«Мейіргер ісінің негіздері»

 

Жедел медициналық көмек және мейіргер ісі кафедрасы 

044-57/16 (     ) 

80 беттің  96 беті

 

Әдістемелік өңдеу 

 

қантты тексеруге науқасты дайындау барысында ашқарынға екенін түсіндіру қажет. 

Зәрдегі қантты тәулік бойы үлкен ыдысқа жинайды. Лабораторияға жіберу алдында 

медбике зәрді араластырып 150-200 мл құйып алады. Жолдамада (зәрдегі қант) және бұл 

порция жалпы қандай мөлшерде алынғаны көрсетіледі. Медбике зәрдегі қантты экспресс 

әдіспен анықтай алады. Бұл үшін арнайы қағаз (гликотест) немесе (биофан) қолданады. 

Егерде зәрде глюкоза  болса идикатор бояуы өзгереді. Зәрде ацетонның болуы арнайы 

экспресс анализге  арналған түймедақ тобы  көмегімен, егерде  зәрде ацетон болса, 

идикатор алқызыл түске боялады. Негізгі алмасуды зерттеу алдында медбике науқасқа 

ескертеді, берілген зерттеу ашқзарынға  және бұлшық  ет тыныштық жағдайда өткізіледі. 

Зерттеуге 2-3 күн қалғанда науқасқа белоксыз диета  тағайындалады. (тағамнан ет, балқы, 

жұмыртқа, ірімшікті) алып тастайды. Бұл уақытта науқас ұйықтататын , никотин, 

алкоголь, кофеинді қолданбау керек. Медбике қызметіне науқастың жағдайын дер кезінде 

бағалай және  шағымдары, объективті тексерулер кіреді. Дер кезінде анықтау және дұрыс, 

жедел көмек көрсету қажет. Терісінің тазалығына және кілегейлі  қабюықтароына, көңіл 

бөлу керек, себебі бұндай  ауруларда терінің қабынуы аурулары тез дамиды. Қант диабеті 

бар науқастарда зәр шығару жолдарының қабыну аурулары жиі дамиды, сондықтан 

тексеру барысында қайталап жалпы зәр анализін, Нечиперенко анализін өткізеді: 

организмнің төмен белсенділігі  тұсында ауыз қуысының кілегейлі қабықшаларының 

қабыну аурулары дамиды.  Қосалқы аурулары (бронхит, гипертониялық ауру, жүректің 

ишемиялық ауруы) ауыр түрде жүреді. Тыныс алу және жүрек-қан тамыр жүйелерінің 

жағдайын тұрақты қадағалау тиіс: қақырық анализі тыныс алу жиілігін санау және 

пульстің құрлымын анықтау, ҚҚ өлшну, ісіктердің динамикасын бақылау ж.т.б. кезінде 

аурудың ағымы біршама төмендеді. Инсулинға тән науқастарды емденуде инсулин 

қолданылады. Қазіргі уақытта инсулиннің қысқа мерзімде әсер ететін дәрілерді 6-8 сағат 

дейін,-инсулин актарында, инсулин СПП ж.т.б. Инсулин бірлікпен белгіленеді (ЕД) Ол 

флаконда 5-10 ЕД түрінде шығарылады. 1 мл-де 40 Би, 80 Би,. Инсулинді тері астына 

салады. Инсулинді бір орынға қайта- қайта салмау қажет. Өйткені- липодистрофия дамуы 

мүмкін. Әр түрлі асқынулары дамуы мүкін- аллергиялық реакция, тері қышымасы, квинке  

ісігі, анафилактикалық шок крапивница. Қант диабеті  бар науқастар инсулинді одан сала 

береді. Медбике науқасты енгізу әдісіне, инсулин шприцті қолдана білуді үйрету. Әрбір  

науқас дұрыс  тамақтанып, диетаны бұзбау қажет. Әрбір науқасқа энергетикалық 

құндылығын есептеу қажет жынысына, жасына, дене салмағын № 9 стол тағайындалды. 

Тамақтары  витаминге толы, күнінен 5-7 рет, аз мөлшерде беріледі. Қант диабеті  кезіндегі 

коматозды жағдайдың белгілері:  

Диабетикалық  кома  

Әсер ететін факторлар: Режимнің бұзылуы,Физикалық және психикалық травма, 

Инфекция 

Команың алды белгілері: Шөлдеу, Адипомия, Бас ауруы, Іш ауруы,  

Медбике тактикасы: Дәрігерді тез арада шақыру 

Кома белгілері: Тері құрғауы, Ацетон иісі, тахикардия, ҚҚ төмендеуі, Гипергликемия, 

Глюкозурия 

Емдеуі: Инсулин енгізу, Дезинтоксикациялық терапия, Гипогликемиялық  кома,  

Себептері: Тамақтану тәртібінің бұзылуы, қанда инсулин  мөлшерден тыс көбейіп кетуі  

Кома алды жағдайдың белгілері: Әлсіреу, Тері бозаруы, Терлегіштік, Бұлшық еттердің 

тартылуы, Дененің дірілдеуі  

Медбике тактикасы:  

Дәрігерді тез арада шақыру. Қант немесе тәтті шай беру керек. 

