Методические указания Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

Павлодар

к методическим указаниям Ф СО ПГУ 7.18.1/05

________ Сарбалаев Ж.Т.

«___» ________ 200 ж.

Құрастырушы: Ксембаева С. К.

«Тәрбие жұмысының теориясы мен әдістемесі»

пәні бойынша

ЄДІСТЕМЕЛІК Н¦СЌАУЛАР

050119 шет тілі: екі шет тілі

мамандығы бойынша студенттер ‰шін

Кафедра мәжілісінде ұсынылды “___ ”_____________ 200 ж.

№ _____ хаттама
Кафедра меңгерушісі _____________ Кертаева К.М
филология, журналистика жєне µнер факультетінің оқу әдістемелік кеңесінде мақұлданды

“ __”_______ 200__ж. Хаттама №__

1-тақырып Тєрбие ж±мысыныњ теориясы мен єдістемесініњ пєні жєне міндеттері. «Тєрбие ж±мысыныњ теориясы мен єдістемесі» « Педагогика» курсыныњ «Тєрбие теориясыныњ» бір саласы ретінде. Тєрбие ж±мысыныњ теориясы мен єдістемесі Педагогика курсының тәрбие теориясының бір саласы ретінде. Тәрбие жұмысының тенориясы мен әдістемесінің пәні, міндеттері, мәні мен ерекшеліктері. Негізгі ұғымдары: тәрбие, тәрбие жүйесі, тәрбиедегәе қарым-қатынас, тәрбие әрекеті, тәрбие жұмысы тәрбиелік шара, тәрбие технологияларары.

Мектептегі тәрбие жүйесі мектептің біртұтас әлеуметтік-педагогикалық құрылымы және балалрды әлеуметтендіру мен дамытудың мақсатты факторы ретінде. Тәрбие жүйесін құру және дамыту міндеттері. Тәрбие жүйесінің компоненттері, олардың өзара әрекеттесуі. Тәрбие жүйесінің компоненттеріне сипаттама. Қазіргі мектептегі тәрбие жүйесі мазмұнының проблемалары. Тәрбие жүйесінің қалыптастыру кезендері, олардың ерекшеліктері. Тәрбие жүйесінің қалыптасу денгейін анықтау өлшемі. Тәрбие жүйесінің көптүрлігі, олардың ұқсастығы және әр түрлілігі. Мектепте тәрбие жұмысын ұйымдастырушылар мектептің тәрбие жүйесінің субъектісі ретінде. Мектеп директорының оқу-тәрбие жұмысы жөніндегі орынбасары және оның қызметі. Педагог – мұғалімнің тәрбиелік әрекеті. Сынып жетекшісі, мектеп психологы, әлеуметтік педагог, күнұзақ тобының тәрбиешісі, балалар, ата-аналар және басқадай мектептегі бірлестіктер мектептің жалпы тәрбие жүйесінде.

Сынып жетекшінің институты, оның тарихы және ол қазіргі кезенде. Сынып жеткешісі туралы ереже (сынып жетекшісінің құқықтық-нормативтік аспектісі). Сынып жетекшісінің міндеттері мен қызметі. Сынып жеткешісінің мазмұнды бағыты(оқу, денсаулық, өмір салты, демалыс және т.б.), әрекет түрлері мен формалары. Сынып жетекшісінің тәрбие әрекетінің нәтижелігі жағдайы(білімі мен біліктілігі, педагогтік мәдениет деңгейі мен пайдалы тұжырымдамасы, тәрбиеге қатысты сапасы және т.б.). сынып жетекшісі жұмысының вариантивтігі. Сынып жетекшісі жұмысының нәтижелігінің өлшемі. Мектептің тәрбие жүйесін басқару.

3-тақырып Сыныптың тәрбие жұмысының жүйесі тәрбиелеуші және дамытушы ортаны қалыптастырушы ретінде. Сыныптағы тәрбие жұмысының жүйесі мектептің тәрбие жүйесінің компоненті ретінде. Мектептің және сыныптың тәрбие жұмысы жүйесінің өзара байланыстылығы. Сыныптың тәрбие жүйесінде мектетің тәрбие жүйесі формаларын өзара байланысын қамтамасыз ету. Мектеп сыныбы тәрбие жұмысы жүйесінің бастапқы өзегі ретінде.

Орта – тәрбие жүйесінің компоненті. Сыныптың тәрбиелік жүйесі тәрбиелеуші және дамытушы орта ретінде. Педагогикалық ортаны құру оқушылардың тәрбие жүйесінің субъектілерінің әлеуметтенуі және қалыптасу проблемаларын шешу мүмкіндігі ретінде. Сыныптың тәрбиелеуші ортасы және оны дамыту. Сынып жетекшісінің тәрбиелеуші ортаны ұйымдатыру және дамыту әрекеті.

