Материалдары

 
70
деген көзқарасының  оң екеніне көзіміз жетті. Осындай ой пікірлердің айтылуы 
өте құнды.  
 «Пікірсайысқа 
қатысушыларға 
көзқарасыңыз?» 
туралы 
сауалдың 
рейтингісі.  Сауалнама  жүргізілген  респонденттердің  66%-ы  пікірсайыс-
шыларға    жақсы,  ал  23%-ы  өте  жақсы    деген  жауап  қайтаруы,    қазіргі  таңда 
пікірсайыстың  жақсы  дамып  келе  жатқандығының  көрсеткіші.  «Аулыңның 
жасын  көрсет,  болашағыңды  болжап  берейін»  -  деген  дана  бабаларымыз  жас 
өркеннің ойы мен зердесіне қарап – ақ келешегіне баға берген. «Қай халықтың 
болса  да  мәдениетін,  көркем  сөз,  көркем  өнерін  жоғары  көтеріп,жалындатып 
жіберуге-  жүз  талант  көптік  етпейді,  он  талант  –аздық  етпейді»,-  деп  
Ғ.Мүсірепов ағамыз айтқандай, лайым, ақиқатқа толы  асыл сөз айтар азаматтар 
мен  азаматшалар  қатары  көбейе  берсін  деген  ойдамыз.  Пікірсайыстың  бүгінгі 
демократиялық қоғамда кең таралуы да сондықтан. 
Пікірсайыс  бізге  батыстық  тән  үлгісімен  енгізілді.  Ұлттық  болмыстан  мол 
тәрбие   бере отырып,  ізгілікке жетелейтін әдеби  мұраның  бірі шешендік өнер. Осы 
пікірсайысымызға жақын екенін қарастыру маңызды.  Жаңа технология ретінде еніп 
отырған,  пікірсайыстың    түп  төркіні  қазақ  ұлтымыздың  ерекшелігімен  байланысып 
жатыр. 
Қазақтың  айтулы  қоғам  қайраткері  Мұстафа  Шоқай  былай  дейді:  «Ұлттық 
мәдениеттен  жұрдай  рухта  тәрбиеленген  ұрпақтан  халқымыздың  қажеті  мен 
мүддесін  жоқтайтын  пайдалы  азамат  шықпайды».Ұлттық  мәдениет  пен  ұлттық 
мүдденің  қайнары  шешендік  өнердің  қазіргі  таңда  өзіндік  орынға  ие  жалғасы 
пікірсайыс арқылы елдің  туын көтеріп,  тәуелсіздік  талаптарын орындау  ісіне батыл 
бетбұрыс жасар жеке құзіретті тұлғаны қалыптастыруда рөлі ерекше.  
Зерттеу  жұмысымызда  пікірсайыстың  мәні,  тарихын  зерттеп,  халықтың 
педагогикамен  байланысын  ашып,  шешендік  өнер  мен  айтыс  өнерімен 
ұқсастықтарына  талдау  жасадық.  Жеке  тұлғаның  қалыптасуына  пікірсайыстың 
әсерін  әлеуметтік  сауалнама,  аналитикалық  кесте  жүргізу  арқылы  анықтап, 
болжамдарды тексеріп, салыстырулар жүргіздік. 
Пікірсайыс  бағдарламасының    жеке  тұлғаның  дамуына  әсері  анықталды. 
Зерттеу  жұмысымызда  пікірсайысты дәріптеуден аулақпыз, нақты деректер  ретінде 
елімізде  болып  жатқан  жағдайлар  сипатталады.  Пікірсайысты  шетелдік  деп 
қарастырмай 
өзіміздің 
ұлттық 
ерекшелігіміз 
негізінде 
пайдалану 
қажет. 
Қорытындылай  келе  беделі  өсіп,  пайдалы  әсері  айқын  пікірсайыстың  дамуына 
жағдай  жасап,  қолданыс  аясын  кеңейтуді,  тіпті  қажет  болған  жағдайда  жаңаша 
көзқараспен  қарауға,  пікірсайыс  үлгілерінің  жаңа  түрлерін  құрастыру,  жетілдіруді 
ұсынамыз.  
Жастардың  жеке  тұлға  ретінде  қалыптасуына  зор  ықпал  ететін  бұл  сайыс 
пікірталастырушының бойынан ізденісті,әділдікті  талап ете отырып, сыпайылыққа, 
өзгенің  пікірін  бағалай  отырып,  өз  ойыңды  дәлелдеуге  жетелейді.А.Вольтердің 
«Маған сіздің  пікіріңіз жат, бірақ оны айту құқығыңыз үшін мен өз өмірімді қиюға 
әзірмін»  деген  сөздері  бүгінгі  пікірсайысшылардың  ұранына  айналып  келеді. Өрелі 
ойды қажет етер пікірсайыс жас өреннің өресін биіктетері айқын. 
 
