Мемлекеттік тілді үйрету: әдіс, тәжірибе, инновация

37
ең алдымен, жаттығулар жүйесі орын алуы тиіс те, ал теориялық 
түсіндіру соңында жүруі тиіс.
Ұсыныс: 
1.  Арнайы  грамматикалық  тақырыпқа  арналған  және  грам-
матиканың  қарым-қатынасқа  жұмыс  істеуіне  көмек  беретін  қо-
сымша  әдістемелік  оқулық  шығару.  Оқулықта  бір  граммати-
калық  құрылым  бойынша  көптеген  тапсырмалар  берілуі  тиіс 
және  тапсырмалар  сол  грамматиканың  жан-жақты  қолданысын 
кеңінен беруі тиіс. Аталған оқулық негізгі оқыту оқулықтарына 
байланыс ты болмауы тиіс. Ол дегеніміз – әр түрлі авторлық оқу-
лықпен оқыған тіл үйренуші қосымша әдістемелік оқулықтағы 
тапсырмаларды өз бетінше орындай алады. Себебі негізгі грам-
матикалық минимум негізгі оқулықта меңгерілген.
    Қазіргі таңда тілді оқытуда және сабақ үрдісінде жұмыс істеу 
үстінде  тап  болатын  қиыншылықтардың  бірі  –  мәтін  мәселесі. 
Себебі қазақ тіліндегі кез-келген мәтінді тіл үйренушіге түпнұсқа 
күйінде бере алмаймыз. Оның себептері:
1. мәтінде күрделі тілдік орамдар;
2. қиын грамматикалық құрылым;
3. мағынасы терең және жан-жақты лексикалық сөздер
кездеседі. Сол себепті қазақ тіліндегі мәтіндерді оқыту мәті-
ніне айналдыру керек. Ол үшін:
• Мәтінді өңдеу
• Мағыналас сөздермен алмастыру
• Сөйлемдерді қысқарту
• Грамматиканы ықшамдау
• Сурет пайдалану
• Қызық мәтіндер табу жұмыстарын қолға алу керек.
Ұсыныс:
Өңделген тақырыптық мәтіндер жинағын шығару. Ол үшін:
1. Белгілі бір шығарманы алу
2. Деңгей бойынша өңдеу
3. Бір деңгейде бірнеше автордың шығармасы болуы мүмкін.
4. Деңгейге бөлу А1- С1 ге дейін

38
5. С1 деңгейінде мәтіннің түпнұсқасы беріледі.
Аталған  жинақ  тек  ересектер  емес,  сонымен  қатар  мектеп 
оқушыларына да арналып шығарылуы тиіс. Осы жұмыстың арқа-
сында қазақ тілін үйренушілерге қазақ әдебиетін насихаттау және 
оқыту мүмкіндігі туады.
Тыңдалым – тілдің мазмұнын түсіну, сол арқылы өз ойын біл-
діруге арналған әдістердің бірі. Соған байланысты, қазіргі таңда 
қазақ тілін оқытуда тыңдалым материалдары аздау, болған күнде 
арнайы бір тақырыпқа сай келмейді. Сондай-ақ технология за-
маны болғандықтан, мобильді қосымшалардағы тыңдалым мате-
риалдар арқылы тілді меңгертуге болады.
Ұсыныс:
Мобильді  қосымша  бағдарламалары  арқылы  тақырыптық 
тыңдалым материалдарын кеңінен шығару. Себебі:
1. Уақыт жағынан тиімді, тіл үйренуші кез-келген бос уақы-
тында қолдана алады;
2. Әлемнің кез-келген түкпірінде, тіпті, интернет байланысты 
болмаған жағдайда қолдана алады.
Тыңдалым материалын берудің қысқаша сипаттамасы:
 

39
                                                      Ж.Ізтұяқ 
Жамбыл облысы әкімдігінің 
Тілдерді дамыту басқармасы
 Тілдерді оқыту орталығының директоры
 