 

Жедел медициналық көмек және мейіргер ісі кафедрасы 

044-57/16 (     ) 

81 беттің  96 беті

 

Әдістемелік өңдеу 

 

Семіздік бар науқастарды күту және бақылау.  Семіздік дегеніміз- тері асты 

клетчаткаларға майлы тіндердің мөлшерден тыс жиналуы. Бұл кезде зат алмасу бұзылады. 

Шағымдары ентікпе, әлсіздік, терминдік, ҚҚ қосалқы аурулары атеросклероз, жүректің 

ишемиялық ауруы, қант диабеті, подарга, өт-тас ауруы. Бұндай науқастардың күтімінде  

тыныс алу және жүрек қан- тамыр жүйесіне көп көңіл бөлу керек. Семіздік ауруы бар 

науқастар жиі іріңді ауруларға беймиі келеді. Алдын- алу жақсы күтім, ванна, душ 

қабылдау қажет. Күнделікті науқасты таразыға өлшеу тиіс. Стационардағы  науқастарға 

төмен калориялы диета тағайындалады. Арнайы физикалық жаттығулар, су  

процедуралары, массаж қажет. Қажет жағдайда тәбетті  төмендететін дәрілік заттар 

(изолипан, минифон ж.т.б.), гармональды дәрілер, зжәр айдайтын дәрілер қолданады. 

Сабақтың мазмұны. 

Бөлімшелердегі студенттердің  өзіндік жұмыстары 

1.Эндокринді жүйе қызметі бұзылуы кезіндегі науқастардың күтімін  ұйымдастыру 

жұмыстарымен студенттерді таныстыру.  

2.Оқытушымен бірлесіп істеген жұмыстары. 

3.Эндокринді жүйе ауруы бар науқастарды талқзылау және мейірбикелік процесті 

ұйымдастыру.  

Лабораториялық тексеру әдісінің көмегімен организмде болып жатқан биохимиялық 

процестерді білуге болады. Бұл процестер қабыну, жұқпалы, аллергиялық,  ісікң және 

тағы басқа ауруларда өзгеріп от ырады. 

Лабораториялық анализдің негізгі сауалы болып организмнің функциональді жағдайының 

объективті көрінісін, диагностикалық мақсатта және емнің нәтижелігін бақылау болып 

табылады.  

Қанның биохимиялық анализі адам организмдегі барлық зат алмасу процестерінің ( 

ақуызды алмасу, көмірсу алмасу,  май алмасу, электролитті алмасу) жағдайын көрсетеді. 

Зат алмасудың әр бір түрі белгілі бір жүйе немесе мүшенің жұмысына байланысты болып  

келеді. 

Бүйректегі патологиялық процестің ауырлығын  анықтау үшін қаннан зат  алмасу өнімінің 

шығуының қаншалықты бұзылғанын анықтау қажет. 

Кейбір ауруларды нақты негіздеу үшін қанның биохимиялық  анализі маңызды болып 

табылады. Оның  қатарына: бауыр, бүйрек, ұйқы безі, жүректің  шұғыл аурулары, тұқым 

қуалайтын аурулар, авитиминоздар, интоксикация  және т.б. 

Көмір су алмасудың – ең жиі көрсеткіші  болып қан құрамындағы  қант болып табылады. 

Оның аз мерзімге көтерілуі тамақтанып болған соң  эмоциональді қозу, стресті 

реакциялар, ауырсыну ұстамалары байқалады. Қанда қант мөлшерінің тұрақты көтерілуі 

қант диабеті  кезінде кездеседі. Май  алмасудың бұзылуы кезінде липидтер және оның 

фракцияларының ( триглициридтер, липопротеидтер және холестерин эфирі) көтерілуі 

байқалады. Бұл көрсеткіштер бүйрек және бауырдың функциональді қабілеттілігін 

бағалау үшін маңызды. Липидтердің жоғарылауы тамақтанып болған соң  байқалады 

жжәне 8-9 сағатқа  созылады. Қанда липидтердің жоғарылауы гепатит, атеросклероз, 

нефроз, қанат диабеті және семіздік кезінде кездеседі. 

Пигментті алмасудың көрсеткіші болып билирубин саналады- өттің сары қоңыр пигменті. 

Бауырда түзіледі., өтпен ішекке түседі. Қанда осы  пигменттің  екі түрі кездеседі- тікелей 

және тікелей емес. Бауыр ауруларының тән белгілеріне – тікелей билирубин 

концентрациясының жоғарылауы, ал механикалық сарғаю кезінде ерекше жоғарылауы 

жатаджы. Диурездің көп бөлінуі кезінде бүйрек арқылы, көп терлегеннен тер арқылы 

және қайтымсыз құсу кезінде асқазан- ішек жолы арқылы электролиттер мен судың  

интенсивт і азаюына сусыздану дамиды. Су минералды алмасудың әр түрлі бұзылысы 

 

Жедел медициналық көмек және мейіргер ісі кафедрасы 

044-57/16 (     ) 

82 беттің  96 беті

 

Әдістемелік өңдеу 

 

қант диабетінің ауыр түрінде, бауыр циррозы кезінде, жүрек - қан тамывр жетіспеушілігі 

кезінде кездеседі. 

