Монография \ «санат» а л м п и мп

рше терец бойлап, жанымен теб1рене, толгана 6uiyi шарт. 
Шын мэшндеп керкем шыгарма, Герценнщ; пшршше, 
килы-килы халык тагдырынан гана тумак, ал “акын мен 
суреткер ездершщ шын мэншдеп керкем шыгармаларында 
эркдшан халыкхык, болып кдлмак,” (“©ткендер мен ойлар”). 
Бул ретге Герценнщ “ Россияда революциялык идеялардьщ 
дамуы туралы” деген ютабында улы талант тек езшщ улттык 
топырагында гана туатъшьш айта келш, “жан туктрше дешн 
тап-таза агылшын Байрон мен жан туктрше дешн туп-тугел 
орыс Пушкинге” эркдйсысыньщ келешекке кезкдрасы тур­
гысынан творчестволык мшездеме 6epyi — оныц терец жене 
би тр эстетик екешне куэ.
Кемецгер жазушы-философ, галым-сыншы Николай 
Гаврилович Чернышевский (1828-1889) еткен гасырдыц 
екшнп жартысындагы орыс революционер-демократ- 
тарьшыц кесем1 болды. Ол эдебиет пен енердщ когамдык 
кызмей туралы Белинский пшрлерш одан epi ерютетш, 
езшщ тамаша эстетикалык шмш усынды. Чернышевский 
жауынгер материалистпс философияныц программалык 
докуменп ретшде танылган “Онердщ болмыскд эстетикалык 
кдрым-кдтысы” атты тамаша диссертациялык ецбегшде 
керкем эдебиеттщ ем1рдеп орнын, максаты мен мшдетш 
белплеп бердо. Оньщ поаршше, суреткер емхрдщ тек кунгей 
бетш, жаксыльпс, жагын гана суреттеп тынбауы керек. 
0М1рдщ Q3i кдндай жан-жакты болса, енер де сондай жан- 
жакты болуга тшс. Онер адамга керек нэрселерд1, адамды 
кызьщтырар кубылыстарды толык, кдмтуга жэне дурыс 
керсетуге мщдегп. Шындыкды адамдарга гылым к&ндай 
дэрежеде тусшдарш танытса, енер де солай eryi керек. Онер 
“ем1рдщ окулыгы” болуы шарт. Ол ушш, Чернышевскийше, 
ем1рдеп кез келген усак-туйекп жшке пзе бермей, жинакгау 
тэсип крлданылуга тшс. Бул арада сыншыныц тип туралы 
угымы жатыр.
Адам ем1рд1 танып-бшумен тынбайды, оны ез муддесше 
сай езгертк!с1 келедь Демек, суреткер ез творчествосы 
аркылы адамныц осы максатына атсалысуы керек; ол уипн 
ез шыгармасында “суреттелш отырган 
eMip 
кубылыстарына 
уим шыгаруы кджет” . Бул арада “ Pycbri балтага шакырган” 
улы курескердщ енерге отты езек болуга тшс азаматтык, 
пафос туралы угымы жатыр.
Чернышевский эстетикасы бойынша, жазушыныц кер- 
кемдж эдкй — реализм. Ал eMipfli шыншыддыкцен суреттеу
— сулулыкка барар жол. Бул арада сыншыныц элеуметтгк 
идеал туралы угымы жатыр.
68

Чернышевскийдщ эстетикалык, принциптер1 мунымен 
бггпейдь Баскдсын айтпаганда, оньщ эдемипкке берген 
аныктамасыныц 

жүктеу 12,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: