«Өрлеу» біліктілік арттыру ұлттық орталығы ақ Қазақстан республикасы білім беру жүйесінің басшы жәНЕ

 
 
100 
 
разработку и внедрение определенных мероприятий, форм и методов работы, которые 
рассматриваются как условия успешного обучения и развития школьников, достижения ими 
на каждом этапе развития индивидуального микроакме. 
Таким  образом,  психолого-акмеологическое  сопровождение,  как  особый  вид 
деятельности  практического  психолога,  представляется  перспективным  и  с  точки  зрения 
осмысления целей и задач школьной психологической практики, и   с 
точки 
зрения 
разработки  конкретной  модели  деятельности  психолога,  которая  может  быть  внедрена  и 
реализована. 
 
Список литературы: 
1. Бодалев А.А. Акмеология как учебная и научная дисциплина. М.: РАУ, 1993. 
2. Акмеология: методология, методы и технологии (материалы научной сессии, посвященной 75-летию 
члена - корреспондента РАО. Президента МААН Нины Васильевны Кузьминой). М.: РАГС, 1998. – 279 с. 
3. Максимова В.Н. Акмеологическая теория в контексте проблемы качества образования // Педагогика. 
– 2002. – С. 9-15. 
4. Деркач А.А., Зазыкин В.Г., Маркова А.К. Психология развития профессионала. М.: 2000. – 234 с. 
5. 
Ананьев  Б.Г.  Человек  как  предмет  познания  //  Избранные  психологические  труды  в  2-х  т.  /  Под 
ред. А.А. Бодалева и др. М.: Педагогика, 1980. –Т.1. – 230 с. 
6. Зимнякова И.Ю. Психологическое сопровождение развития акмеологических предпосылок в системе 
деятельности школьной психологической службы: Автореф. дис, канд. психол, наук. – Кострома, 2006. – 24 с. 
7. Акмеология: Учебное пособие /А. Деркач, В. Зазыкин. СПб.: Питер, 2003. –256 с. 
8. 
Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. СПб.: Питер, 2002. – 528 с. 
9. Александрова Е.А. Педагогическое сопровождение индивидуального образования и идея свободного 
воспитания // Новые ценности образования: свободное воспитание: отечественные традиции и инновации. М.: 
Свет, 2003. – С . 71-82. 
 
 
Кері байланыс оқушы жетістігін бақылаудың негізгі құралы 
 
Шаргабаева Ж. С. 
Атырау облысы, Жылыой ауданы, 
 Құлсары қаласы, №7 Е.Халықов  
атындағы мектептің жоғары 
 санатты бастауыш сынып мұғалімі 
 
Рефлексия  адамның  өз  білімі  мен  әрекеттерін  талдау,  сол  туралы  өзіне  есеп  беру 
болғандықтан  мұнда  басқа  адамдардың  пікірлері  мен  бағалауының  алатын  орны  ерекше, 
өйткені  өзіне  сырт  көзбен  қараған  адам  басқа  адамдардың  өзі  туралы  пікірлері  арқасында 
рефлексиясын  тереңдете  түседі.“Рефлексия”    сөзі    латынның    “reflexio”    деген    сөзінен  
шыққан.  Шетел    сөздерінің    сөздігінде  рефлексияға“ішкі  жан    дүние    мен    өзін-өзі  тану  
жайлы  ойлану”    деген    анықтама  береді.  Орыс  тілінің    түсіндірме    сөздігі  рефлексияны 
“өзіндік  талдау”деп түсіндіреді. Бүгінгі таңда  педагогика “рефлексияны”іс-әрекет  пен оның  
нәтижесіне  талдаужасау  деп  көрсетеді. 
 Өзі туралы сырт пікірлерді адам қарым-қатынаста біледі. Осындай қарым-қатынаста 
өзі  туралы  пікірді  есту  мен  білуді  кері  байланыс  деп  атайды.  Сырт  пікірлер  адамға  өзінің 
қайда және қандай екендігін білуге көмектесіп, болашақ әрекеттеріне түзету енгізіп, оларды 
жоспарлау мүмкіндігін береді. Сол себепті кері байланыс - келесі әрекеттерді ынталандыруға 
бағытталған рефлексияның ақпараттық негізі.[2] 
Адамның  бір  ерекше  қасиеті  бар:  біз  өзіміз туралы  өзгелердің  пікірін  естігіміз  келіп 
тұрады.  Сондықтан  да  кез  келген  әрекеттен  кейін  басқалардан  «Қалай  болды?  Мен  сырт 
көзге  қалай  болып  көріндім?  Қалай  сөйледім  (жасадым,  отырдым,  тұрдым,  жаздым,  т.б. 
әрекеттерді келтіруге болады)?» деп өзіміз туралы пікірін сұраймыз. Сол әрекетті бақылаған 
адам  өз  пікірін  айтады,  бағасын  береді.  Оның  пікірі  өзіміздің  оймен  сәйкес  келуі  немесе 
келмеуі  де  мүмкін.  Алайда  сырт  пікір  бізге  білім  мен  әрекеттерімізді  түзету,  өзгерту, 

 
 
101 
 
жақсарту  мүмкіндігін  береді.  Олардың  мұндай  пікірі  біз  үшін  кері  байланыс  болады. 
Осылайша  өзгелердің  өзіміз  туралы  пікірлері  бізге  өзімізді  тануға,  ішкі  «Мен»-нің 
қалыптасуына көмектеседі.Ал енді осыған қарама-қарсы жағдаятты көз алдыңызға елестетіп 
көрейік:  Сіздің  әрекетіңізден  кейін  бір  де  бір  адам  ләм-мим  деп  жұмған  аузын  ашпады,  өз 
ойын  айтпады  делік.  Осындайда  өзіңізді  қалай  сезінер  едіңіз?  Әрине,  мұндай  жағдаяттың 
қуаныш  және  қанағат  әкелуі  екіталай,  өйткені  біз  өз  әрекетімізді  басқалардың  талдағанын 
және бағалауын қалаймыз. 
Кері  байланыс  (ағылш.  feedback) –  адамның  өзі  куә  болған  оқиғаға  немесе 
басқалардың  әрекетіне  айтылған  пікірі,  реакциясы.  Жетістікке  жеткендігін  көрсететін  кері 
байланыс  (оқушылар,  мұғалімдер  және  ата-аналар  үшін).  Мұндай  кері  байланыс  «әсердің» 
бейресми  бағалануынан  бастап  ресми  жазбаша  тестілерге  дейін  түрленуі  мүмкін,  бірақ 
негізгі мақсат оқушылар мен мұғалімдерге жетістіктер мен даму, мысалы, білім, түсіну және 
дағды туралы хабарлама беру болып табылады. [1] 
Кері байланыстың мәнін «Екі жұлдыз, бір тілек» атты тәсіл жақсы келтіреді. Алдымен 
біреудің  әрекеті  мен  жасаған  ісін  мақтаймыз,  оның  жағымды  және  тиімді  жақтарын  атап 
көрсетеміз, содан соң бұл жұмысты қалай жақсартуға болатындығы туралы ұсыныс айтамыз, 
бағыт-бағдар сілтейміз. 
2013 жылдың наурыз айында Амстердамда өткен  «Ұстаз сапасы»  атты оқытушылық 
қызметтің  Халықаралық  Саммитінде  оқу  мен  оқытудың  сапасы  көп  жағдайда  кері 
байланысқа тәуелді екендігі аталды. Ұстаздардың оқушылар тәрбиесіне жасайтын ықпалын 
бағалау  өте  қиын,  алайда  ата-ана,  оқушылар  мен  қоғам  мүшелерінің  кері  байланысы  осы 
мәселені  айқындауға  қолғабыс  болады.  Саммит  мұғалімдерге  өздерінің  кәсіби  біліктілігін 
жақсарту  үшін  кері  байланыстың  өте  қажет  екендігін  және  біраз  жетістіктерге 
бастайтындығын кеңінен атап көрсетті. (http://asiasociety.org/teachingsummit).  
Әлемнің ең бай адамы Билл Гейтстің «Мұғалімдерге шынайы кері байланыс керек!» 
деп  баса  айтып,  АҚШ  білім  беру  жүйесі  алдында  осындай  мақсат  қойғандығы  бекерден 
бекер  жәйт  емес.Оның  ойынша,  АҚШ  білім  беру  жүйесі  Шанхай  мектептерінен  үлгі  алуы 
керек: Қытайдың бұл мегаполисінде әрбір мұғалім – мейлі ол тәжірибелі болсын, мейлі жас 
болсын – өз сабақтары мен әрекеттеріне кері байланыс алуға және өзгелерге беруге құқылы 
екен: мұнда кері байланыс мұғалім кәсібінің ең маңызды бөлігі деп есептелінеді. 
Джон  Хэтти,  1999-2009  –  барлық  инновация  әдістерін  қамтитын  180,000  жұмысты 
зерттеуіне  сүйене  отырып  ең  табысты  бола  білетін  сабақтың  жоспарланған  бөлігі  кері 
байланыс екенін көрсеткен.[3]
 
 
Сурет-1. Джон Хэтти жасаған зерттеу нәтижесі көрсеткіші 
Блэк  пен  Уильямның  Ұлыбританиядағы  Бағалау  Реформасы  Тобымен  бірлескен 
зерттеулері  бағалау  арқылы  оқытуды  жақсарту  оқытуға  енгізілуі  тиіс  алдамшы  қарапайым 
бес түйінді фактормен байланысты екендігін көрсетті: Оқушылармен тиімді кері байланысты 
қамтамасыз  ету.  Оқушылардың  өзіндік  оқуға  белсенді  қатысуы,  бұл  өз  кезегінде 
оқушыларды өзін - өзі бағалауға қатыстырады. Бағалау нәтижелерін ескере отырып, оқытуды 
түрлендіру.  Бағалаудың  оқушылардың  өзін  -  өзі  бағалауы  мен  қызығушылығына  едәуір 
ықпал  ететіндігін  мойындау,  бұл  өз  кезегінде  білім  алуға  түбегейлі  түрде  ықпал  етеді. 
Оқушылардың өз оқуын қалай жетілдіру керектігін түсіну үшін өздерін-өздері бағалай алуын