Эндокринді жүйенің функциональді жағдайын бағалау үшін –қандағы гормандардың 

құрамын анықтайды, мүшделердің спецификалық активтілігін білу үшшін- ферменттің 

құрамын, ал гиповитаминоздарды диагностикалау үшін дәрумендердің құрамын  

анықтайды. 

С- реактивті ақуыз (СРА) жедел қабыну ауруларының (өкпе қабынуы, аппендицит) ең 

жедел және сезімтал индикаторы болып табылады. 

Клинико- диагностикалық лабораториялық тексерудің әр бір түрі дәрігерддің  

тағайындауы бойынша жүргізіледі. 

Лабораториялық тексеру әдісінің көмегімен организмде болып жатқан биохимиялық 

процесстерді білуге болады. Бұл процестер қабыну, жұқпалы, атллергиялық, ісік және 

тағы ббасқа ауруларда өзгеріп отырады. 

Лабораториялық анализддің негізгі сауалы болып организмнің функциональдюі 

жағдайының объективті көрінісін, диагностикалық мақсатта және емнің нәтижелігін 

бақылау болып табылады. 

Қанның биохимиялық анализі адам организміндегі барлық зат алмасу процесстерінің 

(ақуызды алмасу, көмірсу алмасу, май алмасу, электролитті алмасу) жағдайын көрсетеді. 

Зат алмасудың әр бір түрі белгілі бір жүйе немесе мүшенің жұмысына байланысты болып 

келеді. 

Бүйректегі потологиялық процестің ауырлығын анықтау үшін қаннан зат алмасу өнімінің 

шығуының қаншалықты бұзылғанын анықтау қажет. 

Кейбір ауруларды нақты негіздеу үшін қанның биохимиялық анализі маңызды болып 

табылады. Оның қатарына: бауыр, бүйрек, ұйқы безі, жүректің шұғыл аурулары, тұқым 

қуалайтын аурулар, авитаминоздар, интоксикация және т.б. 

Қанды ақуыздың төмендеуі – созылмалы аурулар, интоксикация, қабыну және қатерлі  ісік 

кезінде ақуыз синтез процесінің тежелуімен сипатталады. 

Көмірсу алмасудың- ең жиі көрсеткіші болып қан құрамындағы қан болып табылады. 

Оның аз мерзімге көтерілуі тамақтанып болған соң эмоциональді қозу, стресті реакциялар, 

ауырсыну ұстамалары байқалады. Қанда қант мөлшерінің тұрақты көрсетілуі қант диабеті  

кезінде кездеседі. Май алмасудың бұзылу кезінде липидтер және оның фракцияларының 

(триглициридтер,  

Пигментті алмасудың көрсеткіші болып билирубин саналады - өттің сары-қоңыр 

пигменті. Бауырда түзіледі, өтпен ішекке түседі. Қанда осы  пигменттің екі түрі кездеседі 

– тікелей  және тікелей емес. Бауыр ауруларының тән белгілеріне тікелей билирубин 

концентрациясының жоғарылауы, ал механикалық сарғаю кезінде ерекше жоғарлауы 

жатады. Гемолитикалық сарғаю кезінде тікелей емесе билирубин концентрациясы 

жоғарылайды.  

Қан анализі организімге минерал және су алмасу мен тығыз байланысты екенін көрсетеді. 

Диурездің көп бөлінуі кезінде бүрек арқылы, көп терлегенне тер арқылы және қайтымсыз 

құсу кезінде асқазан – ішек жолы арқылы электролиттер мен судың интесивті азаюынан 

сусыздану  дамиды. Су минералды  алмасудың әр түрлі бұзылысы қант диабетінің ауыр 

түрінде, бауыр циррозы кезінде, жүрек – қан тамыр жетіспеушілігі кезінде кездеседі.  

Эндокринді жүйенің функциональды жағдайын бағалау үшін – қандағы гормондардың 

құрамын анықтайды, мүшелердің спецификалық активтілігін білу үшін – ферменттің 

құрамын, ал гиповитаминоздарды диагностикалау үшін – дәрумендердің құрамын 

анықтайды.  

 

Жедел медициналық көмек және мейіргер ісі кафедрасы 

044-57/16 (     ) 

83 беттің  96 беті

 

Әдістемелік өңдеу 

 

 С – реактивті ақуыз (СРА) жедел қабыну ауруларының (өкпе қабынуы, аппендицит) ең 

жедел және сезімтал индикаторы болып табылады.  

Клинико – диагностикалық, лабораториялық тексерудің әр бір түрі дәрігердің 

тағайындауы бойынша жүргізіледі. 

жүктеу 0,96 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: