Тежелу, түрлері және Орталық жүйке жүйесіндегі тежелу. Жұлынның

шығады  да  оның  әсерінен  түйіспеден  кейінгі  тежеуші  потенциал  пайда  болады 
(ПСТП). 
Орталық жүйке жүйесінде туатын тежелу үрдістері пайда болу механизмдеріне карай 
пресинапстық, постсинапстық, пессималдық және қозудан кейінгі тежелулер болып 4-
ке бөлінеді. 
1.  Пресинапстық  (түйіспеге  дейінгі)  тежелуге  Реншоу  жасушасы  қатысады.  Ол 
қоздырушы  түйіспедегі  медиатордың  шығуын  тоқтатады.  Мәселен,  тежеуші 
жасушаның  аксоны  мотонейронды  коздыратын  жүйке  талшығының  үшымен  түйісіп, 
аксоаксондық тежеу түйіспесін құрады. Мотонейрон катты қозған сәтте оның аксоны 
арқылы Реншоу жасушасы қозады да, оның үшында бөлінген ү-аминмай қышқылы екі 
талшықтың  түйіскен  жерінде  орналасқан  постсинапстық  мембрананың  CI  анионына 
өткізгіштігін күшейтіп депо ляризациялайды. Бұл деполяризация әрекет потенциалын 
азайтады.  Осыған  байланысты  тежеу  түйіспесіндегі  постсинапстык  мембрана  Са* 
катиондарын  өткізбейтін  болады.  Мұның  салдарынан  мотонейронды  қоздыратын 
жүйке  талшығының  ұшынан  медиаторлар  бөлінбей  қояды  да,  оның  қозуы 
бәсеңдейді, бара-бара тежеледі. 
2.  Постсинапстық  (түйіспеден  кейінгі)  тежелу  Реншоу  жасушасы  тәрізді  тежеуші 
нейрондардың  қатысуына  байланысты  туады.  Тежеуші  нейронның  аксоны 
мотонейронның  денесімен  түйіспе  құрады.  Тежеуші  нейрон  қозған  кезде  оның 
аксонының  ұшынан  гаммаамин  май  қышқылы  бөлініп  шығады.  Ол  мотонейрон 
денесіндегі постсинапстық мембранадан К' катиондарын сыртқа шығарумен катар C1- 
аниондарының  ішке  өтуін  күшейтеді  де,  постсинапстық  мембранада 
гиперполяризация тудырады, сөйтіп постсинапстық тежеуші потенциал пайда болады. 
Мұның  салдарынан  мотонейронның  қозғыштық  қабілеті  төмендейді,  оның  қозуына 
кедергі туады. 
3.  Пессимумдық  тежелу  нейронды  қоздырушы  түйіспеде  кездеседі.  Күшті 
серпіністердің  жиі-жиі  түйіспеге  келіп  түсуіне  байланысты  медиаторлар  көбейеді  де 
постсинапстық мембранада тұрақты жергілікті (жайылмайтын) деполяризация пайда 
болады, сондықтан қозу өрістемейді. 
4.  Қозудан  кейін  туатын  тежелу  реполяризация  кезеңінің  аяғында  ғана  туындайтын 
гиперполяризацияға  байланысты.  Оның  ұзақтығы  50-150  мс,  ал  вегетативтік  жүйке 
жүйесінде  1000  мс.  Бұл  кезде  мотонейронның  козу  қабілеті  өте  төмендейді  де 
(субнормальдық кезең) ол қозбайды. 

жүктеу 8,23 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: