«мемлекеттік басқару теориясы» ПӘні бойынша сөЖ (СӨЖО) материалдары мамандықтар: 5В051000 – Мемлекеттік және жергілікті басқару

СӨЖ бойынша әдістемелік ұсынысты 5В051000 – Мемлекеттік және жергілікті басқару мамандығының жұмыс оқу жоспарлары мен пәннің КЭУК – МИ-85- 05.01.-2007 оқу әдістемелік кешенінің құрылымына қойылатын талаптар негізінде э.ғ.к., профессор Шумеков З.Ш. құраған

Экономикалық теория және ХЭ кафедрасының Оқу-әдістемелік семинарының отырысында қарастырылған

ОӘС Хаттама №10 10 маусым 2010 ж.

«Экономикалық теория және ХЭ»

кафедра меңгерушіс Жетпісбаева М.Қ.

Тел: 44-16-34, ішкі 143

СӨЖ тапсырмалары дәрісте орындалуы керек. Ал дәрісте дербес оқылып қарастырылған білімдер тереңдетіліп, тереңдетілуі керек.

Алайда семинарлық сабақтарда қарастырылатын сұрақтар көлемі тақырыптың толық мазмұны қамтымайды. Сондықтан могитрант өз білімін тереңдету және кеңейту бойынша әрі қарай жұмыс жасауы қажет. Ол СӨЖО процесінде жүзеге асырылады. Сондықтан СӨЖ – да тақырыптың мазмұның толық ашатын қосымша сұрақтар, мәселе, тапсырмалар қарастырылады.
СӨЖ формалары мен мазмұның өңдеу.

«Мемлекеттік басқару теориясы» курсының ерекшелігі СӨЖ – дің кең формалар жиынын ашады. Атап айтсақ, мынадай формалар:

- оқытушы берген дәріс конспектілерін талдау;

- семинарлық сабаққа негізгі оқулық бойынша дәріс конспектісін дайындау;

- белгілі тақырып бойынша реферат дайындау;

- магистірлік рефераттарды, баяндамаларды өзара рецензиялау;

- курс терминдері бойынша сөздіктер мен сөзжұмбақтар құру;

- күрделі есептерді шығару;

- статистика мәліметтерін талдау;

- кәсіпорын іс - әрекетін модельдеу;

- топтық жобаға қатысу;

- таңдалған тақырып бойынша презентация жасау;

- глоссарий жасау;

- тақырып бойынша шолу жасау;

СӨЖ-ді тиімді ұйымдастыру үшін арналған тыңдаушыға ұсыныстар.

Материалды әрі қарай өңдеуге кірісе отырып, мыналар қажет болады:

• 
  жұмыс орнын анықтау;
  
• 
  егер үйде жұмыс жасауға арналған жағдайлар болмаса, университет немесе қалалық кітапхананың оқырмандар залының қызметіне жүгіну;
  
• 
  дәріс конспектісі болу;
  
• 
  курс бағдарламасы болу;
  
• 
  ұсынылатын әдебиет болу (оқулық, есептер).
  

• 
  дәріс материалын жаңа оймен өңдеген жөн (оны кейінге қалдыруға болмайды, себебі дәріс мазмұны ұмытылып қалуы мүмкін);
  
• 
  конспектімен жұмыс жасай отырып, әдебиетке сілтеме жасап, қажетті толықтырулар мен түзетулер енгізген тиімді;
  
• 
  тақырыппен жұмыс жасау материалды толық түсініп, есте сақтағанға дейін жалғаса беруі қажет;
  
• 
  тақырыппен жұмыс оқулықтарда кеотірілген мысалдар мен есептерді талқылаумен аяқталады;
  
• 
  егер тақырыппен жұмыс жасағаннан кейін түсініксіз сұрақтар қалса, онда оны оқытушыдан кезекті дәрісте сұрау.
  

Осыдан шығатыны:

• 
  коллоквиумда қарастырылатын сұрақтар бойынша теориялық материал тағы бір рет қайталануы керек.
  

• 
  магистранттардың ағымдық үлгерімін тексеру;
  
• 
  топ магистранттарының дайындығын айқындау;
  
• 
  үлгірімділігі төмен тыңдаушылармен жұмыс жасау әдістемесін ұйымдастыру.
  

• 
  бақылау жұмысының тақырыбын білу қажет;
  
• 
  теориялық материал, негізгі формулаларды, есепті шығару әдістерін қайталау керек;
  
• 
  оқулықтағы мысалдар мен есептерді және семинар сабақтарында қарастырылған есептерді қайта қарастыру.
  

Тапсырманы орындау тәртібі:

• 
  өзіндік жұмыстар графигімен бекітілген мерзімнен кешіктірмей тапсырмаларды орындауға кірісу;
  
• 
  егер тапсырманы орындау барысында қиындықтар туындаса, онда курстың сәйкес тақырыбына қайтып оралып, оны толықтырып, тапсырманы орындауға қайта кірісу;
  
• 
  егер осыдан кейін қиындықтар туындаса, онда оқытушыға консультацияға келу;
  
• 
  алынған шешімді талдау;
  
• 
  тапсырманы қорғауға дайындала отырып, теорияның сәйкес ережесін тексеру керек;
  
• 
  тапсырманы орындау барысында қолданылған әдісті түсінгенге көз жеткізу;
  
• 
  тапсырма графикпен (орын) бекітілген мерзімнен кешіктірмей қорғалуы керек, себебі ол академиялық берешек болып есептеледі.
  