 

 
71
Әдебиеттер тізімі: 
 
1. Адамбаев Б. Шешендік сөздер. А. – 1992 ж.  [11: 10] 
2. Ахметова  С.Р.  Пікірсайыс  технологиясын  педагогикалық  үрдісте 
пайдалану.Семей. 2001 ж. 
3. Әлмұханова  Р.  Шешендік  сөздегі  тарихилық.  Ақиқат.  №1.  -  2006  ж., 
100 б. 
4. Әлкебаева  Д.  Шешендік  сөз  прагматикасы.//  Қазақ  тарихы//  2002  ж.- 
№1- 120 б. 
5. Байғожаева  Шешендік  сөздердегі  салт  –  дәстүр  көрінісі.  //Қазақ  тілі, 
әдебиеті.// 2005 ж.  [11:33] 
6. Битембаева  М.Шешендік  өнерге  баулиды  //Семей  таңы//  2005  ж.  - 
№11-18 наурыз. 
 
 
 
ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ УСЛОВИЯ РАЗВИТИЯ ПРОФЕССИОНАЛЬНОГО 
САМООПРЕДЕЛЕНИЯ У СТУДЕНТОВ ПЕДАГОГИЧЕСКОГО ВУЗА 
 
Дуйсембекова Ш.Д. 
Семипалатинский университет имени Шакарима, г.Семей 
 
Отличительной  чертой  современной  ситуации  в  системе  образования 
является  ярко  выраженное  стремление  осмыслить  целостный  педагогический 
процесс  с  позиций  личностно-ориентированного  подхода,  придать  ему 
личностно-значимый  характер,  создать  условия  для  более  свободной  и 
многосторонней самореализации и самоопределения личности. Направленность 
общеобразовательных  программ  на  формирование  общей  культуры  личности, 
ориентированность  содержания  образования  на  обеспечение  самоопределения 
личности  и  создание  условий  для  её  самореализации  закреплены  в  законе  РК 
«Об образовании».  
При  современном  углублении  дифференциации  общества  постепенно 
изменяется  и  социальный  характер  выбора  профессии.  Самоопределение 
личности,  как  результат  профессиональной  ориентации,  связывается  с 
предпочтением  сферы  трудовой  деятельности,  определяющей  и  социальное 
положение,  то  есть  ориентация  является  скорее  социально-профессиональной. 
В  педагогической  науке  разработкой  основ  социально-профессиональной 
ориентации  занимались  такие  педагоги  как  Е.А.Климов,  Н.В.Кузьмина, 
A.C.Макаренко, 
А.К.Маркова, 
В.А.Сластенин. 
Ретроспективный 
анализ 
исследований  по  данной  проблеме  показывает,  что  авторы  видели 
стратегическую цель всей ориентационной работы в обеспечении оптимального 
сочетания интересов общества и отдельной личности в выборе социальной роли 
и сферы трудовой деятельности (Ю.П. Аверичев, Н.Г. Ананьева, К.Ш. Ахияров, 
Е.Д.  Варнакова,  В.Д.  Путилин  и  др.).  С  позиций  общественных  интересов 
профессиональный  отбор  отражал  скорее  социальные,  производственные,