Негіздері оқу құралы Қостанай, 2017 1

0 

 

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі 

 

А.Байтұрсынов атындағы Қостанай мемлекеттік университеті 

 

Экономика кафедрасы 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Б.Қ.Ахметжанова 

 

ЭКОНОМИКА    НЕГІЗДЕРІ 

 

Оқу құралы 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қостанай, 2017 

1 

 

УДК 330.8(574) 

ББК 65.01(5Каз)я73 

А 94 

 

 

Рецензенттер: 

Жахеева Мәдина Бөкейқызы, экономика ғылымдарының кандидаты, доцент 

Майкопова  Гүлнар  Сүйіндікқызы,  экономика  ғылымдарының  кандидаты, 

доцент 

Курмангалиева Айжан Қасымбекқызы, экономика ғылымдарының кандидаты

 

 

Авторы: 

Ахметжанова Бақыткүл Қосылбекқызы, аға оқытушы 

 

 

Ахметжанова Б.Қ. 

А94  Экономика  негіздері.  Б.Қ.Ахметжанова  –  Қостанай:  А.Байтұрсынов 

атындағы ҚМУ, 2017. -67 б.

 

 

Оқу  құралы  экономика  негіздеріне  арналған.  Ол  экономикалық 

ғылымда,  қоғамда  экономиканың  жүйелі  функциясы,  кәсіпорын  жағдайы, 

экономикадағы қазіргі корпорация, қазіргі экономиканың институционалдық 

құрылымндағы  бизнес-топтың  рөлі,  кезеңдік  және  макроэкономикалық  

теорияның жүйелі зерттелуінде орын алады.  

Экономикалық  емес  мамандықта  оқитын  студенттерге  арналған; 

экономикалық  профиль  пәндерінің  циклы  бойынша  жоғары  оқу 

орындарында оқытушыларға оқу сабақтарын жүргізуге ұсынуға болады.  

 

 

ББК 65.01(5Каз)я73 

А.Байтұрсынов  атындағы  Қостанай  мемлекеттік  университетінің  оқу-

әдістемелік кеңесімен бекітілген  

 

26.04.2017ж. № 4 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

978-601-7387-89-1 

 

 

 

 

© А. Байтурсынов атындағы Қостанай 

    мемлекеттік университеті , 2017 

2 

 

Мазмұны 

Кіріспе............................................................................................................................................3  

1  Экономиканың  ғылым ретінде қалыптасуы мен дамуы......................................................4 

    1.1  Эконоимиканың даму кезеңдері......................................................................................4 

    1.2  Экономиканың ғылыми зерттеу әдістері.........................................................................5 

    1.3 Қоғамды экономикалық ұйымдастырудың негізгі проблемалары................................6 

2  Қоғамдық өндірістің негізі.......................................................................................................9 

     2.1 Адам және экономика........................................................................................................9 

     2.2 Қоғамдық өндірістің құрылымы.......................................................................................9 

     2.3 Өндіріс және ұдайы өндіріс.............................................................................................11 

3  Меншік қатынастары және олардың экономикадағы ролі..................................................13 

     3.1 Меншік-экономикалық категория...................................................................................13  

     3.2 Меншіктің түрлері және олардың экономикалық  қызметтері....................................14 

     3.3  Нарықтық экономикадағы  меншік  формалары..........................................................15 

4  Қоғамдық шаруашылық формалары. Қоғамдық өндірісті тауарлы ұйымдастыру..........18 

      4.1  Қоғамдық шаруашылықтың негізгі формалары: натуралды және тауарлы...........................................18 

      4.2  Тауарлы шаруашылықтың пайда болу жағдайлары....................................................................................... 18 

      4.3  Тауар және оның  қасиеттері.....................................................................................................................................19 

     4.4  Айырбас қатынастарының дамуы және ақшаның пайда болуы...................................................................20  

5  Капитал теориясы................................................................................................................................................22  

     5.1  Негізгі капиталдың мәні, оның құрамы........................................................................22 

     5.2  Амортизациялық аударым жарнасы..............................................................................23 

     5.3  Негізгі қорларды пайдаланудың тиімділігі...................................................................23 

6 Нарықтық шаруашылықтың жалпы сипаттамасы................................................................25 

      6.1  Нарықтың мәні. Нарықтық қатынастардың субъектілері................................................................25  

      6.2  Нарықтың атқаратын қызметтері...........................................................................................................26 

      6.3  Нарықтық жүйе және оның элементтері (түрлері, инфрақұрылымы)..........................................26   

7 Нарық субъектілерінің өзарабайланысу түрлері: бәсеке және монополия........................30 

      7.1  Бәсеке: мәні мен экономикалық ролі...................................................................................................30  

       7.2  Бәсекенің формалары мен қызметтері.................................................................................................31  

       7.3  Монопольды баға. Монополиялық бірлестіктер...............................................................................32  

      7.4  Монополияға қарсы заңдылықтар................................................................................32 

8  Кәсіпкерлік қызмет, оның негізгі түрлері мен нысандары............................................................34 

    8.1  Кәсіпкерліктің әлеуметтік-экономикалық мәні, негізгі белгілері................................34  

    8.2  Кәсіпкерлік қызметтің негізгі түрлері............................................................................35  

    8.3  Қазақстан  Республикасындағы  кәсіпкерліктің   қалыптасуы....................................36 

9 Шығындар теориясы...............................................................................................................................................................................38 

    9.1  Кәсіпорындардың  шығындары және олардың түрлері................................................38 

    9.2  Өндірілетін өнімнің өзіндік құны...................................................................................40 

    9.3  Өндіріс шығындары төмендеуінің негізгі бағыттары...................................................41 

10  Пайда теориясы..................................................................................................................................................44 

    10.1 Кәсіпорынның табысы, оның мәні мен маңызы...........................................................44                                    

    10.2 Пайда – кәсіпорын қызметі тиімділігінің басты шарасы.............................................45                     

    10.3 Кәсіпорын пайдасының бөлінуі және пайдалануы......................................................48                              

    10.4 Кәсіпорын қызметінің пайдалылығы............................................................................48                                                     

11  Ұлттық экономика жүйе ретінде...................................................................................................................51 

    11.1 Ұлттық  экономтика  жүйе ретінде.........................................................................................................51  

    11.2  Макроэкономикалық  тепе-теңдіктің  теориялары.......................................................53 

12 Ауытқу экономикалық дамудың заңдылығы ретінде...............................................................................57 

   12.1  Нарықтық экономиканың ауытқымалы түрде дамуы. 

   12.2 Циклдік ауытқудың себептері мен түрлері және дағдарыстар ерекшеліктері....... ...62    

Пайдаланған әдебиеттер тізімі............................................................................................. .....67