18
Жоғарыда кӛрсетілген заңнамалық қҧжаттар мҥгедек балалардың, жетім
балалардың қҧқықтарын қорғауға қатысы мәселелерді де реттейді және аталған
балалардың қҧқықтары мен заңды мҥдделерін қамтамасыз етуді қамтиды.
Дегенмен, мҥгедек балалар мен жетім балалардың қажеттіліктерін ескеретін
қосымша заңнамалық актілер де бар:
«Кемтар балаларды әлеуметтік және медициналық-педагогикалық тҥзеу
арқылы қолдау туралы» ҚР Заңы;
«Отбасы ҥлгiсiндегi балалар ауылы және жасӛспiрiмдер ҥйлерi туралы»
ҚР Заңы.
Алайда балалардың қҧқықтарын қорғау саласындағы нормативтік-қҧқықтық
базаны жетілдіру жӛніндегі жҧмыс аталған қҧжаттарды қабылдаумен
шектелген жоқ, бҧл ҥрдіс әлі де жалғасатын болады. Мҧның дәлелі ретінде
бҧрын қолданыста болған «Неке және отбасы туралы» Қазақстан Республикасы
Заңының орнына неке-отбасы заңнамасын жетілдіруге бағытталған жаңа
нормативтік актіні қабылдау болып табылады. Тиісті Президент Жарлығына
2011 жылғы 26 желтоқсанда қол қойылды, ал Кодекстің ӛзі 2012 жылғы 18
қаңтардан бастап қолданысқа енгізілді.
19
Соңғы жылдары Қазақстан Республикасында балалардың қҧқықтарын қорғау
саласында 11 Заң қабылданды, атап айтқанда «Тҧрғын ҥй қатынастары
туралы»,
«Арнаулы
әлеуметтік
қызметтер
туралы»,
«Қазақстан
Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне жҧмыспен қамту және атаулы
әлеуметтік кӛмек мәселелері бойынша ӛзгерістер мен толықтырулар енгізу
туралы», «Ойыншықтардың қауіпсіздігі туралы» және т.б.
Қазақстан Республикасының Ҥкіметі балалар ӛмірінің сапасын арттыру
мәселелері бойынша 24-тен астам қаулы бекітті: «Білім беру ҧйымдары
желісінің кепілдік берілген мемлекеттік нормативін бекіту туралы», «Қазақстан
Республикасында ана мен бала ӛлім-жітімін азайту жӛніндегі 2008 - 2010
жылдарға арналған бағдарламаны бекіту туралы», «Білім беру ҧйымдарында
оқитындардың
жекелеген
санаттарына
мемлекеттік
стипендияларды
тағайындау мен тӛлеудің ережесін бекіту туралы» және т.б. Денсаулық сақтау,
Ішкі істер, Әділет, Сыртқы істер, Қорғаныс министрліктерімен 13 бірлескен
бҧйрық қабылданды. Министрліктер мен ведомстволар балалардың
қҧқықтарын қорғау мәселелері бойынша 100-ге жуық бҧйрық шығарды: «Даму
мҥмкіндігі шектеулі балалардың орталықтандырылған есебін жҥргізу туралы»,
«Білім беру ҧйымдарындағы наркологиялық посттар туралы ережені бекіту
туралы»,
«Білім
алушы
жастар
арасында
қҧқық
бҧзушылықтың
профилактикасы туралы», «Арнаулы әлеуметтік қызметтерге қажеттілікті
бағалау және айқындау ережесін бекіту туралы» және т.б.
20
Құқықтық базаны талдау
Қазақстанның халықаралық конвенцияларды
6
қабылдауы және елдің
заңнамалық базасын халықаралық стандарттарға сәйкес келтіруі бала
мемлекеттік маңызы бар объекті болып табылатынын кӛрсетеді.
Сондықтан балалар мҥддесіндегі мемлекеттік саясаттың мақсаттары басқа
міндеттермен қатар «балалардың құқықтары мен заңды мүдделерін
қамтамасыз ету, оларды кемсітушілікке жол бермеу; балалардың құқықтары
мен заңды мүдделерінің негізгі кепілдіктерін нығайту, сондай-ақ құқықтары
бұзылған жағдайларда оларды қалпына келтіру; балалардың дене, зияткерлік,
рухани және адамгершілік дамуына, оларда патриотизм сезімін,
азаматтылық пен бейбітсүйгіштікті тәрбиелеуге жәрдемдесу, сондай-ақ
бала тұлғасын қоғам мүддесінде, мемлекеттер халықтарының дәстүрлерінде,
ұлттық және әлемдік мәдениет жетістіктерінде тәрбиелеуге ықпал ету
болып табылады. Балалардың құқықтарына қатысты барлық заңнамалық
актілер жоғарыда аталған мақсаттарға сәйкес әзірленді».
Мемлекет отбасылық сәтсіздіктің профилактикасы және қолайлы отбасылық
қарым-қатынастарды қалыптастыру ҥшін қандай шаралар қолданып жатқанын
білу ҥшін нормативтік-қҧқықтық заңнамалық қҧжаттарға талдау жасау қажет.
Ал Конституция еліміздің саяси, қҧқықтық және экономикалық жҥйелерінің
негізін белгілейтін негізгі заң болып табылатындықтан, отбасы, отбасылық
қарым-қатынастар және балалар қҧқықтарын қорғау мәселелері бойынша
қҧқықтық базаға талдау жасауды біз аталған қҧжаттан бастаймыз.
ҚР Конституциясы (Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы
6 қыркҥйектегі № 2454 Жарлығымен бекітілді. Қазақстан Республикасының
7.10.1998 ж., 21.05.2007 ж., 2.02.2011 ж. Заңдарымен ӛзгерістер мен
толықтырулар енгізілді).
27-бап. Аталған баптың 1 және 2-тармақтарында «Неке мен отбасы, ана мен
әке және бала мемлекеттің қарауында болады» және «Балаларына қамқорлық
жасау және оларды тәрбиелеу ата-ананың етене құқығы әрі міндеті» деп
жазылған. Яғни, аталған бап кез келген жастағы азаматтардың қорғауға
қҧқығын бекітеді. Аталған баптың 2-тармағы балалардың қамқорлыққа,
тәрбиелену мен қорғалуға қҧқығын бекітеді, сондай-ақ бҧл міндетті ата-
6
Бала қҧқықтары туралы халықаралық конвенция (1994), Шет елде алиментті ӛндіріп алу туралы Конвенция
(1999), Жҧмысқа қабылдау ҥшін ең тӛменгі жас туралы Конвенция (ХЕҦ, №138), (2000) және басқалар.
Достарыңызбен бөлісу: |
