндіру үшін, көшерме (модель) ретінде іші сұйықпен толтырылған қабырғалары серпімді-созылмалы көптеген горизонтал түтіктерден тұратын тұйық жүйе алынады. Ауа үргіш әсерінен сұйық қозғалысқа түседі.
Егер үргішке сырттан күш түсірсе, онда қысым артып «К1» клапны арқылы сұйықтың белгілі бір мөлшері «А» түтігіне түседі. «А» түтігінің қабырғасы созылып, ауа үргіштен түскен артық сұйықтың мөлшерін қабылдайды.
Созылған қабырға бірте-бірте жиырылып, сұйықтың артық мөлшері түтіктің келесі бөлігіне ығыстырылады. Ол жерде осы құбылыс қайталанады.
Сонымен сұйық қозғалысы барлық тамыр жүйесінде ырғақты күйге ие болады.
Ең соңында «Б» түтігіне жиналады да қысым артады «К2» клапыны ашылып, сұйық қайтадан үргішке түседі.
Көшірменің бір кемшілігі тармақтардың саны көбейген сайын, сұйықтың қабырғалары мен жанасатын жерінде ішкі кедергісі артады. Бұл сұйық жылдамдығының кемуіне алып келеді.
Осы айтылған заңдылықтар тірі ағзадағы қан айналымында толық орын алады.
Бұл кемшілікті тірі ағзада жүрек жояды. Қанның тамыр жүйесімен ағыуын қамтамасыз ететін қысым жүректің жұмысын жасалады.
Жүрек бос фазасы жұмыстық фазасымен ырғақты ауысып тұратын үргіш. Жүрек қарыншасының жиырылуын жұмыстық фаза немесе систола деп, ал оның босауын бос фаза немесе диастола деп атайды.
Ж
үректің сол қарыншасы әрбір жиырылған сайын қолқаға 60-70 мл мөлшерінде қан лақтырылады. Қолқаның қабырғасы созылып, өзіне қанның артық мөлшерін қабылдайды. Қабырғалары созылмалы болғандықтан қайтадан жиырылып, қанды ең жақын артерияға ығыстырады.
Артерияда осы айтылғандар қайталанады да, қан жылдамдығы 0,3-0,5 м/с ағатын ырғақты ағысқа ие болады. Тамырдың қабырғалары жиырылған кезде қысым пайда болып, тамырдың қабырғаларын тербеліске түсіреді. Бұл тербеліс артериялық тамыр жүйесінен 6-8 м/с жылдамдықпен тарайды. Мұны пульстік толқын немесе пульс деп атайды.
Қанның тамыр жүйесімен ағуына бес фактор өз әсерін тигізеді:
1.Тамыр жүйесінің ішкі қуыстылығы.
2.Тамыр қабырғаларының жағдайы (тонус).
3. Қанның тұтқырлығы.
4. Жүйедегі қанның жалпы мөлшері.
5. Жүректің жұмысы.
Жалпы қалыпты адам ағзасындағы қанның ағысын қабатты ламинарлы ағыс деп қарастырылады. Егер осы шарт бұзылса ағыс турбулентті ағысқа айналады. Бұл кезде дыбыс пайда болады. Мұны жүректің шуылы деп атайды. Жүректің шуылы не тамыр жүйесінің ішкі қуыстылығы тарылған кезде немесе жүрек клапандарының уақытысында ашылып не жабылмауынан болады.
4. Иллюстрациялы материалдар: Презентация, слайдтар
5. Әдебиет:
Антонов В.Ф. и др. Биофизика.- М.- 2000.
Тиманюк В.А., Животова Е.Н. Биофизика.- У.- 2004.
Сәтбаева Х.Қ. және т.б. Адам физиологиясы –А.-2005.
Рубин А.Б. Биофизика. - Т.1,2.- М.- 1987.
Владимиров Ю.А. и др. Биофизика.- М.- 1983.
Губанов Н.И., Утепбергенов А.А. Медицинская биофизика.- М.- 1978.
Волькенштейн М.В. Биофизика.- М.- 1978.
Корнеев Ю.А. и др. Медицинская и биологическая физика. – Новгород – 2001
Достарыңызбен бөлісу: | 