«Мемлекеттік басқару теориясы» курсы бойынша СӨЖО өткізу формалары

1. Тақырыптық сұрақтарын ауызша талқылауға дайындалу.

2. "Мемлекеттік басқару теориясының философия, экономикалық теория, социалогоия, политология, мемлекеттік тәне құқық теориясы және басқа пәндермен" өзара қатысы туралы тақырыпқа эссе дайындау

3. Төмендегі тақырыптарға реферат дайындау:

" Мемлекетті басқарудың саксониялық моделі"

"Мемлекеттік басқарудың Батыс Европалық моделі"

"Мемлекеттік басқарудың Скандинавиялық моделі"

"Мемлекеттік басқарудың Патернамистік (Жапония) моделі"

1. Тақырыптың сұрақтарына ауызша талқылауға дайындалу

2. Жазып алу арқылы дайындалу керек.

"Мемлекеттік сектор экономикасын леберализациялаудағы Батыс Европа қоғамдастығының тәжірибесін" ол үшін Мамыров Н.К., Саханова А.Н. Мемлекет және биззнес, оқу құралын пайдалану керек. Алматы: Экономика. 1999, 1,4,9 тарау"

3. "Мемлекеттік экономикалық тиімділісі" тақырыбына эссе дайындау керек.

Әдістемелік ұсыныс: Семинарға дйындалу кезінде дәріс конспектісін және ұсынылған әдебиеттерді оқу керек. Оқу кезінде мұқиятты түрде көңіл бөлу керек, мына категорияларға "жүйе", "құрылым", " басқару құрылымы". "Мемлекеттің экономикалық тиімділігі" тақырыбына тұсау кесер және талқылау керек семинар сабағында. Бұл тақырыпта 13 тақырыпта айтыс ұйымдастыру арқылы қаралады.

1. Тақырыптың сұрақтарын ауызша талқылауға дайындалу

2. "Ресей және Қазақстан мемлекетерінің тәжірибесі" деген тақырыпқа хабарлама жасау керек (Мамыров Н.К. Саханова Л.Н. "Мемлекет және бизнес. Алматы: Экономика, 1999,1,3,5 тараулар)

3. Мемлекеттің пайда болуы туралы 1-2 теорияға тұсау кесуге дайындалу керек.

"Мемлекеттің пайда болуы туралы теологиялық теория

"----"------патриархалдық теория"

"----"------келісім шарт теориясы"

"----"----- -күштеу теориясы"

"----"------психологиялық теория"

"----"------органикалық теория"

"----"-----иррикациондық теория"

"----"-----материалистік теория"

Тұсау кесерге дайындалу кезінде келесі әдебиеттерді пайдалану керек. (Кашанина Т.В. Происхождение ч-во иправо М 1999, Косарев А.И. Происхождения и сүщность ч\ва М 1999, Бутенко А.Б Государство его вчерашние и сегодняшние трактовка ч\ва и право . 1993 №7, Салыгин. Е.Н. Теоритические тенденция современной государственности. Общественная наука и современность. 1996 №6).

4. СӨЖО іскерлік ойын арқылы өткізіледі "Қоғамдық тағдау" ойыны теориялы білімді толықтыруға және мемлекеттің қызметін жете түсінуге жағдай жасайды (қазіргі жауапты (Әкім не Акимат) сонымен бірге Мемлекеттік басқарудың әлеуметтік механизмін түсіну.

"Қоғамдық тағдау" іскерлік ойыны (КИМЭП проф. ср. Баттерфилд жасаған)

Аудиторияда талқылау үшін мемлекеттік экономиканың 10 проблемасы берілген. Төменде соның баяндалуы

Бірінші кезеңде бұл ойынды іске асыру үшін әрбір студент бір проблеманы таңдайды, ол өзін сол қаланың әкімі болып есептейді, сүйтіп өзінің шешімін шығарады.

Екінші кезеңде өздерінің қызығушылығына байланысты студенттер бірігеді, ондағы негізгі проблема мынадай:

1. 
   Қалада қылмыстың жоғары болуына байланысты;
   
2. 
   қалада қалдықтық қайта өңдеу проблемасы бойынша;
   
3. 
   қалада экологиялық тазалық проблемасы бойынша;
   
4. 
   қалада сирек вирустың болуына байланысты.
   

Әдістемелік ұсыныс. Семинарға дайындықты ұсынылатын әдебиетті талдаудан бастау керек. Мемлекеттің қызметі мен сипатына талдау жасаңыздар. Сондай-ақ мемлекеттік басқарудың түрлерін ашыңыздар. Мемлекет пен қоғам арасындағы қарым-қатынасқа ерекше назар аудару керек.

1.Тақырып сұрақтарын ауызша талдауға дайындалу.

2.Өзін-өзі тексеру сұрақтарына жауап беру.

3.Берілген тапсырмаларды орындау.

4.Тест сұрақтарын құрастыру.

5. Тұсау кесерге дайындалу: «ҚР мемлекеттік жастар саясатының концепциясы», «ҚР 2005-2010 жж. Білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасы», «2006-2010 жж. сыбайлас жемқорлықты болдырмау үшін мемлекеттік бағдарламасы»

6. «ҚР 2004-2006 жж. Шағын кәсіпкерлікті қолдау және дамыту туралы мемлекеттік бағдарлама» атты тақырыпта топтық жоба дайындау.

7.Тақырып бойынша қосымша глоссари құру.

8. «Индустриялық-инновациялық саясат: иә немесе қарсы» атты тақырыпқа кейсті талқылау.

Кейс өндірістік саясат «иә» немесе « қарсы»
Қазақстан Республикасының Индустриялық-инновациялық дамуынын 2003-2015 жылдарға арналған мемлекеттік стратегиясы бұдан әрі-Стратегия Казақстан Республикасы Президентінің «Елдегі жағдай туралы және2002 жылға арналған ішкі және сыртқы саясаттың негізгі бағыттары туралы» Қазахстан халқына Жолдауында және Қазақстан кәсіпкерлерінің оныншы форумында берген тапсырмасыларына сәкес әзірленді.

Стратегия Қазақстанның 2015 жылға дейінгі кезеңге арналған мемлекеттік экономикалық саясатын қалыптастырады және экономика салаларын

әртараптандыру арқылы дамудың шикізаттық бағытынан қол үзу арқылы елдің тұрақты дамуына қол жеткізуге бағдарланған.

Өндеуші өнеркәссіпты және қызмет көрсету саласында бәсекеге түсуге қабілетті және экспортқа бағдарланған тауарлар, жұмыстар және қызметтер өндірісі мемлекеттік индустриялық-инновацыялық саясаттың басты нысанасы болып табылады.

Дүниежүзілік экономиканың ғаламдануы аясында Қазақстан экономикасы бірқатар проблемаларға тап болып отыр. Негізі проблемаларға мыналарды жатқызуға болады: бір жақты шикізат бағыттылығы, әлимдік экономикаға ықпалдасудын әлсіздігі, ел ішіндегі салааралық және өңіраралық экономикалық ықпалдасудың босаңдығы, ішкі рынокта тауарлр мен қызметтерге деген тұтыну сұранысының мардымсыздығы (шағын экономика), өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылымның дамымауы кәсіпорындардың жалпы техникалық және технологиялық тұрғыдан артта қалушылығы ғылыми-зерттеу және тәірибелік-конструкторлық ұмыстарға (бұдан әрі-ҒЗТКЖ) қаржының аз бөлінуі, менеджменттің экономиканы Ғаламдану процестеріне және сервистік-технологиялық өтуге бейімдеу міндеттеріне сәйкес келмеуі.

Қажетті ресурстар және қаржыландыру көздері

Стратегияны іске асыруға жұмсалатын инвестициялық сипаттағы тікелей шығындардың болжамды көлемі жылына 1,2 млрд. АҚШ долл. Құрайды. Бұл ретте Стратегияны іске асыруға жұмсалатын мемлекеттік шығындардың құны 2002 жылғы бағалармен жылына 260 млн. АҚШ долл. құрайды.

Республикалық және жергілікті бюджеттерден қаржыландыру көлемі тиісті жылға бюджетті қалыптастыру кезінде нақтыланатын болады.Стратегия іс-шараларын қаржыландыру үшін Даму Банкінің,Инвестициялық қордың,Инновациялық қордың қаражатты тартылатын болады. Бұл ретте жаңа инвестициялық және инновациялық институттарды құру ірі қаржы ресурстарын іздестіруді қажет етеді.

Күтілетін нәтижелер

Индустриялық-инновациялық саясатты белсенді жүргізу экономиканың өсу қарқынын жылына кемінде 8,8-9,2% қамтамасыз етеді. Бұл 2000 жылмен салыстырғанда 2015 жылы ЖІӨ көлемін 3,5-3,8 еседей ұлғайтуға мүмкіндік береді. Бұдан басқа өңдеуші өнеркәсіпте орташа жалдық өсу қарқынын 8-8,4% –ке дейін жеткізуге,2000 жылмен салыстырғанда 2015 жылы енбеқ өнімділігін кемінде 3 есе арттыруға және ЖІӨ энергия сыйымдылығын 2 есе төмендетуге мүмкіндік береді.

Стратегияны іске асыру нәтижелері 2015 жылы Стратегияны іске асыру нәтижеллері 2015 жылы мұнай, газ кен орындарын қарқынды игеру жағдайында экономиканың және өнеркәсіптік өндірістің құрылымын түбегейлі өзгеріске ұшыратпайды.

Стратегияны іске асыру:ЖІӨ құрылымында өнеркәсіптің үлестік салмағын 2015 жылы 46,5%-тен 50-52%-ке дейінгі мөлшерде ұлғайтуға;

ЖІӨ құрылымында ғылыми және ғылыми-инновациялық қызмеметтің үлестік салмағын 2000 жылғы 0,9 %-тен 2015 жылы 1,5-1,7%-ке арттыруға;

ЖІӨ құрылымында өңдеуші өнеркәсіп үлесінің төмендеу қарқынын 200 жылғы 13,3% –тен 2015 жылы 12-12,6 %–ке дейін төмендеуін бәсеңдетуге(салыстыру үшін бұл көрсеткішиндустриялық саясат жүргізілмесе,2015 жылы 10,9 %–ті құрайтын еді).

