Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты

* оқу мерзімі білім деңгейіне және оқу бейініне байланысты белгіленеді,

** оның ішінде жалпы кәсіптік және арнайы пәндер бойынша зертханалық-тәжірибиелік сабақтар, курстық және дипломдық жобалар

________________________________

Қазақстан Ресубликасы

Үкіметінің

2012 жылғы « »

№ қаулысымен

бекітілген

Орта білімнен кейінгі білім берудің

мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты

1. Жалпы ережелер
1. Осы орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты (бұдан әрі – стандарт) «Білім туралы» Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 27 шілдедегі Заңына сәйкес әзірленді, орта білімнен кейінгі білім беруге қойылатын жалпы талаптарды белгілейді.

Осы стандартты меншік нысаны мен ведомстволық бағыныстылығына қарамастан, орта білімнен кейінгі білім берудің кәсіптік білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдары мен кәсіптік білім беру бағдарламаларын әзірлеушілер қолданады.

2. Осы стандартта мынадай терминдер мен анықтамалар пайдаланылады:

1) базалық құзырет – өзін-өзі және жеке қызметін басқару қабілеттілігі, өзін-өзі жігерлендіру және өзіндік ұйымдастыруға бейімділігі;

2) біліктілік – алынған кәсіп пен мамандық бойынша қызметтің белгілі бір түрін құзыретті орындау дайындығының деңгейі;

3) құзырет – білім, шеберлік, дағды, кәсіптік тәжірибенің бірлігі негізінде маманның әрекет ету және белгілі бір кәсіптік міндеттер жиынтығын шешу қабілеттілігі;

4) оқу жоспарының моделі – техникалық және кәсіптік білім беру мазмұнының негізгі инварианттық құрылымдық компоненттерін сипаттайтын оқу жоспарын ұсынудың нысаны;

5) модуль – білім беру бағдарламасының тәуелсіз, өзіндік жеткілікті және толық бөлімі немесе оқыту кезеңі;

6) модульдік оқыту – нақты кәсіптік құзыреттерді қалыптастыруға бағытталған жекелеген өзара байланысты блоктар түріндегі материалдарды оқытуды құрылымдап болжайтын оқыту жүйесі;

7) оқытудың нормативтік мерзімі – нақты оқыту нысаны (күндізгі, кешкі, сырттай) бойынша кәсіптік оқу бағдарламасын меңгеру мерзімі;

8) кәсіптер мен мамандықтардың тізбесі – оқытудың неғұрлым жалпыланған параметрлерін (мамандықтың бейіні, кәсіптік біліктілік деңгейі, базалық білім беруге байланысты оқыту мерзімі) айқындайтын кәсіптер мен мамандықтардың жүйеленген тізілімі;

9) кәсіптік оқу бағдарламасы – нақты кәсіп немесе мамандық бойынша меңгерілуі тиіс білімнің, шеберлік пен дағдының мазмұны мен көлемін айқындайтын құжат;

10) кәсіптік құзыреттілік – білім, шеберлік пен дағды, сондай-ақ кәсіптік қызметті тиімді жүзеге асыруға мүмкіндік беретін жеке қасиеттер негізінде маманның кәсіптік міндеттер жиынтығын шешу қабілеттілігі;

11) кәсіптік практика – кәсіптік білім берудің оқу процесінің ажырамайтын бөлігі және білікті техникалық және қызмет көрсету еңбегі жұмыскерлерін еңбек қызметіне кәсіптік даярлаудың тиімді нысаны;

12) оқу жұмыс жоспары – білім беру ұйымдарының басшылары бекітетін оқу пәндерінің тізбесі мен көлемін, бірізділігін, қарқындылығын және оқытуды ұйымдастырудың негізгі нысандарын, білім алушының білімі мен шеберлігін бақылауды реттейтін және кәсіптік даярлығын бағалауды регламенттейтін үлгілік оқу жоспарының негізінде орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдары әзірлейтін құжат;

13) оқу жұмыс бағдарламасы – білім беру ұйымдарының басшылары бекітетін үлгілік оқу бағдарламасы негізінде оқу жұмыс жоспарының нақты пәні үшін орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдары әзірлейтін құжат;

14) үлгілік оқу жоспары – орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарында кәсіптер мен мамандықтарға, оқыту мерзімдеріне қатысты оқу пәндерінің тізбесі мен көлемін айқындайтын оқу жоспарының моделі негізінде әзірленетін құжат;

15) үлгілік оқу бағдарламасы – үлгілік оқу жоспарының нақты бір пән бойынша меңгерілуге тиіс білім, шеберлік пен дағдының мазмұны мен көлемін айқындайтын құжат;

16) цикл – білім берудің бір бағытындағы оқу пәндерінің жиынтығы.

3. Орта білімнен кейінгі білімі бар кадрларды даярлау осы стандартқа, сондай-ақ мыналарға:

1) оқу-бағдарламалық құжаттарға -оқу жоспарының моделіне, үлгілік және оқу жұмыс жоспарлары мен бағдарламаларына жеке оқу жоспарларына;

2) кәсіптік оқу бағдарламаларына;

3) Қазақстан Республикасының білім беру саласындағы уәкілетті органы бекіткен нормативтік құжаттарға сәйкес жүзеге асырылады.

2. Білім беру мазмұнына қойылатын талаптар
4. Орта білімнен кейінгі білім берудің кәсіптік оқу бағдарламаларының мазмұны мыналарды:

1) кәсіптік пәндерімен қатар жоғары білім берудің 1-2 курстарынын кәсіптік оқу бағдарламаларымен интеграцияланған әлеуметтік-гуманитарлық және жаратылыстану пәндерін оқуды;

2) оқыту аяқталғаннан кейін қызмет көрсету және басқару еңбегінің

кіші маман біліктілігін беруді көздейді.

5. Техникалық және кәсіптік білім беру бағдарламаларын әзірлеу мен іске асыруда:

1) кәсіптік оқу бағдарламасын меңгеруге бөлінген оқу уақытының жиынтық көлемін сақтаған кезде циклдар және пәндер үшін оқу уақытының көлемін 25% дейін өзгертуге;

2) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастыру мен бақылаудың нысандарын, әдістерін пайдалануға құқылы.

6. Орта білімнен кейінгі кәсіптік оқу бағдарламалары міндетті пәндермен қатар білім беру ұйымдары анықтайтын пәндерді, факультативтік сабақтар мен консультацияларды қамтиды.

Консультациялар мен факультативтік сабақтар білім алушылардың жеке қабілеттері мен сұраныстарын қамтамасыз етуге бағытталған.

7. Орта білімнен кейінгі кәсіптік оқу бағдарламаларын іске асыру базалық жоғары, техникалық және кәсіптік білімі бар, оқытылатын пән бейініне сәйкес және жүйелі түрде педагогикалық және әдістемелік қызметпен айналысатын инженерлік-педагогикалық кадрлармен қамтамасыз етіледі.

8. Өндірістік оқыту мен кәсіптік практиканы ұйымдастыру:

1) кәсіптік дағдыларды игеру мен бекіту бойынша оқу-өндірістік жұмыстар;

2) кәсіптік практика (технологиялық, дипломалды).

Практиканың әрбір түрінің ұзақтығы маманның біліктілігіне байланысты маманның біліктілік сипаттамасына қойылатын талаптарға сәйкес анықталады.

Өндірістік оқыту оқу-өндірістік шеберханаларда, оқу шаруашылықтары мен оқу полигондарында өндірістік оқыту шеберінің басшылығымен жүзеге асырылады.

Кәсіптік практиканың мерзімдері мен мазмұны оқу жұмыс бағдарламаларымен және оқу жұмыс жоспарларымен айқындалады.

Практикадан өту кезінде білім алушыларға разряд, санат беріле отырып, жұмысшы біліктілігінің бір немесе бірнеше жақын мамандықтарды меңгеру көзделеді.

Кәсіптік даярлық (жалпы кәсіптік және арнайы пәндер бойынша зертханалық-практикалық сабақтар, курстық және дипломдық жобалау, өндірістік оқыту, кәсіптік практика). Кәсіптік практика міндетті оқытудың жалпы оқу уақыты көлемінің кемінде 40%-ын құрауы тиіс.

Кәсіптік практика тиісті ұйымдарда, шарт негізінде жұмыс берушілер ұсынатын дербес жұмыс орындарында өткізіледі және оқыту процесінде алынған білімді бекітуге, практикалық дағдылар мен кәсіптік құзыреттерді меңгеруге бағытталған.

9. Орта білімнен кейінгі кәсіптік оқу бағдарламаларын іске асыруда оқу әдебиеттері мен оқу-әдістемелік құралдардың кітапханалық қорының, оның ішінде: электрондық оқу құралдары, аудио және бейне материалдар, әдістемелік көрнекі құралдар және пәндер, кәсіптік практикалар, жазбаша-біліктілік жұмыстары, дипломдық жобалар бойынша ұсынымдардың болуымен қамтамасыз етіледі.

10. Оқыту процесін материалдық-техникалық, оқу-әдістемелік қамтамасыз ету білім беру саласындағы уәкілетті органмен белгіленген нормативтік талаптарға сәйкес болуы тиіс.

11. Оқыту процесін жоспарлау кезінде орта білінен кейінгі білім берудің әзірлеушілері осы стандартқа 1-қосымшаға сәйкес орта білімнен кейінгі білім берудің оқу жоспарының моделін басшылыққа алады.

13. Орта білімнен кейінгі кәсіптік оқу бағдарламаларын меңгерудің нормативтік мерзімі (медицина мамандығынан басқасы) жалпы орта білімі бар тұлғаларға екі жылдан кем емес, ал техникалық және кәсіптік білімі бар тұлғаларға – кемінде бір жылды құрайды.

14. Теориялық оқытудың күндізгі нысанында оқу уақытының жалпы көлемі аптасына кемінде 36 сағат болатын міндетті оқу жүктемесі есебінен айқындалады (бұл ретте көрсетілген көлемге факультативтік пәндер бойынша сабақтар мен консультациялар кірмейді).

1) Факультативтік пәндер 1 оқу тобына аптасына 4 сағаттан артық емес көлемде көзделеді.

2) Оқытудың күндізгі нысанындағы білім алушылар үшін консультациялар әрбір оқу жылындағы оқу тобына 100 сағаттан аспайтын көлемде көзделеді.

Консультациялар емтихандар мен курстық және дипломдық жұмыстарды орындау түрінде аралық және қорытынды аттестаттау көзделген пәндер бойынша, сондай-ақ кәсіптік даярлық деңгейін бағалау мен біліктілік беруді ұйымдастыру және өткізу рәсімдеріне арналып жоспарланады.

3) Оқу процесінің жоспарында білім алушылардың білім беру бағдарламаларын меңгеру сапасын бақылаудың мынадай түрлері:

аралық аттестаттау;

білім беру ұйымдарындағы қорытынды аттестаттау;

кәсіптік даярлық деңгейін бағалау және біліктілікті беру көрсетіледі.

Пәндер бойынша емтихандар мен бақылау жұмыстарының саны білім алушы меңгеруі тиіс білім, шеберлік пен құзырет деңгейіне қойылатын талаптарға сәйкес айқындалады.

Бақылау жұмыстары пәндерді зерделеуге бөлінген оқу уақыты есебінен жүргізіледі.

Семестрдегі курстық жобалардың саны, әдеттегідей біреуден аспауы тиіс.

Бір оқу жылы бойындағы емтихандық сессияның жалпы ұзақтығы 4 аптадан аспауы тиіс. Емтихандық сессияның бір аптада тапсырылатын емтихандардың саны екеуден аспауы тиіс.

Барлық пәндер бойынша негізгі нысандары: бақылау жұмысы, сынақ, тестілеу, емтихан болып табылатын аралық аттестаттау өткізу көзделеді.

Бақылау жұмысы мен сынақтар аталған пәнді оқытуға бөлінген оқу уақытының есебінен; емтихандар – аралық аттестаттауға бөлінген мерзімде жүргізіледі.

Кәсіптік оқу бағдарламасын меңгергеннен кейін білім алушылардың даярлық деңгейін бағалау үшін қорытынды аттестаттау өткізіледі.

Техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарындағы білім алушыларды қорытынды аттестаттау:

білім беру ұйымдарындағы білім алушыларды аттестаттау;

кәсіптік даярлық деңгейін бағалау және біліктілікті беруді қамтиды.

Білім беру ұйымдарындағы білім алушыларды аттестаттау оқытудың толық курсының қорытындысы бойынша білім алушылардың білім беру бағдарламаларын меңгеру деңгейін анықтау мақсатында жүргізіледі.

Кәсіптік оқу бағдарламаларын оқытуды аяқтағаннан кейін орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарындағы қорытынды аттестаттаудың мүмкін нысандары: арнайы пәндер бойынша емтихандар тапсыру немесе дипломдық жобаны орындау және қорғау немесе арнайы пәндердің бірі бойынша қорытынды аттестаттау емтиханын тапсыра отырып, дипломдық жұмысты орындау, қорғау.

Білім беру ұйымдарындағы білім алушыларды қорытынды аттестаттау нысаны мен оны өткізуге бөлінген оқу уақытының көлемі 2 аптадан артық айқындалмайды.

Кәсіптік даярлығының деңгейін бағалау және мамандық бойынша біліктілікті беру (бұдан әрі – КДДБББ) екі кезеңнен:

арнайы пәндер бойынша теориялық тестілеуден;

біліктілік деңгейлері бойынша практикалық тапсырмаларды орындаудан тұрады.

Кәсіптік даярлық деңгейін бағалау және біліктілікті беруді ұйымдастыру мен өткізуге арналған оқу уақытының көлемі бір білім алушыға кемінде 12 сағат көлемінде анықталады.

Практикалық емтихандар әрбір мамандық бойынша өндірістік алаңдарда, қажетті құралдармен жабдықталған зертханаларда, шеберханаларда немесе оқу орталықтарында өткізіледі.

Оқу жылы 1 қыркүйектен басталып, 1 шілдеге дейін аяқталады. Каникул уақыты 11 аптаны құрайды, оның ішінде кысқы мерзімде – кемінде 2 апта.

15. Оқу пәндерін зерделеудің бірізділігін белгілеу, олардың әрқайсысы бойынша оқу уақытын курстарға және семестрлерге бөлу пәнаралық байланыстарды ескере отырып жүргізіледі.

Арнайы пәндердің тізбесін анықтау мен оларды зерделеуді жоспарлау кезінде көрсетілген пәндерді зерделеу бәсекеге қабілетті мамандарды даярлау және жоғары білім берудің 1-2 курстарына арналған кәсіптік оқу бағдарламаларымен интеграциялау мүмкіндіктерін қамтамасыз етуге бағытталғандығын басшылыққа алу қажет.

17. Базалық құзыретке қойылатын талаптар қазіргі қоғамда кәсіби ұтқырлықты, бәсекеге қабілеттілікті және әлеуметтік қорғалуын қамтамасыз ететін әмбебап білім, шеберлік пен дағды, қасиеттер мен қабілеттіліктер ретінде мазмұндалады.

18. Кәсіптік құзыреттілікке қойылатын талаптар маманның кәсіптік қызметін жеке орындауға, өз еңбегінің нәтижелерін бағалауға, қызметінің негізгі міндеттерін шешуге, сондай-ақ білімнің, шеберліктің, дағдының белгілі бір көлемін меңгеруге деген даярлығы ретінде мазмұндалады.

_______________________________

Орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік

жалпыға міндетті стандартына

1-қосымша
Орта білімнен кейінгі білім берудің оқу жоспарының моделі

Ескертпе:

* оқу мерзімі білім деңгейіне және оқу бейініне байланысты белгіленеді,

** оның ішінде жалпы кәсіптік және арнайы пәндер бойынша зертханалық-тәжірбиелік сабақтар, курстық және дипломдық жобалар