Физикалық ұғымдардың жүйесін қалыптастыру. Политехникалық білім беру

Физикалық білім деп физикалық ұғымдардың, заңдардың, гипотезалардың, теориялардың жүйесін түсінеміз. Бұл заңдар мен теориялардың өзара байланысы мен қатынасын ұғымдар арқылы "өрнектеп", баяндауға болады. Мектеп физика курсының мазмұны негізінен бөлшектердің, заттардың, өрістердің, материяның қасиеттері туралы білімдерді құрайтын физикалық ұғымдардың жүйесімен сипатталады. Сондықтан да, мектеп физикасының ең басты міндетінің бірі - физикалық ұғымдардың жүйесін қалыптастыру болып табылады.

Оқу материалын түсіндіру кезінде физикалық ұғымдарды қалыптастыру - қиын әрі ұзақ процесс. Алғашында, мысалы, механикалық қозғалыс, жол, жылдамдық, үдеу, энергия, т.б. жеке ұғымдар түсіндірліп, олардың негізінде, кинематика, динамика онан соң тұтасынан механика жайлы ұғымдар жүйесі қалыптастырылады. Ол үшін ең алдымен физикалық құбылыстар мен оны сипаттайтын шамалардың сандық және сапалық ерекшеліктерінің табиғи мәнін ашып көрсетіп, түсіндірілетін ұғымның анықтамасын айтып, оқушыларға жаздыртып, оның тәжірибелік маңыздылығына оқушылардың көзін жеткізу керек. Мұндай күрделі процесс, жалпы алғанда, бақылау, салыстыру, ерекшелігін талдау, қиялдау (абстракция), қорытындылау, ұғымға анықтама беру кезеңдерінен тұрады. Әрине, бір ұғымды қалыптастыруда бұл кезеңдердің бәрі толық бірден қамтылуы мүмкін бола бермейді. Ендеше, барлық физикалық ұғымдарды қалыптастыруда үнемі бірыңғай тәсілдерді қолданудың мүмкіндігі жоқ. Ең дұрысы-ұғымды (құбылысты) оқушылардың нақты сезінуінен бастап, қиял-болжаммен аяқтағаны жөн, немесе бұл реттілікті кері пайдалануға да болады. Мысалы, диффузия, архимед күші, жылу өткізгіштік сияқты ұғымдарды қалыптастыруды оқушылардың бақылап-сезінуінен бастау керек. Ал квант, атом ядросы, кварк, т.б. ұғымдарды меңгеруде, керісінше, болжап - қиялдау тәсілін қолданған тиімді. Масса (энергия, өріс, т.б.) сияқты ұғымның мәні әр сыныптарда дамытылып, тереңдетіліп отыруы тиіс. 7-сыныпта масса туралы бастапқы түсінік беріліп, оны өлшеудің тәсілдері көрсетіледі, массаның дене салмағынан айырмашылығы айтылады; 9-сыныпта инертті масса, гравитациялық масса, масса эталоны мен өлшем бірлігі, массанын жылдамдыққа байланыстылығы туралы ұғымдар ендіріледі; 10-сыныпта оқушылар молекулалық масса ұғымымен танысады; 11-сыныпта бұл ұғым, тыныштық масса, релятивтік масса, массаның энергиямен байланыстылығы, масса ақауы ұғымдарымен толықтырылып, тереңдетіледі. Осылайша, масса материяның негізгі сипаттамаларының бірі екендігі туралы толық ұғым бірте-бірте қалыптастырылады. Жылдамдық, атом, электр заряды, өріс, т.б ұғымдарды да оқушылар осындай сатыланған жолмен меңгереді.

Физикалық ұғымдарды оқушылардың санасында берік ұялаттыру процесіндегі ең жауапты соңғы кезең-ұғымға анықтама беру, оның тұжырымдамасын түсіндіріп, талдау жасау. Ұғымға тұжырымдама беру логикалық ойлау тәсілінің ақырғы нәтижесі болып саналады. Ал ғылымда оны табиғат құбылысын бақылап, зерттеп, біліп-тану процесінің соңғы қорытындысы деп есептейді.

Негізгі әдебиеттер: [1,4,5]

Қосымша әдебиеттер: [22,24,28]

3.1. Орта мектеп физика курсындағы бірінші жне екінші басқысштардың мазмұны мен жүйесі.