Сонымен катар Стратегия іске асырылмаса, өнеркәсіптік өндірістегі кен өндіру салаларының қосылған құнының үлесі, оның ішінде мұнай өндіру 2000 жылғы 31,0 және 25,6 % қарағанда 2015 жылы тиісінше 55-56 % және 50-51%-ке жетуі мүмкін. Стратегияны іске асыруды есепке алғанда кен өндіру кәсіпорындары 46-47%-ті ғана құрайды. Бұл ретте ғылымды көп қажет ететін және жоғары технологиялық өндіріс орындарының үлесі 2000 жылғы ЖІӨ 0,1%-нен 2015 жылы 1-1,4%-ке дейін артады. Өңдеуші өнеркәсіптің қосылған құнынының құрылылымында сапалық өзгерістер болады. Металлургияның және металдарды өндеу үлесі өндеуші өнеркәсіптің қосылған құнының жалпы көлемінің 40,1%-нен 27-28%-ке дейін төмендейді,ал ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеу үлесі 38,1%-тен 45-46%-ке дейін өседі. Бұл ретте ғылымды көп қажет ететін және жоғары технологиялы өнімнің үлесі 2000жылғы 0,6%-пен салыстырғанда 9-11%-ті құрайды.

Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, шикізат ресурстарына бай кейбір дамушы елдер тұрақты экономикалық дамуга қол жеткізбей,шикізаттың әлемдік тауар рыноктарында жағдаяттың өзгерістеріне тым тәуелді қала береді.

Экономиканың шикізат секторларынан едәуір табысқа ие болып, мемлекет пен жеке сектор экономиканың жаңа салаларын дамытуга ынталанбайды. Сонымен бірге ресурстар қоры мардымсыз немесе тапшы елдер ілдебайлап күн кешу шегінде болатындықтан, экономиканың жаңа секторларын дамытуға үнемі әрекет жасайды.

Алайда ұзақ мерзімді келешекте шикізат қоры сарқылады,бұл пайдалы қазбалардың кен орындары толықтай пайдаланылғаннан кейін тұрақты даму тұрғысынан алғанда елеулі проблемар туғызады.

Қазақстанның қәзіргі таңдағы экономикасынді мынадай проблемалар алуда:

Экономиканың шикізат бағыттылығы; әлемдік экономикаға ықпалдасудың әлсіздігі; ел ішіндегі салааралық және өніраралық экономикалық ықпалдасудың босандығы; өндеуші өнеркәсіп өнімділігінің төмендігі; ішкі рынокта шағын экономика тауарлар мен қызметтерге деген тұтыну сұранысының мардымсыздығы; өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылымның жеткілікті дәрежеде дамымауы; мұнай-газ және кен-металлургиялық кешенге жатпайтын экономика салаларында негізгі қорлардың тез тозуы; кәсіпорындардың жалпы техникалық және технологиялық тұрғындан артта қалуы;

Ғылым мен өндіріс арасында ұтымды байланыстын болмауы; ҒЗТКЖ қаржының аз бөлінуі;

Осыған байланысты Қазақстанға өндірістік саясат керек пе деген сұрақ туып отыр. Ол үшін «иә» не контаргументтер келтіруге болады. Дәстүрлі есептейді, күшті мемлекеттік өндірірістік саясат, кейбір елдердін экономикалық саясаты дамыған елдер қатарына шығуға жағдай жасайды (бірінші кезекте Жапония). Кейбірулер олай емес дейді, оған жететін деректер бар. Европа Жапония елдерінде өндірістік саясат нәтижесі кейде сәтсіз болады. Мемлекет қаржыны арқылы самолет жасау, компьютер мен жартылай өткізгіш ешқандай нәтиже берген жоқ. Ол деген салық төлеушілердің ақшасын желге ұшырғанмен бірдей. Мемлекет табсырысы арқылы және көмек беруге байланысты кейбір өндіріс саласы дамуда.

Өндірістік саясатқа карсы экономистер келесі аргументі ұсынады.

Жеке меншікті инвестор мемлекеттік шенеуніктерге қарағанда нәтижесі нашар өте аз мүмкіндік беретін жобаларға ақша жұмсамайды. Өндірістік саясатты жақтаушылар экономиканың дамуынаң кейбір жақтары белгілі мемлекеттік,ай саланы дамыту, қайсысын дамытпау, ал жке меншік инвестор өз тиімділігін көздейді, ал мемлекет халықтың келешегін ойлайды. Мемлекет өндірістің дамуына жақсы жағдай жасайды, монетарлық және фискалдық саясатты пайдалану арқылы, өндірістік саясаттың кажеті жоқ дейді қарсылар. Өндірістік саясатты жақтаушылар тек монетарлық және фискалдық саясатпен толық мүмкіндікке жетуге болады дейді.

1. Сіз қалай есептейсіз өндірістік саясат керек пе? Не үшін?

2. Келтірілген аргументтердің қайсысымен келісесіз, неге? Монетарлық және фискалдық саясаттың қай әдісін қолданар едіңіз?

3. Өндірістік саясат қалдай формада болу керек? Тиімді болу үшін қандай жағдайда қолдайсыз? Өз жауабыңызды аргументтеңіз.

4. Өндірістік саясат не үшін керек? Неге сіз олай деп есептейсіз?

5.Қазақстандағы қазіргі кездегі өндірістік саясатты сіз қалай бағалайсыз?

