Монография \ «санат» а л м п и мп

жүктеу 12,37 Mb.

Pdf просмотр

бет	139/269
Дата	12.11.2023
өлшемі	12,37 Mb.
	#44239

1 ... 135 136 137 138 139 140 141 142 ... 269

kabdolov zeinolla soz oneri 2

Kepi- сЬпие, жеке мэселелер езекп мэселеш элс1ретпейтшш, кдйта толыктыратынын ангару киын емес. 8p6ip
(К,Мыршяиев).

Kepi-
сЬпие, жеке мэселелер езекп мэселеш элс1ретпейтшш, кдйта
толыктыратынын ангару киын емес.
8p6ip
керкем шыгар
маньщ жалпы “енер туындысында азаматтык, правосы бар
езекп мэселесР (Короленко) — непзп идеясы, мше, осылай
кдлыптасады.
Таланттыц куш , талангты шыгарманыц окырманды
баурап экететш тартымдылыгы непзп идеяда жатады. Шебер
жазушылар ез колдарымен жазган керкем шыгармаларында
“ездер! 6ip жаккд бет алады да, ci3fli де со жакхд шакырыи
экетш бара жатады жэне сол Гамлеттщ 9Keci тэр!зд1 елее
6epin, жан теб1ренте елйспрш, ертш экетш бара жатады”
(Чехов). Бул — кер*;ем шыгармадагы непзп идея аркылы
окырманга ыкдал еткен жазушыныц тендекциясы. Ал ap6ip
эсем шыгармадагы эсерл1 идея. Энгельс айткдндай, нускд-
лып керсетшмейд;, жазушыныц шындыкты, суреттеу
тенденциясы аркылы керкемдис шеиимМ таппак
Табигаттан бабамыз ала берген сеюлда:
Даркдндыкгы кдзакда дала берген сеюлда.
Кец тынысты тынымсыз желден алган секшп,
Мелдарлисп кеплдар квлден алган сегалда.
Мынк етпейтщ мшезда жоннан алган сеюлда.
Мьщ буралан тагдырды жолдан алган сеюлда.
Тунеруда тунжырап туннен алган секщщ,
МеШрбанды кулиш куннен алган сеюлда...
(К,Мыршяиев).
Осы елецде халыктыц тамаща кдеиетш, табигаттыц
езшдей табиги мшезш танытатын ipi идеяны автор жалац
уагызбен емес, езшщ шындыкгы суреттеу тенденциясымен
укгырып отыр. Жак.сы шыгарманыц идеясы такырыптан
тек кдна осылай тумак.
Тенденция — орасан мэщц нэрсе. Тенденция — шындынупы
cypemmeydezi каламгерге тэн куштарлык, оныц когамдык
квзкарасыныц тугыры, ой взегтдег
1
мыгым принцип. Булар
162

жок, жерде пафос жок, ал пафоссыз шыгарма — отсыз,
жалынсыз нэрсе. 6м1рдеп опасыздык жайлы жазганда
Гоголь оны эркдшан езше “нагыз жан турипгер зэб1р
берген кдс душпан кейшнде суреттеуге бар кушш салган” .
Суреткер табигатындагы бул секиш мьшымас, мыкты
тенденцияны Бальзак бас ура кад1рлеп, “жазушыны
жазушы ететш кдстерл1 нэрсе — принципке жан-тэшмен
бершу” деп бшген. Ал Белинский болса “поэтикалык идея
— силлогизм де, догмат та, ер еже де ем ес, жанды
куштарлык, жалынды пафос” екенш ашып айткан.
Bip гана мысал:
Аунагым да келеш,
Кдйта-кайта жуынам
Ойнагым да келедь
Булагынан бетшда.
Ыстык керш караймын,
Шакыргандай оз
1
мда
Мундагы ep6ip тебега.
Жапырагы, агаты.
Озге жердщ суынан
Ала алмаймын
Х
031
мдд,
Суы да езге секшдь
Дсп тургандай кдрашы.
(Р.Орманов).
Бул — “Азат жер” деген елец. Такырып — жаудан
босатылган жер, идея — Оганга деген махаббат. Осы такырып
кдлай игершген, яки идея кдлайша керкемдйс шеипм тапхдн?
Мунда да акын бюк идеяны бшкке шыгып ап, урандап,
жалаулатып айтып жаткдн жок, езшщ жеке басындагы кецш
кушнщ нэзж шршдерш сезбен сулу врнектсу тенденциясы
аркылы жепазш отьгр. Жауынгер солдат ез! жйудан тазарткдн
ез елшщ азат жер!мен ж урт келед1 Кешеп ажалмен айкдс
услндеп кдцгардай кдлшылдаган кдталдыкхан i3 де кдлмаган
сусгы соддаттъщ тунерген кдбагы жайнап шыга келген. 6з1
кудды себи сеюлда, ce3iMi сондай елгезек, жеп-жещл: туган
елдщ касиегп топырагына асыр салган жас баладай
домаланып жата
Kendci,
кек тебенш, кек шалгын баурайында
аунагысы да, ойнагысы да келед1. Эр тебеге
6ip
жаудырап
ушкындап кез

жүктеу 12,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 135 136 137 138 139 140 141 142 ... 269