Уақытты қабылдау дегеніміз— шындық құбылыстың тізбектерінің бір ізділігі. Обьективтік ұзынын бейнелейтін процесс. Уақытты қабылдау бізге дүние құбылысының ұзақтығы, шапшандылығы және дәлдігі туралы ұғым береді. Табиғаттағы уақытымен болып тұратын қозғалыстар, бірқалыпты болып табылатын өзгерістер жердің айналуы, күннің шығуы мен батуы, күннің түнге ауысуы, ай, апта, жыл, тәулік және маусымдық өзгерістер адамның уақытты дәл өткізуіне мүмкіндік береді. Ал аз уақыттың өтуін минутпен, секунтпен белгілеу үшін арнайы апарат, приборлар қолданылады, яғни сағат, құм сағаты, секундамер қолданылады. Уақытты приборлар комнатанын айқындауды обьективті түрде бағалау дейді. Бірақ та кейде уақыт, бағалау субьективті түрде де болады. Адамның уақытты қабылдауы, ұзақтығы адам әрекетінің мазмұнына тәуелді
Қабылдаудың ең көп таралған түрі — көріп қабылдау, естіп қабылдау және сипап-сезу арқылы қабылдау.
Қабылдаудың күрделі түрі бірнеше анализаторлардың бірлесіп қызмет істеу кезінде байқалады. Мысалы: мұғалім бір әңгіме мазмұнын дауыстап оқып, ауызша айтып беріліп, математикалық көріп қабылдау мен естіп қабылдау бірлесіп жүзеге асады. Ал мұғалім еңбек сабағында өтетін кезде, ағаштан, темірден әр түрлі материалды өрнектеп, тапсырманы орындағанда, көру есту, сипап сезіп қабылдау жүзеге асады.
Ал заттың қашықтығын, аумағын, тереңдігін қабылдау кезінде бинокульярлық және монопулярлық қабылдау жүзеге асады.
Бинокульярлық қабылдау — екі көзбен бірдей көріп қабылдау, ал монокулярлық қабылдау кезінде бір көзбен көріп қабылдау негізгі роль атқарады.
Монопулярлық қабылдау қашықтықты белгілі бір мөлшер шегінде ғана қабылдайды.
Байқау — белгілі мақмат пен объектіні әдейілеп қабылдау.
Байқағыштық — көпшілік көрмеген нәрсені, сапаны, ерекшеліктерді бақылып, ажыратып отырады.
Әдебиеттер:
Годфруа Ж. Что такое психология М., «Мир», 1996ж., 1том -370с., -2том, — 490с.
2. Джакупов С.М. Психология познавательной деятельности. А: Изд. КазГУ, 1992г., -195 б.
3. Еникеев М.И., Основы общей, юридический психологии, М.,1996г., 630с.
4. Жарықбаев Қ.Б. Психология негіздері. Алматы 2005ж., -415б.
5. Намазбаева Ж.И. Психология Алматы: 2005, -293б.
6. Психология Адамзат ақыл-ойының қазынасы, Алматы, «Таймас баспа үйі», 2005ж.,1-5т. 1 т. — 461б., 2т. -478б., 3т. 479б., 4т.-477б.,
Достарыңызбен бөлісу: |