Тау жыныстарының радиоактивтік қасиеттері

Қазіргі кезде бұрғыланғыштықтың әр түрлі бұрғылау әдістеріне арналған 
бірнеше шкаласы бар. 
Айналма механикалық бұрғылау үшін тау жыныстары 12 категорияға, соққы-
механикалық бұрғылау үшін -7 категорияға, шашыранды пайдалы қазбаларды 
соққы механикалық әдіспен барлау үшін -6 категорияға және шнекпен айналма 
бұрғылау үшін -6 категорияға бөлінеді. 
Қазіргі қолданылып жүрген бұрғыланғыштықтың классификациясының 
негізіне бұрғылаудың механикалық жылдамдылығы алынған (1 сағат таза 
бұрғылауда бұрғыланған тереңдік). Мұнда еңбек өнімділігіне көп әсер ететін 
жыныс талқандағыш құрал тозғанға дейінгі бұрғыланған тереңдік алынады 
(рейстік бұрғылау тереңдігі). 
Бұрғыланғыштығын 
жалпылама 
көрсеткіш 
ретінде 
зерттеу 
бұрғы 
жұмыстарын жоспарлап, нормалау үшін және біраз технологиялық мақсаттарды 
шешу үшін керек. 
Тау жыныстарының бұрғыланғыштығы геология барлау ұңғыларын 
бұрғылауда, еңбек өнімділігін арттыруда маңызы зор. 
Тау жынысының бұрғыланғыштық категориясын геологиялық ұйымдарда іс 
жүзінде тау жынысын көзбен зерттеу арқылы бөлімдік геолог қояды. Мұндай 
жағдайда жыныстың бұрғыланғыштық категориясын қоюда қателер кетуі мүмкін. 
Бұрғыланғыштықты бұрғылаудың механикалық жылдамдылығы арқылы табу 
үнемі дұрыс бола бермейді. Себебі бұрғылау әр түрлі жыныс талқандағыш 
құралдармен, әр түрлі тәртіппен жүргізіледі. 
Сондықтан 
айналма 
бұрғылауда 
жыныстардың 
бұрғыланғыштық 
категориясын табудың мынандай әдістері қолданылады: 
1) ЦНИГРИ-дің әдісі; 
2) ВИТР-дің әдісі; 
3) әдейі бұрғылау әдісі. 
ЦНИГРИ (Орталық ғылыми-зерттеу геология барлау институты) әдісі 
бойынша алдымен жыныстың динамикалық беріктігі Fg анықталады. Сонан соң 
сол тау жынысының ұнтағының (шламының) қажағыштығын К
aбр
табады. 
Ол екеуін формулаға қойып біріктірілген көрсеткіш 

м
-ді табады.

м
= 3 Fg
0,8
K
абр
. 
Біріктірілген 
көрсеткіш 

м
және оған сәйкес бұрғыланғыштықтың 
категориясы анықтамалықтарда кесте ретінде берілген. ВИТР (Бүкілодақтық 
барлау техникасы институты) әдісі бойынша жыныстардың бұрғыланғыштығының 
категориясы ВИТР-ОТ (О-анықтағыш, Т-қаттылық) аспабының көмегімен 
табылады. Бұл аспаптың жұмысы жыныстың үлгісін қажағыш дөңгелекпен кесуге 
негізделген. 
Аспаптың конструкциясы жынысқа бірнеше кесік жасауға мүмкіншілік 
береді, сондықтан құрамы әр қилы жыныстарды тексеруге болады. Жасалған 
кесіктердің 
тереңдігі 
өлшеніп, 
солардың 
арифметикалық 
ортасы 
бұрғыланғыштықтың көрсеткіші ретінде алынады. 
Әдейі бұрғылау әдісі жаңа жерді бұрғылаған кезде қолданылады. Ұңғыны 
бұрғылау тәртібінің оптимальды параметрлерін қолданып бұрғылайды. Бұрғы 

құралы да оптимальды өлшемдегі болуы керек. Бұрғыланған тереңдікті бес рейс 
бойы әр бір 20 минут сайын белгілеп отырады. 
Хронометраждық бақылаулардың және кернді лабораториялық зерттеулердің 
нәтижелерін пайдаланып жыныстың бұрғыланғыштық категориясын шығарады. 
Бұл нәтижелер нақты кен орны үшін анықталған бұрғыланғыш категориясы 
көрсетілген эталонды коллекциялар жасауға қолданылады. Тау жыныстарының 
бұрғыланғыштығына карай топталуы келесі кестеде келтірілген 
2- кесте 

жүктеу 8,17 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: