Өндірістегі мұнай, газ, суды дайындау және тасымалдау

Өндірістегі мұнай, газ, суды дайындау  және  тасымалдау 
 
211 
 
Бұл  барлық  болжамдар кіші  диаметрлі  лақтыру  желілерін 
пайдалану 
керектігін 
көрсетеді. 
Алайда 
лақтыру 
желі 
диаметрінің  кішіреюі  гидравликалық  кедергіні  арттырады  және 
парафин шөгінделу қарқыны арттырылады.  
Парафиндалу  процесінің  қарқындылығы  температураның 
мезгілдік 
ауытқуына 
тәуелді. 
Температуралық 
ауытқу 
парафиндалу  қондырғыларында  әсіресе  мезгіл  температура 
ауытқуына  көп  әсер  етілетін  құбырларда  жиі  кездеседі. 
Зерттелген  лақтыру  желілері  жердің  бетімен  төселгендіктен, 
температуралық  ауытқулар  қыс  мезгілінде  үлкен  шамаларға 
жеткен, бұл олардың парафиндалу қарқындылығын арттырды.  
Жалпы  үлкен  температуралық  ауытқуға  парафиндалу 
қондырғыларының 
үлкен 
қарқындылығы 
тән. 
Шөккен 
парафиннің  ұзындығы  және  қалыңдығы  ұңғы  өнімділігіне  тура 
байланыста.  
 
6.1.4. Парафиннің түзілуімен күресу әдістері 
 
Парафин  шөгінділерімен  прогрессивті  күресі  әдісі  – 
химиялық болып саналады, олардың әсері келесіге бағытталған: 
  Органикалық  қосылыстар  және  әртүрлі  композициядағы 
БӘЗ қосылған су ерітінділерімен АШПТ шөгінділерін  жою; 
  АШПТ  құрылу  процесін  ингибирлейтін  химиялық 
реагенттерді  пайдалану  арқылы  парафин  шөгінділерін  алдын 
алу. 
Жоғарыда  айтылған,    күресу  әдісі  процесс  факторларын 
ескере  отырып,  әсерлесетін  «мұнай-парафин-бет»  фазалар 
жүйесі олардың физика-механикалық қасиетін ескеру керек: 
  Мұнайда парафиннің еруі; 
  Парафинді  шөгінділердің  беріктігі  және  құрылым 
ерекшелігі; 
  Парафин кристалдарының әсерлесу энергиясы; 
  Парафин  кристалдары және  сонда  пайда  болатын беттің 
арасындағы молекуларалық байланыс энергиясы. 
Парафин  шөгінділерімен  күресудің  кез  келген  жолы,  егер 
ол  заманауи  техникалық  заттар  арқылы  қажетті  жеңіл  әсер 