Жаңа инновациялық технологияларды оқыту үдерісіне 
енгізу және оның тиімділігі
Қоғамымыздың қазіргі даму кезеңі оқу орындарында тілді мең-
герту жүйесінің алдына оқыту үрдісін технологияландыру мәсе-
лесін қойып отыр. Осындай сұраныстарға орай оқытудың жаңа 
технологиялары  жасалынып,  оқыту  орталықтарының  тәжіри-
бесіне де енгізілуде. Тілдерді оқыту орталығы оқытушыларының 
инновациялық  даярлығын  қалыптастыру  –  олардың  жаңа  педа-
гогикалық технологияны меңгеруінің алғы шарты. Ал оқытушы-
лардың  жаңа  технологияларды  меңгеруі  мен  оны  оқыту  үрдісі-
не енгізуі – уақыт талабы. Өйткені инновациялық технологияны 
меңгеру  оқытушылардың  іскерлігін,  ізденісін  туғызып,  шығар-
машылықпен жұмыс істеуіне жол ашса, тіл үйренушілердің білім 
сапасын арттыруға өз үлесін қосады. 
Жамбыл облысы әкімдігі Тілдерді дамыту басқармасының Тіл-
дерді оқыту орталығы – облыс әкімінің қолдауымен толығымен 
облыстық  бюджеттен  қаржыландырылатын  бірден  бір  орталық. 
Оқыту орталығында мемлекеттік тілді оқытатын 3 оқу кабинеті 
және ағылшын тілін оқытатын 1 лингафондық оқу кабинеті бар. 
Әрбір  оқу  кабинеттері  10+1  компьютер  кешенімен,  интерак-
тивті тақтамен, стендтермен жабдықталған. Орталықтың арнайы 
кітап хана қорында 6 000-ға жуық оқу әдістемелік кешендер, түр-
лі сала бойынша сөздіктер, көркем және әлем әдебиеттері, түрлі 
энциклопедиялар  жинақталған.  Орталықтың  8  аудандық  оқыту 
бөлімшелері ашылған: Қордай, Шу, Меркі, Талас, Сарысу, Жам-
был, Жуалы және Байзақ аудандарында. Барлық аудандық оқыту 
бөлімшелеріндегі оқу кабинеттері де бүгінгі заман талабына сай 
жабдықталған.

40
Орталықтың  жалпы  штатында  43  қызметкер  жұмыс  істейді. 
Оның  ішінде  19  оқытушы,  4  әдіскер  және  8  аудандық  бөлімше 
меңгерушілері қазақ және ағылшын тілі сабақтарынан дәріс бе-
реді.  Оқу  курстары  Қазақстан  Республикасының  мемлекеттік 
стандартына  сәйкес  5  деңгейлік  (А1,  А2,  В1,  В2,  С1)  бірүлгі 
бағдарламасы бойынша ұйымдастырылады.
Осы  кезекте, 
Қазақстан  Республикасында  тілдерді  дамыту 
мен  қолданудың  2011-2020  жылдарға  арналған  мемлекеттік 
бағдарламасындағы нәтижелер көрсеткіштерінің бірі ретінде: 
«Онлайн  режимінде  қашықтан  қол  жеткізу  мүмкіндігін 
пайдалана  отырып  ұйымдастырылған  мемлекеттік  тілді 
оқыту орталықтары оқытушыларының біліктілігін артты-
руға бағытталған іс-шаралардың үлесін (2014 жылға қарай - 
20%, 2017 жылға қарай - 50%, 2020 жылға қарай - 90%) артты-
ру» - міндеттелген. Осы бағытта Жамбыл облысында атқарылып 
жатқан жұмыстарға тоқталсам, жоғарыда берілген нәтижелі көр-
сеткішті орындау мақсатында Жамбыл облысы әкімдігі Тілдерді 
дамыту басқармасының Тілдерді оқыту орталығы 2017 жылдан 
бастап онлайн бағдарламасын орнатып, барлық облысқа қарасты 
аудандардағы оқыту бөлімшелеріндегі оқытушылардың біліктілі-
гін  арттыруға  бағытталған  іс-шараларды  ұйымдастыруда.  Атап 
айтсақ,  ағымдағы  жылдың  ақпан  айында  оқыту  орталығының 
әдіскерлері  онлайн  режимде  барлық  аудандық  оқыту  бөлімше-
лері  мен  Тараз  қалалық  оқыту  орталығының  оқытушыларына 
«Жаңартылған бағдарлама – оқытудың жаңа мазмұны» тақыры-
бында оқыту семинарын онлайн режимде өткізді. Семинар бары-
сында 2017 жылы қолданысқа енгізілген ҚР Ұлттық стандарты, 
қазақ тілін оқытуға арналған бірүлгі бағдарламасы және «Қазақ 
тіл» оқу-әдістемелік кешенінің II басылымы таныстырылды. Со-
нымен  қатар,  наурыз  айында  ағылшын  тілі  оқытушыларының 
біліктілігін арттыру мақсатында жоғары және арнаулы орта оқу 
орындары, жекеменшік үш тілді оқытатын тіл орталықтарындағы 
білікті  оқытушыларының  қатысуымен  «Ағылшын  тілін  оқыту-
дағы  инновациялық  әдіс-тәсілдер»  тақырыбында  онлайн  семи-
нар-тренинг ұйымдастырылды.