Сынып ұжымын қалыптастыру және дамыту оқушыларды тәрбиелеуші және дамытушы орта ретінде және қалыптастыру факторы, ұжымдық өзара әрекеттесуі негізінде оның мүшелерінің мүмкіндіктерін жүзеге асыруы. Балалардың әр түрлі әлеуметтік топтарын бірынғай бірлестікке ықпалдастыру. Ұжымдық әріптестіктің тұлғалық бағдарлығы. Балалар ұжымында жеке оқушымен жұмыс істеу әдістемесі. Дарынды және педагогикалық тұрғыдан қараусыз қалған балалармен тәрбие жұмысы. Сынып ұжымында оқушылардың өзін-өзі басқаруы: маңызы, принциптері, қызметтері. Оқушылардың өзін-өзі басқаруын дамытудың нәтижелі шарттары. Оқушылардың өзін-өзі басқаруы ұжымында өзін-өзі басқарудың жоғары органдары ретінде. Сыеыпта оқушылар жиналысын ұйымдастыру және өткізудің әдістемесі. Сынып жетекшісінің пән мұғалімдерімен өзара әрекеттесуі сынып оқушылардың тәрбиелеуші және дамытушы орта құрушы ретінде. Оқушылар ұжымымен жұмысында пән мұғалімдері және сынып жетекшісінің жалпы білімділік және тәрбиелік міндеттері.

Отбасы сынып оқушыларын тәрбиелеуші және дамытушы ортаны қалыптастырушы және баланың негізгі тәрбиеші ретінде. Сынып жетекшісінің оқушының отбасымен ұйымдастыру педагогикалық жұмысы. Ата –аналармен дәстүрлі және шығармашылық формадағы жұмыстар. Педагогтар, оқушылар және ата-аналардың өзара әрекеттесуін ұйымдастыру әдістемесі.

Балалардың ұйымдары мен бірлестіктері сынып оқушыларын тәрбиелеуші және дамытушы ортаны қалыптастыру ретінде, олардың белгілері, қазіргі кездегі қызметтері. Балалрдың бейресми ұйымдары мен бірлестіктері. Сынп жетекшісі және сынып оқушылары ресми және бейресми ұйымдары мен бірлестіктері.

2-бөлім.

4-тақырып Сыныпта және мектептен тыс тәрбие жұмысы. Сыныптан тыс тәрбие жұмысы, тәрбие жүйесінде оның орны және рөлі. Сыныптан тыс тәрбие жұмысының міндеттері, ұйымдастыру принциптері, қызметтері мен мазмұны, құралдары, формалары және әдістері. Сыныптан тыс тәрбие жұмысының көптүрлілігі. Сыныптан тыс тәрбие жұмысының негізгі формаларына сипаттама. Тәрбие жұмысында педагогикалық қолдау туралы түсінік, оның мәні және жүзеге асыру тәсілдері.

Мектептен тыс тәрбие жұмысы тәрбие жұмысының бөлінбес компоненты ретінде: міндеттері, ұйымдастыру принциптері, мазмұны, формалары және әдістері. Мектептен тыс тәрбие жұмысын ұйымдастырудың педагогикалық талаптары. Мектептен тыс тәрбие мекемелерінің түрлері, қызметтері және міндеттері. Мектептен және сыныптың мектептен тыс мекемелерінің өзара әрекеттесуі, сондай- ақ қоғамдық ұйыдарымен және бірлестіктермен, білім, мәдені-ағартушылық ұйымдарымен, мәдені және ғылыми орталықтарымен, ұлттық мәдени орталықтар, Денсаулық ұлттық орталығы және т.б.

Оқушылардың мектептен және сыныптан тыс тәрбие жұмыстарының өзара байланысы.

5-тақырып Мектеп және сынып тәрбие жұмысының диагностикасы. Сынып жетекшісінің оқушылармен жұмысының диагностикасы туралы түсінік және оның негізгі қызметі. Жалпы алғанда сыныптың педагогикалық үрдісінің диагностикалық жағдайы. Сыныптың оқу-тәрбие үрдісінің жағдайы туралы ақпарат(бастапқы, тактикалық, жедел) диагностиканың негізгі ретінде. Сыныптың педагогикалық үрдісінің негізгі сипаттамасы және олардың көрсеткіші. Сынптың педагогикалық үрдісінң сипаттамасы бойынша диагностикалық мәліметтер алудың зерттеу әдістемесі. Оқушылардың тәрбиелігі диагностикасы және сынып ұжымын даму деңгейі. Оқушылар және сынып ұжымы диагностикасы талаптар. Оқушылар және оқушылар ұжымы диагностикасының шамамен алынған бағдарламасы мен әдістемесі. Оқушының жеке басына және сынып ұжымына мінездеме жазу.

6-тақырып Оқушылардың сыныптан тыс тәрбие жұмысының мақсатын қою және жоспарлау.

Мақсат, міндет және мақсатқоюшылық туралы жалпы түсінік, оқушылардың тәрбие жұмысында олардың маңызы. Мақсатқоюшылық кезендері және оны ұйымдастыру туралы әдістемелік қенес.

Тәрбие жұмысын жоспарлау оқушылар мен балалар ұжымының дамуын және мектеп пен сыныпта тәрбие жұмыстарының стратегиясын алдын-ала болжау, анықтау үрдісі ретінде. Диагностика мәліметтері және оқушылардың потенциалдық мүмкіндіктері, жалпы сынып ұжымы негізінде сыныптан тыс тәрбие жұмысына мақсат қою және жоспарлау. Тәрбие жұмысын жоспарлау көздері. Сынып жетекшісі, оқушылар және ата-аналар сыныптан тыс тәрбие жұмысына ұжым болып мақсат қою және: деңгейі, кезендері. Сыныптан тыс тәрбие жұмысын ұжым болып мақсат қою және жоспарлау формалары.

Сыныптың тәрбие жұмысының жоспары – болашақтағы тәрбие жұмысының барысының көрінісі, оның жалпы стратегиялық бағыты және ұсақ деталдары – ретінде: қызметі, түріжәне құрылымы. Мектепте тәрбие жұмысының жоспарын құрудың педагогикалық талаптары. Мектептің және сыныптың сыныптан тыс тәрбие жұмысы жоспарының өзара байланысы.

Сынып сағаты оқушылармен сыныптан тыс тәрбие сабағы ретінде түсінік: міндеттері, қызметі, ерекшеліктері, негізгі компоненттері, құрылымы. Сынып сағатының көптүрлілігі және олардың өзара байланысы. Сынып сағатын даярлау және өткізу әдістемесі. Сынып сағаты тақырыптарының таңдау. Сынып сағатының мақсатын, міндеттерін, формаларын, мазмұның, құралдарын, құрылымын және әдістемесін анықтау. Сынып сағатын ұйымдастыру талаптары( сыныптан тыс тәрбие сабақтары): жүйелік, кешенділік, бірізділік, пайдалылық, қарапайымдылық, әрекеттілік және т.б. Сынып сағаты конспекісін құру.

Ұжымдық шығармашылық істер: қызметі, принциптері, құрылымы, ұйымдастыру алгоритмдері. И.П. Иванов бойынша ұжымдық шығармашылық істерін сипаттамасы. Тәрбиелік шараларды ұйымдастырудың негізгі операциалары.

Оқушылармен сыныптан тыс тәрбие жұмыстарының бағыттары бойынша жалпы мектепшілік шаралары мен сынып сағаттарын даярлау және өткізу әдістемесі: этикалық әнгіме, әлеуметтік мәселелерді шешу әдістемесі, проектлеу жұмыстары, дисскуссия, экскурсиялар және т.б.

Тәрбие жұмыстарын және оның талдау жаңа диагностикасы және сынып жетекшісінің тәрбиелеу әрекетіндегі күрделі кезең ретінде қайтадан диагностикалау, сонымен бірге тәрбие жұмысын ұйымдастырудың ең күрделі кезені ретінде. Педагогикалық талдаудың рөлі және оның орны. Педагогикалық талдаудың түрлері және деңгейлері.

Тәрбие жұмыстарының формаларын талдау ерекшеліктері. Сыныпта тәрбиелік шараларды ұжым болып талдау. Сыныпта оқу жылында өткізілген тәрбиелік шараларды ұжым болып талдауды ұйымдастыру: мақсаты, талдау көзі және объектісі, даярлық барысы, өту кезендері, формасы.

Мектепте және сыныпта тәрбие жұмыстарын тәрбие субъектәлерінің өзіндік таддауы және өзіндік бағалауы. Педагогикалық рефлексия оқушылардың сыныптан тыс тәрбие жұмысының қажетті кезені ретінде.

1. Әбенбаев С.Ш. Тәрбие теориясы мен әдістемесі. Оқу құралы. Алматы, Дарын 2004

2.Мектептегі тәрбие жұмысының теориясы мен әдістемесі\ Ред. басқарған С. Қариев. Алматы. 1999

3. Болдырев Н.И: Класс жетекшісі. Алматы: Мектеп, 1980

4. Күсаиынов А.Қ. Біз өз балалырымызды білеміз бе? Алматы,2004

5. Көпжасарова М. Оқушыларды кластан тыс жұмыстарда тәрбиелеу Алматы. 1978.

6. Оқушыларды сабақтан тыс уақытта тәрбиелеу. Алматы 1975.

7. Адамгершілікке тәрбиелеу әліппесі. Алматы 1998

8. Ұстаздық шеберлікке жету жолдары|\құрастырған Нұржанова Ж. Алматы1991

9. Педагогика. Курс лекций, Алматы: Нұрлы Әлем, 2003

10. Мектепке дейінгі және мектеп жасындағы балалрдың тәрбие тұжырымдамасы. Алматы 1995

11. Наурызбаев Ж. Ұлттық мектептің үшің тәрбие жұмысын жоспарлаудың үлгі нүсқасы. Алматы1995

12. Сапарғалиев Г. Оқушыларға праволық тәрбие беру туралы. Алматы 1988

Қосымша әдебиеттер

13 Ахметов Қ., Ермухамбетова Ж. Құқынды біл. Алматы

14 Саңғыспаев Н. Мектептен тыс мекемелердің әс тәжірибесінен Алматы 1972

15 Планирование воспитательной работы в классе. Метод.и пособие\под ред.Степанова Е.Н.М., 2000