А.А. Исмаилов, Т.Н. Жарқынбеков,  Г.Ж. Смаилова 
212 
ететін 
әсерлесу 
фаза 
қасиеттеріне 
негізделген 
болса, 
перспективті болуы мүмкін.  
Парафин  шөгінділерімен    күресу  мәселесін  төртінші  топ 
қасиетін  ескеріп  жоғарғы  дәрежеде  шешуге  болады.  Бұған 
мұнай  асфальтені  және  парафинімен      қорғаныш  жабындарын 
қолдану  немесе  бетке  ұқсас  қасиет  беретін  химиялық 
қоспаларды мұнайға қосу арқылы қол жеткізуге болады.  
Тәжірибеде  бір-бірін  толықтыратын  әдістер  қолданылады. 
Осылай,  ингибиторды  енгізбестен  бұрын  ұңғыны  дайындау 
керек,  СКҚ,  арматура,  лақтыру  желілерін  еріткіш-жойғыш 
арқылы  АШПТ-дан  тазарту  керек.  Ұңғыманы  дайындағаннан 
соң  АШПТ  алдын  алатын  ингибиторларды  пайдаланады. 
Химиялық реагенттерді таңдау, шөгіндіні жоятын немесе алдын 
алатын,  тәжірибелік  зерттеулер,  мұнай  құрамы,  оның  жоғары 
молекулалы  бөлігі,  АШПТ,  шөгінді  түзілудің  гидро  және 
термодинамикалық шарттар негізінде жүргізіледі. 
Парафин  шөгінділерін  жоюдың  химиялық  әдісінің  негізі 
оны  алдын  ала  жою  немесе  келесі  жойғанда  еруіне  негізделеді. 
Осы мақсатта: 
 Жоғары  еріткіш  қасиеті  бар,  тек  қана  қатты  КС  ғана
емес,  асфальтенді-шайырлы  заттарда  да  еритін,  органикалық 
еріткіштер; 
 Парафинді шөгінділермен әрекеттескенде, АШПТ негізгі
салмағын  диспергирлеп  қалыңдығына  еніп,  шөгінді  беріктігін 
азайтып,    бұзылуға  да  апаратын  БӘЗ  сулы  еріткіштері 
қолданылады. 
Парафин шөгінділерін жоюдың тиімді әдісі – еріткіштерді 
қолдану,  олардың  көлемі  парафин  саны,  оның  құрамы  және 
ерігіштігімен  анықталады.  Парафин  ерігіштігі  (К,  кг/кг)  оның 
балқу  температурасына  (t
балқу
),  ерігіштік  (t
ер
),  еріткіштің  қайнау 
температурасына  (t
ер  қайн
)  байланысты  және  келесі  қатынаспен 
сипатталады: 
LnK = -0,133*(t
балқу
-t
ер
) – 0,00586*t
ер қайн
+7,4673        (6.2) 
Реагент-жоюды  пайдалану  технологиясының  негізінде 
диспергирлейтін,  жуатын,  эмульгациялық,  деэмульгаторлық, 

Өндірістегі мұнай, газ, суды дайындау  және  тасымалдау 
213 
көбік түзгіш әсер жатады, олардың сулы ерітіндісі АШПТ балқу 
температурасында МӨ қондырғыларын периодты түрде өңдейді. 
Еріткіштерді  пайдалану  технологиясы  парафинді  шөгінді-
лерінің  температурасы  олардың  балқу  температурасынан  төмен 
кезінде  еріп  және  диспергирленуіне  негізделген.  Өңдеуді 
периодты жүргізеді.  
Осы  мақсатта  әртүрлі  еріткіштер  –  химия  өндірісінің 
қалдықтары  қолданылады.  Ең  әсерлі  еріткіштер  –  гександы 
фракция,  бутилбензолды  фракция,  жеңіл  пиролизді  шайыр, 
олардың композициясы және басқалары (6.3-кесте). 
6.3-кесте 
Парафинді түзілістерді ерітіп қолданылатын еріткіштердің 
түрлері 
Еріткіш 
Еріту қабілеті, % 
масс. 
Пиролиздің жеңіл шайыры 
78 
Газды бензин 
82 
Бензолды фракция 
80 
Бутанолды өндірудің кубты қалдығы 
46 
Нефрас –П-150/330 
64 
Адсорбент А-1 
52 
Еріткіштер 
лақтыру 
желілерін, 
мұнай 
жинау 
коллекторларын 
парафинсыздандыруда 
сәтті 
қолдануда. 
Лақтыру  желілерін  парафинсыздандыру  үшін  еріткішті  тазарту 
интервалын  толтыруға  қажетті  болатындай  етіп  айдайды,  3–4 
сағат  ұстап,  одан  соң  ұңғыманы  қайта  жұмысқа  енгізеді. 
Өндірістік  тәжірибеде  лақтыру  желісінің  1  км-не  шамамен  5  м
3
 
еріткіш шығындалады.  
Еріткіштер  және  БӘЗ  композициялы  ерітінділер  жоғары 
температура  кезінде  тиімді  жұмыс  істейді.  Тәжірибеде 
парафинді  шөгінділермен  химиялық  күресу  жылу  және 
механикалықпен  бірге  жүргізіледі.  Бұл  кезде  ең  жоғарғы 
технологиялық және экономикалық әсерге жетеміз, нәтижесінде