6. Жоғары сатыға көтеру үшін сіз қандай жағдай ұсынар едініз?
Әдістемелік ұсыныс: Семинарға дайындықты ұсынылатын әдебиетті талдаудан бастау керек. Дайындалу барысында мемлекеттік саясат, индустриялық-инновациялық саясат түсініктеріне ерекше назар аударыңыздар.
ТАҚЫРЫП 5. МЕМЛЕКЕТТІК БИЛІК ПЕН МЕМЛЕКЕТТІК БАСҚАРУ: ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСЫ МЕН ӨЗАРА ӘРЕКЕТТЕСУ МЕХАНИЗМІ

СӨЖ тапсырмалары

1. Сұрақтарға ауызша жауап беруге дайындалу

2. Тақырыптарға эссе жазу:

• 
  мемлекеттік суверенитет теориясы;
  
• 
  халықтық суверенитет ;
  
• 
  ұлттық суверенитет идеясы;
  
2. 
   Тұсау кесерге дайындалу тақырыбы: «Мемлекеттік және мемлекеттік билік: cинонимы не жоқ?»
   

Әдістемелік ұсыныс: Дайындықты әдебиеттерді оқу арқылы бастау керек. Тиісті назар аудару арқылы “мемлекеттік биліктін бірлігі” категориясын анықтау керек.

1. 
   Тақырыптық сұрақтарын ауызша жауап беруге дайындалу.
   
2. 
   Дайындау керек мини-эссе тақырыбы “мемлекеттік бақылаудың қоғамдық үрдістері.”
   

“демократизм”

“құқықтық реттеу”

“заңдылық”

“жариялық”

3. 
   Тақырып сұрақтары бойынша тестық тапсырма дайындау керек .
   

Әдістемелік ұсыныс: Cеминарға дайындалу кезінде ұсынылған әдебиеттерді оқыныз. Мемлекеттік басқару үрдісін дұрыс білу керек. Қоғамдық өзін-өзі басқару механизіміне зейін аударыңдар.

1. 
   Тақырыптық сұрақтарын ауызша жауап беруге дайындалу.
   
2. 
   Тақырыптарға жазбаша жауап беруге дайвндалыңыз:
   

“Құқықтық реттеу-мемлекет пен және азаматтар арасындағы басқару қарым-қатынасы”.

“Құқықтық реттеу-мемлекет және қоғамдық-саяси ұйымдар арасындағы басқару қарым-қатынасы”.

“Құқықтық реттеу-орталық және жергілікті басқару ұйымдарының арасындағы басқару қарым-қатынасын реттеу”.

3. 
   Тұсау кесерге дайындалу мына тақырыпқа “Құқықтық реттеудің тиімділігі және оны арттыру жолдары”.
   
4. 
   Кейсті талқылауға дайындалу: Қарашығанақ кенорны: шикізатты қазу және қаршыған ортаны сақтау проблемасы;
   

Кенорын игеру тарихы. Қамаған ең бай кенорны мұнда мұнайдың газкондинсаты өте бай қоры бар. Батыс Қазақстан бөлшегінде Россиямен шектес орналасқан. Оның аумағы 30 мың га 1200мың тонна мұнай және конденсат, 1350 млрд куб газы бар. Мұнай қоры мен газдың терендігі 3600 м-ден 5150м-ге дейін, мұнай мен газды 1984ж , Россия федерациясы Орынбор мұнай газ өңдейтін 130км труба арқылы жіберуге жоспарланған.

Қалаған ортамен игеру 1992ж басында, оны игеру үшін Қазақстан Үкіметі тендер жариялады. Кен орын игеру үшін біріккен кәсіп орындар құрылып оған “Алжит” “Бритиш газ” арқылы мұнайды шығару келісімін талқылау үшін. 1997ж тамызда компания “Тексако” 20% жобаның бөлігін, “Аджит”-32,5% , англиялық “Бритиш газ”-32,5% , америкалық “Тексако”-20%, Россиялық “Лукойл”-15%.

1997ж ноябръде Қазақстанда Қарашығанақ Петролеум Оперейтинг құрылды және тіркелді және RUO ұйымының бір бөлігі болып есептелді. Бұл ұйымның штап квартирасы алдынғы кезде Лондонда , содан кейін Ақсай кенорны игеруді одан әрі ұлғайту, өндірістік қуатын арттыру үшін. Қазақстан үшін Қашаған жобасы өте маңызды. Республика табысы үшін өте маңызды, салық және бюджетке түсетін түсімі 80% құрайды,бұл 80млрд доллор АҚШ.

Экологиялық проблема қызуда және өңдеуде газконденсаты. Мұнай газ комплексі және елдер табиғаттың барлық комплексін толық алды.

Қоршаған ортаға жыл сайын 3 млрд өндірістік зиянды заттар ,500км ағн суларға қауіп туғызады,және 1 млрд аэрозольдар. Ауаны ластаушылар жағымсыз әсер етеді, денсаулық , құрылыстар бұзылады , зиян бактериялар көбейеді. Күнделікті тәжірибеде көрсеткендей газдың жануы эколоғияға көп зиян келтіреді. Жыл сайын қоршаған ортада қышқылдық көбеюде, бұл өсімдіктерге, жануарларға, топыраққа өте зиянды.Олардың болуы мұнайлы комплектің үлесі бар. Жыл сайын Республикада 800 млн куб м ілеспе мұнай газ жағылады. Қоршаған ортаға әсер ететін сұйық өндірістік қалдықтар. Олар көлдермен топырақтарды бүлдіреді, булану арқылы атмосфераға жайылады. Қоршаған ортаны ластайтындар мұнайды қазу , газдалған скважиналар және құралдар аузы мұнай мен газды бірнеше сепарациялау , мұнайды сақтайтын орындар және басқа агригаттар мен құрайды.

КПО б табиғатты қоршау жұмысын жүргізуге тиіс:

• 
  эксплуатацияға кіргізу керек газды тездететін компрессорлық станция
  
• 
  скважинаны зерттеу үшін қолдану керек
  
• 
  газды жағу кезінде ГП-3 дегазация
  
• 
  скважинаны жағу кезінде қолайлы метео жағдайды жасау керек , қоршаған ортаны ластауды азайту үшін, әсіресе елді жерде ауаны ластауын техногендік сипаты бар.
  
• 
  өндірістік монеторинг өткізу.
  

Кенорынның аймағында 10 елді мекен орналасқан, оның ішінде Березовка елінің солтүстігінде кен орынның санитарлық-қорғау зонасы орналасқан, ол экологиялық жағдайын сипаттайды. әрине адам өміріне қауіпті жағдайдың болуы мүмкін осы жерде тұратындарға. Кей кезде күкірт сиректің көбею жері белгілі болып тұрады, оның максималдық мәніжетеді Березовка е.м. 8-° минут кейін , ал е.м.Тунгушта 8-15 мин. Елді мекеннің халқына қауіп кезінде ешқандай жағдай жасалмайды ,ал онда 2 мың адам тұрады. Уақытында халықты көшіретін кезекші көліктін болмауы , орнатылмаған датчик –күкірт сутекті хабарлайтын.

Қоршаған ортада жүргізілетін мониторингтің нәтижесі. ИПЦ «Казгидролис» Лабараториясын жүргізілген мониторингтің нәтижесі бойынша анықтаған , кенорын интенсивті түрде игеруге байланысты көбейген 1998ж.

Соңғы екі жылда елді мекендегі ауадағы концентрат 2,0 көбейген , және 0,7 ПДК құрады.

Ауаға тарайтын зиянды заттардың көбеюі байқалды, бұл негізінен кенорын пайдалану мен мұнайды қызуға байланысты. Ақсай қаламаңы атмосфераны тұрақты түрде бақылайдыкөмірсутектің мөлшері 0,12 ПДК. Көмірсутектін топырақта ластауы жыл сайын көбеюде: 1998-0,1999-1,0 2,0 ПДК, 2001-2,2-3,9 ПДК.

Тунгуш, жарсуат және Қанай ауылдық аймақтардың жерін ішінара зерттеу кеңінде топырақтын ластануы артуда, көмірсутегі 9,3-21,3 ПДК, деңгеиінде. Ауыл шаруашылық өнімінің шығымы азаюда, судың құрамы нашарлануда, белгілі жағдайда жұмыс жүргізілмеуге байланысты. Адамдардың өиір сүру деңгейінің нашарлауы және қоршаған ортаның интенситі түрде ластануына байланыстыт Тунгуш және Березовка елді мекендерін санитарлы-қорғау зонасынан шығару керек.

Қоршаған ортаны ластау туралы жергілікті атқарушы органдардың іс шаралары.

Қоршаған ортаны қорғау басқармасы 2002ж график жасағанда , онда кен орыннан шығатын улы заттардан сақтайтын полигон салу көзделген. Батыс Қазақстан облысының тұлғасы және атқарушы органдары санитарлық –қорғайтын зонаны қалпына келтіру туралы бірнеше ескертулер жасауда, ҚПО б.в. әр түрлі сылтаулар айтып, шешімді ұзақ мерзімге қалдыруда.

Республикалық және аймақтық органдар гостандырылған, қорғау комитеті және мерзімгерлік ұйымдардың басшылармен бірнеше рет кездесу бөлмедесанитарлық-қорғау зонасын қалпына келтіру туралы шешім және ақшалай компенсация кеиінге шегеруде.

Нақты практикалық шешім қабылданса да КПО б.в. осы проблеманы шешуді барынша орындамауға тырысуда. Санатория-қорғау зонасымен қалпына келтіру жоспарын жасау орнына ,проект ұсынған ,онда көрсетілген зонаның көлемін 5000м,1000м дейін азайтуда жаңа проектерің санитарлық-қорғау зонасына шекарасын облыстық қоршаған ортаны қорңау басқармасымен және госсанжиднадзормен келісілмеген.

1. 
   Сіздің көз карасыңыз бойынша жергілікті басқару органдарымен және бизнес арасындағы-ситуацияны қалай дейсіз?
   
2. 
   КПО б.в. және үкімет органдары қоршаған ортаны қорғау үшін не жасау керек?
   
3. 
   Қазақстанда өзінің бизнесі шеңберінде не жасауы керек ?
   
4. 
   Аймақ экологиялық проблеманы шешу үшін қандай жолды ұсынар едіңіз?
   

1. 
   Тақырыптың ұсыныстарына ауызша жауап беру керек.
   
2. 
   Екінші семинар сабақтарына дайындалу керек.
   

Әдістемелік ұсыныс: Семинарға дайындау кезінде дәріс конспектісін және ұсынған әдебиеттерді оқу керек. Бұл тақырыпты қарау кезінде сіздің мақсатыңыз, мемлекеттік ұйымдар «мемлекеттік басқару» арасындағы ара қатынастарды қарастырып мемлекеттік ұйымдардың әрқайсысына басқару деңгейін зерттеп, білу керек.

1. 
   Тақырыптың сұрақтарын ауызша жауап беру керек.
   
2. 
   «Қазақстан Республикасының регионалдық саясаты» тақырыбына реферат жазу.
   

Әдістемелік ұсыныс: Дайындықты бастау керек ұсынылған әдебиеттерді оқудан.« Бұл тақырыпты қарастыру кезінде Мемлекеттік биліктің әрбір басқару ұйымдары механизмінің мәнін түсіну.

1. 
   Тақырып сұрақтарына ауызша жауап беруге дайындау
   
2. 
   ҚР «Мемлекеттік қызмен» заңына талдау жасауға дайындалу
   
3. 
   Реферат дайындау «мемлекеттік басқарудың интелектуелдық потенциалы» тақырыбына әдістемелік сипаттама.
   

1. 
   Топтық проектыға дайындау семинар сабағының сұрақтарына тұсау кесу.
   
2. 
   Тұсау кесуді ауызша баяндауға дайындалу
   
3. 
   СӨЖО «Покров бөл» арналған кейсті талқылау түріне өткізу.
   

1. 
   Кейсті коллектив болып талқылау біріккен бағдарлама жасау.
   
2. 
   Топ 2 шағын топқа бөлінеді, әр топ өзінің бағдарламалық проектісін жасайды, сабақта талқылайды. (соңғысы жарысу әлементіне ұқсас. Кейс «Покров облысы»)
   

Тарихи аспекті және жәй-күйі туралы сұрақтар. 1921ж бастап Россияда өлім көбейіп, халықтың табиғи өсімі азаюда, бұл жағдай соғыста кейінгі кезден бері табиғи өсудің жағымсыз жағдайы. Россияда халықтың табиғи азаюы өлімнің көбеюмен ғана байланысты емес, туып көбеюшіліктің шұғыл азаюынан . Егер осы жағдай әрі қарай сақтала берсе, мамандардың болжауына қарағанда келешек болашақта (2015ж) Россияда халық санының азаю 130-135 млн. адам болу мүмкін.

Покров облысы федерацияның субьектісі ретінде Россияның басқа облыстарға қарағанда бұл территорияда депопуляция ерте басталды (т.е халықтың табиғи азаюы) мұнда депопуляция терең сипатталуда, Россияның басқа облыстарында қарағанда Покров облысы тұрақты тренд өлімінің көбеюі дүниеге келуден 1990ж білінуде.

1994ж облыстағы салыстырмалы табиғи өсуд қарқыны Россияның көп региондарына қарағанда алда жеке екіме дерлік көрсеткіш.

Покров облысы туып көбеюшілік (7,3%) әлдеқашан төмен деңгейде, бұл халықтың жай ұдайы өндірісін қамтамасыз етуге де жетпейді. Егер 1990ж жиынтық коэффициенттіне туып көбеюшілікпен (балалардың орташа санының көрсеткіші, бар әйелден туатын өмірінің барлық кезеңінде) облыста 1,83 бала болды. ҚР Ж ортасында екі не азайды 0,98 . Мамандардың есептеуі бойынша туып көбеюшілік коэффициенті бірліктен кем болса, 25ж кейін (ішкі миграция сыз) халықтың өсуі екі есе азаяды, халықтың тез қартаюы. 1995ж балалар үлесі (0-15жас) халық санының 21% төмен, ал зейнеткерлердің үлесі 24%. Үйленушілердің саны азаюды, неке бұзушылар көбеюде.

Халықтың денсаулығының нашарлануына байланысты өлімінің жалпы коэффициенті 16% өсті, және келешек өмір сүруді тосу ұзақтығы азаюда. Орталық Россия аумағында Покров 5 нашар ара қатынасы 5 кіреді. Ерлердің өмір сүру ұзақтығы (56ж) әйелдердің (70ж) 1995ж елдің орташа өмір сүру кезеңінен артта қалды. (ерлер 2жыл, әйелдер 1,2жыл). 13 1995ж жастардың өлімі орташа 10% артық аудандаға қарағанда балалардың 16-10% артық «жас» ұрпақтың (15-17) 25-10% еңбекке жарамдылардың (40 жастан жоғары)

Облыстық банктен әрбір туған бала үшін лицевой счет ашылған. Әрбір балаға 2 мың руб, үшінші – 10мың руб. Оны қолданады 18 жасқа дейін, оқу, емделу, үй сатып алу үшін қолданылады. Облысты басқарушы тұңғыш бала және екінші баланың тууына байланысты, (10 мың руб) үшінші бала үшін (20мың руб). Заңда тағы басқа өзгерістер бар, олар қарыз алуда, салық және зейнетке шығу кезінде т.с.с.

Демографиялық саясаттың басты бағыттары салтанатты өмір сүру бағыттарын одан әрі насихаттау, ол үшін наркомания, таксикомания , алкаголизм, шылым шегумен күрес жүргізу. Дамыту күлк спорттық сауықтыру орындарын т.с.с.

Облыстық шараға байланысты «Россияның балалары» бағдарламасы жасауы онда аналарға, балаларға және өзінің денсаулығына жағдайлар жасау көзделген.

Жасы ұзарған адамдарға олардың денсаулығын жақсартуға қолайлы жағдайлар жасау т.с.

Өзгерістің нәтижесі. Соңғы 7 жылда негізінен демографиялық ситуация елеулі өзгеріс басталды.

Облыста халық саны түрақталды, содан кеін өсі басталды. 2002 ж 210 мың адамға (1990ж салыстырмалы 1140 мың адам) науқастың азайды . Әсіресе қан айналмы, сәтсіз оқиға, улану, жарақатттану, осылардың негізінде қаза болу азайды. Өмір сүрудің ұзақтығы облыста 2 жылға өмір сүру дәрежесінің жақсаруына байланысты туып көбеюшілік жалпы коэффициеті 11,5%, табиғи өсудің жағымды жағы 16-25%, Москва адамдардың 7-13%. Покров обл. Россияның орталық Европаның ауданында 1980ж өзіне тартудан өте жақсы орында болуы ішкі Россиялық және сыртқы мигранттардан.

Халық өсуінің қолайсық жағдайына қоғамдық және ғылыми ұйымдар, өкілетті және орындаушы ареалдар өз ойларын айтып білуіне бастады. Қалыптасқан жағдайға байланысты аудандық бастықтар демографикалық жағдайды жақсартуға көңіл аудара бастады.

Өзгерістік бұлақтары мен әдістері. Мамандармен ынтымақтастықтың негізінде «2015ж демографиялық ситуацияны жақсату бағдарламасы» жасалынды.

Бұл бағдарламада орындаушыоргандардың демографиялық жағдайды жақсартуға байланысты істер мен орындайтын міндеттер айқындалды, экономика дамыту, әлеуметтік жағдайларға көңіл бөлу, болмаса семьяларға көмек беру. әлеуметтік жемтімдікті болдырмау, семьядаға болатын кенелсіз жағдайлардың алдын алу т.с.с .

Облыста дайындалған «семья паспорт, онда семья туралы толық банк дерек қалыптасқан «семья, ана , әкелік жен баланы сақтау туралы» заң қабылданды. Осы заңда көп жеңілдік қаралған. Материалдыдқ жағдайы наша семьяға екі қабат әйелдер мен емшектегі баласы барларға ақысыз беріледі. дәрі-дәрмеке азық-түлік, емдеу және демалу орындарына беру үшін жол шығынын т.с.с. жеңілдіктер. Арнайы балалар қоры құралған , о,ан облысқық жиналысының белгілі мүшелері кіреді.

Ойланып жүргізген әлеуметтік-экономикалық инновациялық саясаттың нәтижесінде миграция азаймай келу көбейеді, региондағы жұмысссыздық азайды, еңбек ресурстарын тиімді пайдалануға байланысты. Экономикалық өсу байқалуда , халықтың өмір сүру деңгейі көтерілуде, демографиялық ситуацияны сауықтыру материалдық шығын тұрады, бюджетке түсім көбеюде., оны іске асыру , ең ақырында соған сәйкес бюджеттік шығын көбейді. Қоғамдағы моральдық қиындықтар жаққсы жағына ауысты.
Талқылайтын сұрақтар

1. 
   Жоғарыда көрсетілген әлеуметтік демограффиялық саясат қалай әсер етті демографиялық кризистен шығу үшін?
   
2. 
   Денсаулықты жақсарту және өмір сүру мөлшерін ұзарту туралы маңызды жұмыстар жеткілікті ме?
   
3. 
   Покров облысының бір жолға берілуі , балалардың ай сайын берілетін жәрдем көмегі бірінші екі балаға балалардың өмір сүрудің минимум мөлшерінің жартысы, ол үшіншіге екі мөлшерлік көлеміне дүрыс таңдалған ба?
   
4. 
   Жеңілдетілген салық механизмі балалар қорына қаржы беруге ынталандыра ала ма?
   
5. 
   Қалай ойлайсыз, Қазақстанда демографиялық проблема бар ма? Сіздің көзқарасыңызды дәлелдейтін деректі таббыңыз.
   
6. 
   Біздің облысымызда(Қазақстанның басқ облыстарында) Россия федерациясы Покров облысының демографиялық үрдісті шешуге тәжірибесін қолдануға бола ма? Өз бағдарламаңызды ұсыныңызшы.
   

1. 
   Тақырыпты ауызша жауап беруге дайындалыңыз.
   
2. 
   Тақырыпқа мини – эссе дайындаңыз.
   

• 
  « Басқарудың директивтік стилі: плюсы және минусы»
  
• 
  «Басқарудың демократиялық стилінің құндылығы және кемшілігі»
  
• 
  «Басқару стилінің либералдылығы: күштілігі және құнсыздығы»
  
• 
  «Басқару стилінің анархиялық, көмпекейшілдік, жігерлілік, жалпы, дара – қай басқарушы жақсы?
  

3. 
   Тақырыпқа реферат дайында тұсаукесер өткізіңіз «Концепция организация управления Д.Макгрегера: теория Х « теории У»
   

1. Тақырыптық сұрақтарына ауызша жауап беруге дайындалыңыз.

2. Кубьев статьясын жазып алу арқылы дайындалу керек. (Экономическая модель эффективного государства. Транзитная экономика 2001.№4)

3. Тақырыпқа айтыс өткізу: тиімді мемлекет: миф не шындық

Әдістемелік ұсыныс: Дайындау кезінде ұсынылған әдебиеттерді зейін қойып оқыңыз. Жанжақты анықтама беріңіз «мемлекетті тиімді басқару» мемлекетті тиімді басқарудың факторларын зерттекіз. Оған қандай жағдайлар әсер етеді?

СӨЖО сапасын бағалау саясаты:

Рейтинг-шкала