CАБАҚ МАЗМҰНЫ МЕН КЕСТЕСІ

• 
  Кіріспе.
  
• 
  Қозғалу әрекеттері – ағзаның денсаулығын нығайту мен жұмыс қабілеттілігін дамытудың шарттары
  
• 
  Дене жаттығуларының физиологиялық мазмұны, оның мақсаттары мен тәсілдері
  

• 
  Пальпация
  
• 
  Аускультация
  

• 
  Дене жаттығулары мен спорт түрлеріне жалпы сипаттама беру және жіктеу
  
• 
  Мүшелердің, олардың жүйелері мен тұтас ағзаның дене жүктемелерін орындау кезіндегі қызметінің динамикасы
  
• 
  Қозғалу әрекеттерінің циклдік (айнымалы) түрлеріне физиологиялық сипаттама беру
  

• 
  Қан қысымын жанама тәсілмен анықтау
  

• 
  Сөре алдындағы жағдай және оның әртүрлілігі
  
• 
  Бой ширатудың физиологиялық механизмдері
  
• 
  Тұрақты жағдай және оның түрлері
  

• 
  Ромберг сынамасы көмегімен вестибулярлы (тепе – теңдік) аппараттың жағдайын анықтау
  
• 
  Жүрек қан тамырлар жүйесінің қызметін анықтау
  

• 
  Қозғалыс сапаларын дамытудың физиологиялық механизмі
  
• 
  Күштің физиологиялық негіздері
  
• 
  Жылдамдықтың физиологиялық негіздері
  
• 
  Төзімділіктің физиологиялық негіздері
  

• 
  Аспаптармен зерттеу тәсілдері
  
• 
  Реоплетизмография деректері бойынша қан тамырларының қызметіне талдау жасау
  

• 
  Спорттық жаттығулар физиологиялық және педагогикалық реттелетін үрдіс
  
• 
  Спорттық жаттығуларды кезеңдерге бөлу
  
• 
  Машықтанғыштықтың тыныштықта, стандартты және шектен тыс жүктемелер орындау кездерінде айқындала түсуі
  

• 
  Қимыл-қозғалыс дағдылары мен қозғалыстарды басқарудың физиологиялық негіздерін құру сұрақтары (12)
  
• 
  Сенсомоторлы реакциялардың уақытын анықтау
  

• 
  Спорттық жүріс
  
• 
  Тірек-қимыл аппараты
  
• 
  Тыныс алу жүйесі және қуаттың жұмсалуы
  

• 
  Спорттық жүріс
  
• 
  Жүрек қан тамырлар жүйесі
  

• 
  Жүгіру (жеңіл атлетика)
  
• 
  Орталық нерв жүйесі
  
• 
  Талдауыштар
  

• 
  Тыныс алу жүйесі және қуаттың жұмсалуы
  
• 
  Қан тамырлар жүйесі
  

• 
  Жүзу
  
• 
  Қимыл қызметінің ерекшелігі
  

• 
  Тыныс алу жүйесі және қуаттың жұмсалуы
  
• 
  Жүрек қан тамырлар жүйесі
  

беттер
9 апта

• 
  Ескек есу
  
• 
  Тірек-қимыл аппараты
  
• 
  Тыныс алу жүйесі
  

• 
  Қуат шығыны
  
• 
  Жүрек қан тамырлар жүйесі
  

• 
  Конькимен жүгіру
  
• 
  Тірек-қимыл аппаратының жұмысы
  
• 
  Тыныс алу жүйесі
  

• 
  Жүрек қан тамырлар жүйесі
  
• 
  Бөліп шығару жүйесі
  

• 
  Шаңғымен жүгіру
  
• 
  Тірек-қимыл аппараты
  
• 
  Тыныс алу жүйесі
  

• 
  Жүрек қан тамырлар жүйесі
  
• 
  Бөліп шығару жүйесі
  

27беттер.

• 
  Велосипед спорты
  
• 
  Тірек қимыл аппаратының жұмысы
  
• 
  Тыныс алу жүйесінің жұмысы
  

• 
  Жүрек қан тамырлар жүйесі
  
• 
  Бөліп шығару жүйесінің жұмысы
  

• 
  Бір реттік циклді емес қозғалыстарға жалпы сипаттама беру
  
• 
  Секіру (бір орыннан, биіктікке, ұзындыққа және сырықпен)
  
• 
  Лақтыру
  
• 
  Ату (көздеу)
  

• 
  Секіру (бір орыннан, биіктікке, ұзындыққа және сырықпен)
  

• 
  Спорттық гимнастика
  
• 
  Көркем гимнастика
  
• 
  Конькимен мәнерлеп сырғанау
  

• 
  Бой ширатудың физиологиялық маңызын анықтау
  

• 
  Спорттық ойындардың жалпы сипаттамасы
  
• 
  Баскетбол
  
• 
  Хоккей
  

• 
  Тыныс алу жүйесінің функционалды жағдайын анықтау
  
• 
  «Өлі нүктенің» және «екінші тыныстың» пайда болу уақытын орнату
  

1. 
   Физиология мышечной деятельности. Учебник для институтов физической культуры. Под ред. Я.М.Коца. М., ФиС, 1982.
   
2. 
   Ө.Парпиев, И.А.Потапов, С.Т.Сәрсенова. Спорт физиологиясының негіздері. Алматы, 1988.
   
3. 
   Н.А.Фомин, Ю.Н.Вавилов. Физиологические основы двигательной активности. М., ФиС, 1991.
   
4. 
   Ю.И.Данько. Очерки по физиологии физических упражнений. М., Медицина, 1974.
   
5. 
   Нормальная физиология. Под ред. А.Б.Коробкова. М., Высшая школа, 1980.
   
6. 
   Cпортивная физиология. В.И.Дубровский. М., 2005.
   
7. 
   И.В.Аулик. Определение физической работоспособности в клинике и спорте. М., Медицина, 1979.
   
8. 
   И.М.Төленбеков. Қозғыш құрылымдар физиологиясы. Алматы, 1990.
   
9. 
   И.М.Төленбеков. Сенсорлық жүйелер физиологиясы. Алматы, 1994.
   
10. 
    И.М.Төленбеков. Нерв жүйесінің физиологиясы. Алматы, 1992.
    

• 
  Кіріспе.
  
• 
  Қозғалу әрекеттері – ағзаның денсаулығын нығайту мен жұмыс қабілеттілігін дамытудың шарттары
  
• 
  Дене жаттығуларының физиологиялық мазмұны, оның мақсаттары мен тәсілдері
  

Демек, педагогика институтын бітірген түлектер жеке спорт түрлеріне бапкер болуға да, дене шынықтыру мұғалімі болуға да бағдарланғандықтан дене жаттығулары мен жасөспірімдердің дене шынықтыру мен спортты ұйымдастыру негіздері де берілген.

Жануарлар дүниесінің суды, құрлықты және ауаны қозғалу аппаратының дамуының арқасында, әртүрлі жағдайларда қозғалуға бейімделген. Сыртқы қоршаған ортаны қабылдау әрқашанда бұлшық еттердің жиырылу белсенділігінің арқасында іске асады, себебі көру мүшелерінің қызметі, есту, иіс сезу, қаңқа бұлшық еттерінің лайықты қысқаруынсыз қозғалыс мүмкін емес.

Бұлшық ет қозғалыстарын атқару кезінде вестибулярлы аппарат және проприорецепторлар қозады да, вегетативтік қызметтер рефлекторлы өзгерістерге ие болады.

Н.М.Амосовтың пікірінше, ағзаның дене жаттығулары арқасында қорлары құрылады, олар үш эшолонға бөлінеді:

• 
  Бірінші – салыстырмалы тыныштықтан күнделікті дағдыға ауысу кезінде мүшелердің қызметтері өсу ретінде болады. Оны қосатын механизм шартты және шартсыз рефлекстер жүйесі ішкі секреция бездерін белсенді күйге әкеледі.
  
• 
  Екінші – ағза шұғыл жағдайда (емтихан тапсыру, тым жоғары жүк көтеруді өз еркімен қабылдамау) қатарға енгізіледі. Бұл эшолон қорының қосымша механизмі – сезім билеу болып табылады.
  
• 
  Үшінші – ағза өмір үшін күресте (жанталаста) пайдаланады.
  

Спорт физиологиясы келесі мақсаттарды шешеді:

• 
  Адамдардың жасына байланысты дене тәрбиесінің ғылыми негіздерін құруда қатысады;
  
• 
  Дене жаттығуларының бастапқы оқыту және жалпы дамыту механизмдерін ашады;
  
• 
  Спортты жоғары сатыға көтеруге байланысты сұрақтарды оқытып үйретеді.
  

Аспаптармен зерттеу тәсілдері, өлшеуіштермен (манометрия, динамометрия т.б.), көзбен шолу (рентгеноскопия, капилляроскопия т.б.), графикалық (электрокардиография, электромиография, электроэнцефалография т.б.) тәсілдері кіреді.

Лабораториялық зерттеу тәсілдері: қан, несеп, сілекей сөлдері, шәуһет т.б. сандық және сапалық құрамдарын анықтайтын тәсіл.

Қызметтік сынау тәсілдері, белгілі бір мүшеге немесе ағза жүйесіне мөлшерлеп әсер ету, оның қызметін бастапқы деңгейден ауытқу дәрежесіне дейінгіні анықтау болып табылады.

1.Мельников В.Л. Физиологические основы физического воспитания. Учебное пособие. – г.Уральск: ЗКГУ, 2007, 136 cтр.

2.Дияров А.С. Дене тәрбиесінің физиологиялық негіздері (зертханалық жұмыстар), Орал, 2004.

2.Тақырыптың аты: Ағзаның әр түрлі күйдегі бұлшық еттерінің қызметіндегі өзгерістер

Мақсаты: Бұлшық еттер қызметіндегі өзгерістерді, олардың спорт түрлеріне байланыстылығы туралы студенттерге мағлұмат беру

Тірек сөздер:

Негізгі сұрақтар:

• 
  Дене жаттығулары мен спорт түрлеріне жалпы сипаттама беру және жіктеу
  

• 
  Мүшелердің, олардың жүйелері мен тұтас ағзаның дене жүктемелерін орындау кезіндегі қызметінің динамикасы
  
• 
  Қозғалу әрекеттерінің циклдік (айнымалы) түрлеріне физиологиялық сипаттама беру
  

1. 
   Дене жаттығуларын келесі тарауларға бөледі:
   
   • 
     Қозғалыстарды құру деңгейі;
     
   • 
     Қуаттың шығын деңгейі;
     
   • 
     Жаттығуларды орындау тәсілі;:
     
   • 
     Бұлшық ет массасының белсенді көлемі;
     
   • 
     Бұлшық ет жиырылу түрлері ж.т.б.
     

Дене жаттығуларын орындау қуаттың шығынымен қоса жүреді. Және де, әрбір қозғалыс әрекеті қуаттылығы жағынан әртүрлі.