3.2. Физиканың пропедевтикалық курсы.

3.3. Мектеп физика курсының даму перспективалары

3.4. Пәнаралық байланыстың әдістемелік және дидактикалық маңызы
3.1. Орта мектеп физика курсындағы бірінші жне екінші басқысштардың мазмұны мен жүйесі

Физика оқу пәні мазмұнының жеке тұлғаның жалпы мәдениетін қалыптастыруға, оның қоғамдағы өмірге бейімделуіне және физика мен техникаға байланысты мамандықты саналы түрде таңдау үшін негіз қалауға қажет міндетті деңгейін анықтайтын құжат. Білім берудің негізгі бағдарламасы мазмұның осы мемлекеттік стандарт анықтайды.

«Физика» оқу пәні бойынша білім мазмұнының мемлекеттік міндетті минимумына және оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптарды тағайындайды.

Стандарт ережелері:

• 
  Қазақстан Республикасының жалпы білім беруді жүзеге асыратын барлық
  

• 
  бастауыш және орта кәсіптік білім ұйымдарында қабылдау емтихандарының
  

• 
  Мемлекеттік білім стандарттары және тестілеудің ұлттық орталығында
  

• 
  жоғары оқу орындарында «Физика» пәні бойынша педагог мамаңдарды
  

• 
  білім беру саласындағы ғылыми-зерттеу институттарында «Физика» пәні
  

• 
  білім беру жүйесі қызметкерлерінің кәсіптік біліктілігін жетілдіру және
  

• 
  білім беру саласындағы орталық және жергілікті атқару;
  

Сонымен бірге стандарт республиканың мемлекеттік басқару органдары мен ұйымдарында білім қызметін лицензиялау, білім ұйымдарын аттестациялау, жұмыстың оку жоспарлары мен оқу бағдарламаларын дайындау олардың жүзеге асырылуын бақылау кезінде пайдаланылуы мүмкін.

«Физика» пәні бойынша осы стандарт білім берудің сәйкес сатысының базистік оқу жоспарымен, білім беру ұйымдарының типтік оқу жоспарымен, жұмыстық оқу жоспарымен, оқу бағдарламаларымен кешенді түрде қолданылады.

Физиканы оқытуда мынадай неғұрлым жалпылама мақсаттар қойылады:

1) даму үстіндегі іргелі физикалық теориялардың біртұтас жүйесі түрінде көрініс беретін әлемнің шынайы физикалық бейнесі арқылы оқушының ғылыми дүниетанымын қалыптастыру;

2) оқушыларға жеке және әлеуметтік проблемаларды шешуге мүмкіндік беретін физика бойынша базалық білім жүйесін шығармашылықпен қабылдау тәсілдерін үйретудің, сондай-ақ іс-әрекет объектісіне айналып отырған болмысқа эмоционалды–құндылық қатынастың әлеуметтік тәжірибесін меңгерту негізінде олардың өмірлік дағдыларын дамыту.

Бұл мақсаттар оқыту процесінде, оқытудан күтілетін нәтижені де елеулі саралауды, сондай-ақ физиканың типтік оқу бағдарламасында көрсетілуі тиіс. Көптеген қосалқы және басқа жеке мақсаттарға жетуді көздейді.

Физиканы оқытудың мақсаттарынан оның мынадай басты міңдеттері туындайды:

1) білімді ұжымдық және жеке дара қабылдау тәсілдерін тиянақты меңгерту негізінде оқушыларды үздіксіз білім алуға дайындау; ол үшін оқу – эксперименттік зерттеулер жүргізуге және бақыланған физикалық құбылыстарды теориялық тұрғыда түсіндіруге мүмкіндік беретін ғылыми – таным әдістерінің қажетті дағдыларын қалыптастыру; оқушылардың санасында табиғат пен оны танып білу туралы білімнің қисынды жүйесін қалыптастыру;

3) оқушылардың шығармашылық қабілетін және ойын дамыту;

4) планеталық ауқымдағы процестерге оқушылардың қатыңасы бар екенін және олардың өз іс-әрекетінің экологиялылығына жеке жауапкершілігін қалыптастыру;

5) оқушыларды бүгінгі жедел қарқынмен дамып отырған технологияландырылған қоғамда өмір сүруге бейімдеу.

Физиканы оқытудың басты міндеттері негізінде типтік оқу бағдарламасында неғұрлым нақты дидактикалық міндеттер айқындалады, оның ішіндегі аса маңыздысы оқушыларға білім алу тәсілдерін үйрету.

«Физика» пәнінің зерттеу объектілері. Жаратылыс ғылымдары жүйесіндегі физиканың басты орынға ие болуы оның терең философиялық және ғылыми–техникалық мазмұнымен тікелей байланысты. Физика салыстырмалы түрде материянын неғұрлым қарапайым және сонымен қатар неғұрлым жалпылама түрлерін және материя қозғалысынын неғұрлым күрделірек түрлерінің құрамына кіретін физикалық түрін зерттейді. Матерняның жалпылама, іргелі құрылымды түзілістерімен және қасиеттерімен айналысатын физика ғылымы білім беруді ұйымдастырудың неғұрлым жоғары сатысына жетті және оның дамыған математикалық және экспериметтік зерттеу құралдары бар. Оның түсініктері, зерттеу нәтижелері мен әдістері, ойлау стилі бүкіл ғылыми-жаратылыстану ойлау стиліне елеулі ықпалын тигізеді. Іргелі физикалық теориялардың біртұтас жүйесі ретінде ұсынылған әлемнің физикалық бейнесі оқушылардың дүниетанымын және біртұтас ғылыми – жаратылыстану бейнесі туралы көзқарасын қалыптастырудағы басым модель болып табылады.

Оқушылардын ғылыми–жаратылыстанудан алғашқы сауаттылығын мектептің бастауыш сатысы (МБС) қалыптастырады, онда биологиялык, физикалық, химиялық және географиялық білімдер «Дүниетану» деп аталатын кіріктірілген жеке пәнге енгізілген.

Мектептің келесі негізгі және жоғарғы сатыларында дүниенің ғылыми – жаратылыстану бейнесінің мазмұны «Биология», «Физика», «Химия», «География» сияқты жеке пәндер арқылы да, сондай–ақ кіріктірілген курстар («Физика және астрономия», «Физика») арқылы да беріледі.

Мектептің негізгі сатысындағы (МНС) «Физика» пәні курстар мен бөлімдерді олардың базалық ғылымдағы орналасу ретіне сәйкес қамтиды: механика, молекулалық физика және термодинамика, электрдинамика, атомдық физика. Бұл логикалық аяқталған білімнің бірінші көрінісін береді. Мектептің негізгі сатысының оқу матерналын игеру физикалық білімнің толыққанды болуын қамтамасыз етеді, оқушыларға жоғарғы сыныптарда, онын ішінде физика–математикалық бағдардағы сыныпта (мектепте), сондай–ақ орта кәсіптік және арнаулы оқу орындарында оқуын жалғастыруға мүмкіндік беретін қажеітті білім қорын жасайды.

Мектептің жоғарғы сатысында (МЖС) «Физика» пәні «Механика», «Молекулалық физика», «Электрдинамика», «Кванттық физика» сияқты негізгі курстарды қамтитын іргелі теориялар негізінде құрылады. Бұл білімнің логикалық аяқталған екінші концентрін береді. Мектептің жоғары сатысының оқу материалын меңгеру физикалық білімнің көлемдік білім кеңістігінің сәйкес деңгейімен пара–пар болуын қамтамасыз етеді.

Астрономиялық материал «Физика» оқу пәніне мынадай екі тәсілмен енгізіледі:

7-11 – сыныптардағы физиканың оқу материалдарымен органикалық түрде біріктіру арқылы;

ғылыми–жаратылыстану пәндерінің кіріктірілген курсында «Физика және астрономия», «Физика») жеке тарау түрінде беру арқылы.

Физика–математикалық бағдардағы мектептің жоғарғы сатысында. «Астрономия» жеке оқу курсы аясында оқытылуы мүмкін.

«Физика» пәні бойынша оқу бағдарламаларының түрлері.

«Физика» пәнінен жалпы білім беру келесі бағдарламалар бойынша жүзеге асырылады:

білім берудің негізгі бағдарламасы (7-9-сыныптар);

бағдарлы білім беру бағдарламасы (10-11-сыныптар).

Мектептің негізгі сатысына (7-9-сыныптар) арналған білім берудің негізгі бағдарламасы (БНБ) жалпы білім беретін деңгейде анықталады. Мектептің жоғарғы сатысына арналған білім берудің негізгі бағдарламасының базалық мазмұны екі бағдар бойынша анықталады:

-қоғамдық–гуманттарлық бағдардағы мектептерге (сыныптарға) арналған оқу пәні ретіндегі физиканың базалық мазмұны;

-жаратылыстану–математикалық бағдардағы мектептерге (сыныптарға) арналған оқу пәні ретіндегі физиканың базалық мазмұны.

«Физика» пәні бойынша оқу жүктемесінің көлемі білім берудің негізгі бағдарламасына сәйкес:

1. Мектептің негізгі сатысында (7-9-сыныптар)–аптасына 6 сағатты, оқу жылында 204 сағатты, оның ішінде:

7-сыныпта – аптасына 2 сағат, оқу жылында 68 сағат,

8-сыныпта – аптасына 2 сағат, оқу жылында 68 сағат,

9-сыныпта – аптасына 2 сағат, оқу жылында 68 сағат құрайды.

2. Мектептің жоғарғы сатысында (10-11-сыныптар) оқытудың бағдарына қарай:

а) қоғамдық – гуманитарлық бағдарда аптасына 2 сағатты, әрбір сыныпта

1 сағаттан, оқу жылында 34 сағатты, барлығы 68 сағатты,

ә) жаратылыстану–математикалық бағдарда аптасына 6 сағатты, әрбір сыныпта 3 сағаттан, оқу жылында 102 сағатты, барлығы 204 сағатты құрайды.

Мектептің бастауыш сатысында оқыту оқушыларды мектептің жоғары сатысындағы ғылыми-жаратылыстану пәндерін, оның ішінде физиканы оқуға қажетті базалық дайындықпен қамтамасыз етуі тиіс.

Мектептің бастауыш сатысындағы «Дүниетану» пәні бойынша білім берудің негізгі бағдарламасына енгізілетін физиканың оқу материалының төмендегідей көлемі тағайындалады:

Табиғаттағы денелер мен заттар. Судың және ауаның физикалық қасиеттері. Жарық көздері. Күн мен түннің, жыл мезгілдерінің ауысу себептері. Күнге қарап және құлабыз арқылы тұрған жерді бағдарлау. Күннің сәулесі мен жылуының Жердегі тіршілік үшін маңызы.

Қазіргі мектеп курсын құрылымдық тұрғыдан талдасақ ол Механика, Молекулалық физика, Электрдинамика, Кванттық физика болып 4 бөлімнен, сағат сандарының үлесі бөлімдерге сәйкес 33%, 15%, 25%, 15% мөлшерін алады, ал қалған 14% зертханалық тәжірибелік жұмыстарды орындауға және 8% қайталау- қортынды сабақтар мен экскурсияларды өткізуге арналған.

Осы заманғы ғылыми техникалық прогрестің дамуына байланысты келешектегі мектеп физикасының жаңартылуы мына бағыттарда жүргізілмек.

1. 
   Энергетика;
   
2. 
   Экологияландыру;
   
3. 
   Космонавтика;
   
4. 
   Өндірісті механизациялау мен автоматтандыру;
   
5. 
   Қажетті қасиеттері бар жаңа материалдарды алу;
   
6. 
   Жаңа технологиялық процестерді дамыту;
   

Сонымен қатар физикалық теорияға байланысты жаңа эксперименттің пайда болуы да мектеп физикасының даму болашағына әсерін тигізеді.

Мектеп физикасының құрылымына мынадай фундаментальды физикалық теориялар енгіу көзделіп отыр:

• 
  Ньютон механикасының класыкалық теориясы (М);
  
• 
  Ньютонның гравитациялық механикасының классикалық териясы (СМ);
  
• 
  Максвеллдің электрдинамикалық териясы және релятивистік механика теориясы (КМ), яғни Эйнштейн теориясы;
  
• 
  Кванттық механика теориясы (С>M), Бор пастулаттары;
  
• 
  Релятивистік және гравитациялық механика теориясы (KOM);
  
• 
  Кванттық механикадағы релятивистік теория (KC2M);
  
• 
  Кванттық механикадағы гравитация теориясы (C>OM);
  
• 
  кванттық механикадағы релятивистік және гравитациялық теория (KOM);
  

Сондықтан жаңа пайда болып жатқан фундаментальды физикалық материалдарды және заңдылықтарды мектеп физикасының мазмұны мен құрылымына енгізу керек. Қажеттіліктерге сай құрылған оқулық арқылы мұғалімнің көмегімен оқыған оқушы мектептің физика курсын жетік меңгере алады.

Оқу пәндері арасындағы байланыс тиісті ғылымдар арасындағы байланыстың көрінісі болып табылады, бұл ғылымдардың әрқайсысы өз саласында объективті өмір сүретін бірыңғай материалдық дүниені зерттейді.

Ғылым дамуының қазіргі кезеңі ғылымдар арасындағы барған сайын ұлғайып отырған байланыспен және ғылымдардың өзара сабақтасуымен және әсіресе математика мен физиканың білімнің басқа салаларымен байланысымен сипатталады. Мәселен, соңғы жылдары физиканың, биологияның, психологияның, математиканың, радиоэлектрониканың және басқа ғылымдардың деректерін инженерлік-техникалық міндеттерді шешу мақсатында тірі организмдерді зерттеу үшін пайдаланатын бионика ғылым пайда болды.

Оқу пәндері арасында байланыс болудың қажеттілігі сондай-ақ оқытудың дидиатикалық прициптерінен, оқушылардың диалектикалық-материалистік көзқарасын қалыптастыру міндеттерінен туындайды.

Пәнаралық байланыстар оқушылардың табиғат құбылыстары туралы тұтастық түсінігін қалыптастыруға себебін тигізеді, оқушылардың өздерінің білімдерін әр түрлі оқу пәндерін оқып-үйрену кезінде және қоғамдық пайдалы еңбекте пайдалануларына көмектеседі.

Физика сабақтарында көптеген пәндер үшін, әсіресе химия мен биолгия үшін, үлкен мәні бар материал оқып үйреніледі, бұл пәндер физикалық теорияларды, заңдарды және табиғат құбылыстарын зерттеудің физикалық әдістерін пайдаланады. Физика сабақтарында оқушылар еңбек жолында және басқа пәндерді оқып – үйрену кезінде қажет болатын бірқыдыру тәжірибелік дағдылар мен шеберліктерге ие болады. Пән аралық байланыстар физиканы ойдағыдай оқып–үйрену үшін де дәл сондай дәрежеде қажет. Бүгінгі таңда пән аралық байланысты мұғалімдер екі түрге топтап жүр. Оларды уақыттық және мазмұндық ақпарлық байланыстар деп жіктейді. Өз кезегінде уақыттық сәйкестік (хронологиялық) байланыс: өтіп кеткен, қатарлас және келешекте туатын байланыстарға жіктеледі. Ал мазмұндық ақпарлық байланысты: ұғымдық және теориялық байланыстарға жіктейміз. Бұларды өзара салыстырсақ, ақпарлық байланыстардан, ұғымдық және теориялық байланыстардың маңызы анағұрлым зор.

Пәнаралық байланыстардың тағы бір пайдалы жағы – ол бүкіл оқыту ісін яғни бір мектептің барлық жұмысын бір жолға салуға, барлық мұғалімдерге бірыңғай талаптар қоюға және әр түрлі пәндерді ортақ міндетті шешуге жұмылдырады.

Пәнаралық байланыстарды жүзеге асыруда төмендегі негізгі бағыттарды

бөліп көрсетуге болады:

• 
  бір пәндерді оқып-үйрену оқушылардың басқа пәндерді үйренуге дағдылауына жәрдемдесетіндей болуын есепке алып, әр түрлі пәндерді оқып-үйренуді уақыт жағынан үйлестіріп отыру;
  
• 
  оқушылардың ғылыми ұғымдарын дамытудағы және олардың бойында жинақталған шеберліктер мен дағдыларды қалыптастырудағы сабақтастық;
  
• 
  жалпы ұғымдарды, шеберліктерді және дағдыларды қалыптастыруда бірыңғай тұрғыны жүзеге асыру;
  
• 
  білімдерді меңгеруге және жалпы шеберліктер мен дағдыларға ие болуға қойылатын талаптар бірлігі;
  
• 
  бір пәнді оқып-үйренгенде оқушылардың басқа оқу пәндерін оқу-үйрену процесінде алған білімдерін, шеберліктері мен дағдыларын кеңінен пайдалану;
  
• 
  шектес пәндер сабақтарында бір ғана мәселелерді оқып–үйренудегі қайталаушылықты жою;
  
• 
  әр түрлі ғылымдарда қолданылатын зерттеу әдістерінің ортақтығын көрсету және олардың ерекшелігін ашу;
  
• 
  әр түрлі пәндер (физика, химия, биология, география және т.б.) сабақтарында оқып-үйренілетін құбылыстардың өзара байланысын ашу, материялық дүниенің бірлігін көрсету.
  

байланыстарды жүзеге асыру тәсілдері алуан түрлі. Физиканы оқып-үйренудің алғашқы кезеңінде төмендегі тәсілдерді ұсынуға болады:

• 
  жаңа материалды оқып-үйренуге байланысты оқушылардың бұрын басқа пәндер сабақтарында алған білімдерін қолданылады; оқушылардың басқа оқу пәндерін оқып үйренген кезде алған білімдерін қолдануды талап ететін есептер шығару;
  
• 
  білімдерін кешенді қолдануды талап ететін эксперименттік жұмыстарды орындау;
  
• 
  пәнаралық сипаттағы экскурсиялар өткізу (мысалы, физика мен биология бойынша табиғатқа экскурсиялар жасау, физика мен химия бойынша кешендік экскурсия жасау);
  
• 
  қорытындылау сипатындағы қайталау, мұнда әртүрлі пәндерді оқып үйрені кезінде белгілі бір мәселелер жөнініде алған білім біртұтас етіп біріктіріледі.
  

Қазіргі физика математикамен тығыз байланыста дамуда. Математикалық әдістерді тәжірибелік материалды өңдеу үшін де, сонымен бірге теорияларды талдап жасау үшін де физикада кеңінен қолданады, олар табиғат құпияларына тереңірек үңілуге мүмкіндік береді. Өз тарапынан физика–математиканың дамуына елеулі әсер етіп отыр. Математика – бұл тек физиканың тілі ғана емес, «бұл тіл қосу пайымдау, бұл бейне бір бірлікте алынған тіл мен логика».

Физика мен математиканың мектептік курстары арасындағы пәнаралық байланыс осы пәндердің әрқайсысын оқытудың ғылыми дәрежесін арттыру ісінде үлкен мүмкіндіктерге ие, сондықтан бұл пәндерді оқып-үйренуге кіріскен кезден бастап-ақ олардың арасында өзара байланыс болуы қажет. Математиканың физикамен байланысының айқын мысалының бірі – физикалық шамалар арасындағы функциялық тәуелділікті және функциялар графигін пайдалануды көз алдымызға елестетейік.

Мектеп оқушыларының бойында математика сабақтарында қалыптасқан белгісіздерді х арқылы белгілеу әдеті физикалық есептерді шығаруда қиындық туғызады. Сондықтан, математика мұғалімдеріне сандық коэффициенттері бар теңдеулердегі белгісіздерді тиісті әріптермен белгілеуді және бір теңдеудің өзін әр түрлі параметрлерге қатысты қарастыруды өзара келісіп, байланысты тереңдету мақсатында ұсыныс жасап отыру қажет. Ал физика мұғалімі теңдеуге енген шамалардың арасындағы функциялық тәуелділіктің математикалық сипатын толық таңдап беруі қажет. Бұл функциялардың математика сабағында оқытылған функциялардың қай түріне жататынын алып, ажыратып білу қажет.

Барлық шамаларды физикалық және математикалық шамалар деп есептеуге, бөлуге болады. Мысалы: қашықтықты, ауданды, көлемді, бұрышты дағды бойынша математикалық шамалар деп есептейді.

Қысқасы, математика физикалық құбылыстарды түбегейлі түсіндірудің, құбылысты барынша айқын ашып берудің кілтіндей. Ал физика таза математикалық абстракциялаудан туған шамаларға мән-мағына, ұғым береді, жаратылысына түсініс береді. Бұл ретте физика мен математика қолданылатын бір ғана ғылыми ұғымдар үйлесімді, өзара толықтыратын түсінік берілетіндей болуы үшін ұмтылу маңызды, мысалы, жол, қашықтық, және т.б. ұғымдар. Сонымен бірге физикаға жиын теориясының негізгі ұғымдары мен символдары жетекші роль атқаратын осы заманғы математика тілін ендіруге көп көңіл бөлу керек.

Қазіргі уақытта оқушылар алгебра курсында шамалар арасындағы функциялық тәуелділікті және функциялар графигін ерте оқып үйренеді, бұл ұғымдардың теориялық-көптік, түсініктерімен танысады. Мұның бәрі физика курсы үшін өте үлкен маңызға ие, өйткені физиканы жеткілікті түрде жоғары математикалық дәрежеде дер кезінде оқып үйренуге қажетті дайындығы болуына көмектеседі.

VII сыныпта оқушыларға бүтін теріс көрсеткішті дәреже ұғымы беріледі, нүктелер бойынша квадрат үшмүшеліктің графигін салудың мысалдары қарастырылады, жуық есептеулерді оқып үйренеді, нәтижелердің дәлдігін бағалай отырып, аудандарды өлшейді және т.б. Осының бәрі VII-VIII сыныптар физика курсында өрнектерді қолдану мәселелерін неғұрлым жоғары ғылыми дәрежеде қарастыруға, графиктер мен жуықтап есептеулерді неғұрлым толық пайдалануға мүмкіндік береді. Алайда бұл мәселелерді ойдағыдай шешу көп жағынан физика мен математика арасындағы пәнаралық байланыстың қаншалықты жүзеге асырылатынына байланысты және нақты жағдайлар ескеріледі.

Физика мен математика байланысының маңызды формасы физикалық мазмұнды математикалық есептерді шығару болып табылады. Математика сабақтарында да, физика сабақтарында да шығарылатын есептер пайдалы (мысалы, денелер көлемдерінің, фигуралар аудандарының анықтамасы, қозғалыс графиктерін салу т.б.). Бірыңғай әдістемелік тұрғыдан және талаптардан шығу үшін, бұл есептердің мазмұны мен оларды шығару әдістерін математика мұғалімінің физика мұғалімімен келісіп алып отыруы қажет. Бұл ретте оқушылардың бойында физикалық шамалар бірліктерінің атаулары қарастырылған амалдарды орындау шеберлігін қалыптастыруға ерекше көңіл аударған жөн. Физика сабақтарында да, математика сабақтарында да, математикалық және физикалық шамаларға біркелкі анықтама беруге, ережелердің, теориялардың бірдей тұжырымдалуына, графиктік материал мен жазуларды қысқаша жазып-сызуға бірыңғай талаптар коюға тырысу керек.

Мектепте математикалық білім берудің мазмұнындағы неғұрлым елеулі өзгерістер геометрия курсында, оның ішінде планиметрияда болды. Мұның өзі ең алдымен геометрияны оқып үйренудегі теориялық-жиындық тұрғыдан, геометриялық фигураны нүктелер жиыны ретінде түсіндіруден көрінеді. Геометрия сабағында да, физиканың соған сәйкес сабағында да геометриялық нүкте ұғымынан басқа материялық нүкте ұғымын да енгізген жөн болады. Сондай-ақ траектория ұғымы да маңызды болып табылады, оның әр нүктесінде қозғалыстағы нүкте біртіндеп болып өткен сызық ретінде анықтауға болады. Геометрияда және басқа математикалық курстарда қашықтық ұғым қолданылады, ол ұғым бұл курстарда анықталмайды.

Геометрия курсы геометриялық және теориялық-жиындық символикалар арқылы физика курсына мейлінше елеулі әсер етеді. Символикаларды енгізу ең алдымен геометрияға теориялық-жиындық тұрғыдан енгізуден келіп шыққан. Әрбір геометриялық фигура нүктелер жиыны болғандықтан, әр түрлі фигуралар үшін ыңғайлы атау-белгілеулерсіз бұл жиынды қолдану тәжірибелік жағынан мүмкін емес. Символикаларға қойылатын екінші талап оларға фигуралар мен оларға сәйкес шамаларды анық ажырату тілегі болып табылады.

Символиканы енгізу математиканың барлық курстарында дәйектілікпен жүргізіледі. Оны аталған ұғымдарды белгілеу үшін физика курсында да пайдалану қажет.