Мырзабай Ернар Маратұлы жылыжай басқарудың инновациялы автоматты жүйесін жасау дипломДЫҚ жоба 5В070200 «автоматтандыру жəне басқару» білім беру бағдарламасы

Бесінші буынды жылыжай, «Ultra Clima» технологиясы бойынша жасалған «жартылай жабық жылыжай» 4 – ші типті жылыжайдан бірнеше параметрлерден асып түседі. Жылыжай кез-келген уақытта микроклиматты қалыпты ұстап тұрады:

- қыс немесе көктемгі мезгілде қызып кететін кезінде, сондай-ақ қарапайым жылыжайларда болатын кезде, терезе ашылады, бірақтан терезе жапырақтары 90% кәдімгі жылыжайлардан кем және олар парниктік Ultra Clima болып табылатын шағын артық қысымының алу үшін ғана қызмет етеді. Сонымен қатар, ауа әрқашан жылыжайдан шығып тұрады және бұл жағдайда, негізінен, температура соққысы мүмкін емес және терезе жапырақтары аз мөлшерде болғандықтан жылуды аз жоғалтады;

- жазда жылыжай өзін салқындатуға қабілетті. Адиабаталық панельдер арқылы бүкіл ұзындығына берілетінсу арқылы қамтамасыз етіледі. Су, буланып, жарты энергияны алып , осылайша салқындатылған ауа жылыжайға беріледі.Ақтөбе ауданындағы жылыжайда осындай салқындатқыш жүйені практикалық қолданып көрсетті: жылыжайда температураны 10 ° C дейін төмендетуге болады, бұл өз кезегінде өсімдіктерге қолайлы әсер етеді және кірістің жоғалуы жоқ;

Жабық және жартылай жабық терезелер болу себебі – жылыжай ішндегі жылу ауаны сонымен қатар СО₂ газын қалыпты деңгейде ұстап тұру мақсатында құрыстырылған. Сол себепттен желдету тесіктері минималды мөлшерде құрастырылған.

Жылыжай кез келген уақытта СО₂ оңтайлы деңгейін ұстай алады. Жылыжайда терезелерді ашу кезінде қалыпты СО₂ нормасында ұстап қалу қалыпты жылыжайларда мүмкін емес. Ол әрқашан қоршаған ортадағы нормаға ұмтылады, шамамен 800 - 1000 ppm. СО₂ -нің бұл деңгейі толыққанды фотосинтез үшін жеткіліксіз, бұл кірістің жоғалуына әкеледі. 5-ші ұрпақтың жылыжайында «жартылай жабық» болуына байланысты CO₂ -нің әлдеқайда жоғары концентрациясын сақтауға болады, бұл өсімдіктерге жағымды әсер етеді.

Жылыжай зиянкестердің енуінен қорғалған. 5 - ші ұрпақтың ерекшеліктерінің бірі - ішіндегі артық қысымның болуы. Терезелер мен кіру қақпаларын ашқан кезде, жәндіктер артық қысым күштерін жеңе алмайды және жылыжайға енбейді. Ол қысымды реттеп отыратын датчиктер арқылы жұмыс жасайды.

Температураны бір деңгей орнында қалыпты күйде ұстап туратын 3 жүйелі жылыту технологиясы құрылған. Осындай жылыту арқылы жылыжайдың ішіндегі температураны Priva программасы арқылы мониторинг жүріледі және автоматты түрде жылуды реттеп тұрады .

Суландыру кезінде де жылыжайда автоматтандырылған қондырғылар орналасқан. Бұл қондырғалыр судың құрамындағы минериалдар мен қоспаларды бір деңгей бойында ұстайды. Қажетті деңгей бойында ұстап тұру үшін 4 асинхронды қозғалтқыш жұмысында жасайтын моторлар орналасқан.

Өнім дайын болған кезде өнімде даярлайтын бөлімге транспорттайтын автоматтандырылған тележка қолданылады. Белгіленіп тұрған орынға өнімді тасымалдайды.

Бұл жылу энергиясын қайталап пайдалануға байланысты. Әдеттегі жылыжайда жылу құбырларынан жылы ауа көтеріледі және жылыжайдың шатыры арқылы шыныдан шығады, сыртқы және ішкі ауаның температурасындағы айырмашылық неғұрлым жоғары болса, транспирация қарқындылығы соғұрлым жоғары болады. Әрине, қыста жылудың шығыны максимал болады. Бесінші ұрпақ жылыжайларында жоғары көтерілетін жылу ауалары, желдеткіштер арқылы алынады және әрбір көшеттер астында орналасқан пластикалық шлангтар арқылы жылытуға қайтадан жеткізіледі. Әсіресе, бұл әсер жарық технологиясын қолдану арқылы жетілдіріледі. Шамның қуатының 90% шамасындағы шамдар қарапайым жылыжайда біржолата жоғалады, ал 5-ші ұрпақтың жылыжайында жылу үшін толығымен пайдаланылады.

Жылыжай пайдалынылатын 5 – ші ұрпақты технологиясы бұл аса күрделі процесстерден тұрады. Оның процесстері бір – бірімен тығыз байланыста болады. Бұл технология өте күрделі болғандықтын падалынылатын материалдар мен қондырғылар аса қымбат тұрады және өкінішке орай Қазақстан мемлекетінде жоғары дәрежедегі мамандар жоқ. Сондықтан KUBO компаниясы арқылы бұл технологияны игеруге қол жетімді болды. Голландиялық жоғары дәрежедегі мамандар бұл жылыжайдың технологиясын салып және пайдалануға Қазақстандық «Greenhouse Kazakhstan»ЖШС компаниясына берілді.

