Монография \ «санат» а л м п и мп

cimdHin, дурищей дамыган дэуф1. вйткеш бул — “адам баласы бурын-сонды басынан кеинрмеген прогресшш улы TeHKcpic fleyipi

жүктеу 12,37 Mb.

Pdf просмотр

бет	53/269
Дата	12.11.2023
өлшемі	12,37 Mb.
	#44239

1 ... 49 50 51 52 53 54 55 56 ... 269

kabdolov zeinolla soz oneri 2

cimdHin,
дурищей дамыган дэуф1. вйткеш бул — “адам
баласы бурын-сонды басынан кеинрмеген прогресшш улы
TeHKcpic fleyipi;
алыптарга зэру болтан
fleyip
жэне еэдершщ
ой куаты, кунггарлыты мен мшез1, жан-жактылыгы мен
окымыстылыгы женшен сол алыптарды тугызган дэу1р”
(Энгельс).
Ояну
flayipi — 6ip
гана Итальяныц езгнде даньшшан
cypeniii
Леонардо да Винчцщ (1452-1519), кемецгер акьш
Торквато Тассоны (1544-1595), дана философ Джордано
Бруноны (1548-1600), улы физик Галилео Галилейд1 (1564-
1642) тугызган
fleyip.
Булардыц кдй-кдйсысы болсьш, шын
гылым, шыншыл енер, сайып келгенде, шынайы
eMip
жо-
лында орта гасырлык идеализмге, мистика мен схоластикага
кдрсы шынында да нагыз алыптарша алыскан енерлшер
мен бгшмдшер.
Ояну дэу1ршщ ой-санасынан, кулл
1
гылымы мен
тэж1рибесшен туган теориялык туйш — атакхы Декарт
философиясы. Рене Декарт (1596-1650) езшщ дуниетанымы
жагынан философиядагы радионализмнщ непзш салушы
екеш мэл1м: “ Ойлаймын екен, ендеше ripi екенмш”
(Декарт). Француз галымы езшщ осы ережесш табигаттану
мен кргамтануда гана емес, енертану мен эдебиеттану ушш
де методологиялык багыт етш усынды. Эдебиет пен енер
62

туындыларындагы асемдосп Декарт олардыц букш мазмун-
гишшшдеп бутшдж пен б1рлжге, симметрия мен шрмонияда
деп бшд
1
.
Декарттыц езшен кешнп эететиктерге ыкдалы улкен
болды. Меселен, француз классицизмтщ ipi теоретип
Никола Буало (1636-1711) Декарт рационализмш езшщ
эстетикасы мен поэтикасына философиялык непз етш алды.
Буалоныц “ Поэтикалык онер” атгы эстетикалык тракта-
тьш кезшде мадени журтшылык классицизмнщ эдеби мани-
фес1 ретшде ганыды, Мунда Буало суреткер атаулыныц барш
“саналы ойга” , “сарабдал акьшга” , алдын ала ппшлген ymi-
ден хяыкрауга, алдын ала белгшенген т е р г а т бузбауга
шакырды. Ceirrin, ол енер туындысын абсолютизм дэу1ршщ
бишсп дворяндарынан шыккан сарай акруйекгершщ саяси-
керкемдж талап-тшегш канагаттандыру макратына пай-
даланбак болды. Бул, арине, классицизмнщ элемге аян
касац кагидаларыныц “ эдеби манифестеп”

жүктеу 12,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 49 50 51 52 53 54 55 56 ... 269