Монография \ «санат» а л м п и мп

жүктеу 12,37 Mb.

Pdf просмотр

бет	116/269
Дата	12.11.2023
өлшемі	12,37 Mb.
	#44239

1 ... 112 113 114 115 116 117 118 119 ... 269

kabdolov zeinolla soz oneri 2

6LniMci3 адам езш коршаган дуниедеп ненщ ecidpin
BipaK бул туста да сатиралык тшггешцрудщ пародия, ecipece

6LniMci3
адам езш коршаган дуниедеп ненщ
ecidpin,
ненщ
жацарып жаткднын 6ine бермещц; сейтш, кдндай кубы-
лыстыц куш еткенш, кдндай нэрседен тущлш не “кулш
кршгасу” керек екенш ангара бермейдь Осыган орай, сати-
рикке де кояр талап улкен: бупнп биымда кауым кез келген
усак кылжакзса мез бола алмайды, кейде кейб1р автордыц
ез! не
Kemracepi
кдрык, боп жаткдн кдцбак кулюден оныц
жиренух де мумкш. Демек, алдымен сапфикпц ез1 бшмдар,
мэдениетп жене талгампаз болуы, сол аркылы терец сати
ралык гуманизм пафосына шалкып шыгуы шарт.
Сатира — халыкзъщ рухани куип мен куатыныц кепш.
Сондыкган да трек сатириктерг Эзоп, Аристофан, Лукиан,
рим сатириктер1 Ювенал, Гораций, Плавт, солар секищ
орыс не агылшын, француз не испан сатириктершщ
эркдйсысы-ак. ескшщ жауы, жацаныц жаршысы, жаркын
келешек ушш куресупп болтан. Бул ретте, сатира табиги
жагынан ешкдшан кертартпа нерсе бола алмайды, жалпы
эдеби дамудагы ершш, шгерйхпл Ьем кдйсар куш icnerri.
Сатира жайын толтаганда мувдагы непзй эцпменщ
аркдуы сатиралык образ жайы болуга тшс.
Кдзак, едебиетшщ тарихына кдрап отырсак, ак, жаркын,
адал кулю сеюлда, уытты, удай ащы сатиралык агыс та ез
арнасымен толкып, жалпы керкемдак дамуга эркдшан
inece
epin
отырган. Халыккд Жат, душпан атаульпшц бэр! Жезтыр-
нак немесе Мыстан тэрида турлше жан туцшерлйс жатамсыз
типтерге жинакхалып, ертепнщ акиык
epnepi
олармен куш
сынасып, ксскш ест, кебше жецген. Бул сатиралык образ
дыц ауыз эдебиетшДеп
6ip
алуан
Kepimci
болашн. Кейш
бул сиякгы сатиралык жинакгау кэдаяуДЙ адам бейнесше
ауыскдн. Бул — сатиралык,образ жасаудагы ёзшше тьщ адым.
BipaK
бул туста да сатиралык тшггешцрудщ пародия,
ecipece
атам замангы гротеск сеюлда Tecuwepi езгермеген. Айталык,
“ Алпамыстагы”¥лтан; бул — батырлар жырындагы сатиралык,
образдыц
ymici.
Осыныц портретше кдрацыз:
135

Мурны болды тебедей.
Курек rici кетпендей,
Кендрдегмщ
Teciri —
Жупмен туйе еткендей.
Keyneci болды кспедей,
Кулагы болды кзлкандай,
Сыгымдалган талкдндай,
Ke3i терец зындандай.
Баскдн i3iH кдрасан,
Кершер оттыц орнындай,
Лузы улкен ошакгай,
Азу rici пышакгай.
Мурынына кррасац
Осьщдаш кулю — ызалы, юекп куша; сатиралык, образ
жасау т е с т — гротеск. Бран кдрап, 6ip жагынан, кдзак
эдебиетщдеп сатиралык образдыц эдегоа улплерщ байкдсак,
екшш жагынан, сатиралык еарудщ езгеше тин — гротеск
жэне муныц ез! сатиралык, образ жасаудагы непзп тэсщцердщ
6ipi екенш ацгарамыз.
Сатиралык багыт — орыс эдебиетшщ ен бойындагы езекп
аркду, кец арнасындагы асау агыс, сырлы толкын: езгелерш
ез алдына койганда, Крылов пен Грибоедовтеп, Гоголь мен
Щедриндеп, Чехов пен Горькийдеп сатиранын
6ipiHeH-6ipiHe
ауысып,
6ipiHe-6ipi
жалгасып жаткдн тамаша дэстур1 бар.
Орыс эдебиетщдеп сатиралык ашетьщ кейде баяу тарткдн
кез1 болды,
6ipaK
узшген, токгаган кез! болган емес. Муньщ
Q3i орыс эдебиетшщ жауынгерлж сипаты, озат прогресшш
кдеиеп, есктен ымырасыздыгы, жандга куштарлыга еда. Де
мек, сатира — мандай алды, прогресшш эдебиетке тэн нэрсе.
Сатираныц езше тэн жанрлык ерекшелш бар екеш даусыз.
Бхрак оны жеке-дара алып, санаулы, тш “ащы” кдламгерлердщ
гана улесще тиетш нэрсе деуге болмайды. Сатиралык сипат,
сырггай кдраганда, сатирага мулде кдтысы жок кершетш
кдламгерлер творчествосывда да бола береда. Мэселен, Горь
кий не Маяковский; М. Горький сатираныц да фельетон синк-
ты шагын туршен ecri. Оныц алгашкы суреткерлис адымын-
дагы фельетондары кейш туган ал ы памфлеттерще непз,
американ империализма! эшкерелейтт эйгш сатирасына
экелер жол болатын. Ал Маяковский езшщ “кдЪарлы кулкка”
аркылы нашз сатиранын улпеш керсете келш, жалпы сатира
лык шыгарма жазу, сатиралык образ жасау жайлы б1ркдтар
ойларында ортага салган еда. Оныц пшршше, емхрде сатирага
непз болу ушш аз! кулш турган такырып жок, ал эр такырып-
тан табиги кулю тушзуга болады. Жалшз-ак» сатирадагы кулй
кекп кулй болуга тшс. вйткеш кулгасаз сатира кдодай тартым-
сыз болса, келецаздакке кексЬ кулу де сондай тартымсыз.
Акынныц бул mtdpi Лениннщ “Зиянды нэрсе туралы “ашусыз”
жазу — кецикяз жазу”* деген тужырымымен тушндес.
*

жүктеу 12,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 112 113 114 115 116 117 118 119 ... 269