Қызанақтар өндіру технологиясына тоқталатын болсақ бұл өсімдіктер бір күнде 18 сағат бойы ояу және қалған 6 сағат демалады. Осы 18 сағат бойы өсімдіктер қажетті СО₂ көмірқышқыл газын сіңіріп және тура тамырға суды тамшылау арқылы суландырылу қажет. Одан бөлек жылыжай ішінде 20 – 22 °С климат аралығында қалыпты күйде болу керек. Күніне 18 сағат 9 ай бойы қамтамасыздандыру өте күрделі. Сондықтан мамандар әрбір процесстерді бөліп, басқару жұмысын жеңілдетіп жасады.

Өсімдіктерге тамшылы түрде су беріледі. Қызанақ бір сабағы 8 – 9 ай бойы өнім беріп тұрады, осы уақыт бойында тамырларға тамшылы түрде суарылады 1.3 суреткөрсетілген. Суарылу кезінде судың ішіндегі бүкіл өсімдікке пайдалы болатын стандарттарға сәйкес минералдыр болу керек.

Ең алдымен Қарғалы өзенінен жылыжайға қозғалтқыштар арқылы су тасымалданыр тұрады. Жылыжайға су келіп түскен кезде резервуарға толтырылады. 2 үлкен 60 000 литрге арналған ал қалғандар резервте тұрады.

Резервуардағы сулар ішінде ауыр металдар және өсімдікке қажет емес минералдар болады. Оларды тазалау үшін Priva ViaLux 1.3 сурет көрсетілген су тазалағыш ультрафильтрацияны қолданады. Бұл қондырғы негізінен ауыр металдарды бөліп алып арнайы толтырылатын қоймаларға жеткізіледі.

Vialux-пен тазалау операциясы қарапайым және тиімді. Жүйе энергияны үнемдейді және оны сақтау оңай. Ультракүлгін сәулемен суды өңдегенде оның құрамы бұзылмайды және рН мәні өзгермейді. Инвестициялар және операциялық шығындар өте бәсекеге қабілетті. Vialux-тегі тәжірибе басқарудың оңай болатын сенімді жүйесі екендігін көрсетті. Өндірушілерге суды дезинфекциялау мәселесін толық шешуге мүмкіндік береді. Vialux қондырғылары әртүрлі қуаттылықтар мен лампалардың саны бойынша қол жетімді. Vialux өсімдіктер толық жабдықталған, жабдықты дезинфекциялық суды (мысалы, құм сүзгісі) механикалық тазалауға арналған сүзгімен толықтыру қажет.

Ультракүлгін дезинфекция - 204 нм толқын ұзындығы бар белсенді ультракүлгін сәуле арқылы су ағынының сәулеленуі.Микроорганизмдердегі осындай сәулеленудің әсері ДНҚ-ның өзгеруіне және жойылуына әкеліп соғады және өлімге әкеледі, ультрафиолет сәулеленудің вирустарға әсері оларды белсенді емес етеді. Дезинфекция дәрежесі радиация қарқындылығына және судың мөлдірлігіне байланысты. Ашықтық неғұрлым жоғары болса, дезинфекциялау процесі неғұрлым тиімді болады.

Дезинфекциялауды қажет ететін су, белгілі бір мөлшерде, баспайтын болаттан жасалған сәулелену камерасы арқылы сорылады. Радиациялық камераның ішіне жоғары қысымды ультрафиолет шамын орналастырған кварц шыны түтігі орнатылған. Шамнан ультракүлгін сәуле камерадан ағып жатқан суды ағытып, камерадан ағып жатқан суды дезинфекциялауды қамтамасыз етеді. Vialux-да орнатылған лампалар жоғары қуатқа ие және көп жағдайда сәуле шығару камерасында бір лампаны дезинфекциялау үшін жеткілікті.

Ультракүлгін сәулелердің қарқындылығы өлшенеді. Дезинфекцияның бүкіл процесі компьютер арқылы басқарылады. Басқару үшін сіз орнатуға орнатылған компьютерді және тиісті бағдарламалық жасақтамамен жабдықталған Integro компьютерін пайдалануға болады.

1.3 Сурет - Priva Vialux ультракүлгін сәулелер арқылы су тазартқыш қондырғысы
Су тазаланып болған кейін су тартқыш асинхронды қозғалтқыштар арқылы өсімдіктерге беріледі. Әрбір фазадағы өсіп тұрған қызанақтарға осының көмегімен су беріледі. Бұл қондырғы Priva Vialux қондырғысы ультракүлгін сәулелерден ауыр металл мен керек емес минералдардан тазаланып болған кейін, өсімдікке пайдалы элементтерды дозаторланып тұрады 1.4 сурет.

1.4 Сурет - Су тартқыш асинхронды қозғалтқыштар мен пайдалы элементтерді дозаторлайтын қондырғысы
Ultra Clima технологиясы бойынша жылуландыру жұмсалатын энергияны тиімді түрде пайдалану үшін сыртқы ауаны жылыландыру және диодты сәулелі шамдар арқылы іске асады. Жылдың әр мезгіліндегі жылыжай ішіндегі диодты сәулелі шамдар +16 ° C - +18° C температураны бірқалаыпты ұстап тұрады. Бұндай шамдар тек жылу бөлу процессінде шектелмей, жасанды күн сәулесін қамтамасыз етіп тұрады. Диодты сәулелі шамдар жылыжайда 3 типін қолданады:

- натрийлі;

- люминесцентті.

мұндай типті диодты шамдар бөлінуі көкөніс түріне қолдануына бөлінеді. Томат көкөнісін өндіу үшін люмминесцентті типін қолданамыз. Себебі, басқа типпен салыстырғанда, қолайлы әсерін тигізеді.