«Машина және механизмдер теориясы» пәнінің кешені. Оқу-әдістемелік материалдары

Тісті берілістер деп қозғалысты, қозғалыс моментін біліктер арасында беру үшін және қозғалыстың бір түрін екінші түрге өзгертетін тісті ілінісуді айтады.

Тісті берілістер машиналарда өте көп кездеседі. Мысалы, жеңіл автомашиналарда тісті дөңгелектердің саны 30…35 болса, жону станоктарында 70…80-ге дейін жетеді. Тек қана автотрактор шаруашылықтарында жылына 30 млн тісті дөңгелектер дайындалуы керек.

Барлық тісті берілістерді бірнеше түрге бөлуге болады.

Біріншіден, тісті дөңгелектер біліктерінің геометриялық осьтерінің орналасуына байланысты:

1. 
   осьтері өзара параллель орналасқан берілістер, оған цилиндрлік тісті беріліс жатады;
   
2. 
   осьтері өзара қиылысқан берілістер, оған конусты тісті бірілістер жатады;
   
3. 
   осьтері өзара айқасқан берілістер, оған червякты тісті бірілстер жатады;
   
4. 
   осьтері бір түзудің бойында орналасқан берілістер, оған планетарлық берілістер жатады.
   

1. 
   сырттай ілінісетін тісіт берілістер;
   
2. 
   іштей ілінісетін тісті берілістер.
   

1. 
   эвольвент профильді тісті берілістер;
   
2. 
   циклоид профильді тісті берілістер;
   
3. 
   профилі шеңбер доғасымен шектелген тісті берілістер, оған Новиков ілінісі;
   
4. 
   толқынды ілініс.
   

А) тік тістілер;

Б) қиғаш тістілер;

В) шеврон тістілер;

Г) дөңгелек тістілер;

Д) қисық тістілер болып бөлінеді.

Эвольвента пішінді тісті берілістерден қысқаша мәлімет.

Тісті берілістердің геометриялық өлшемдерін есептеу және оларға тән кинематикалық байланыстар машина механизмдерінің теориясы пәнінде қарастырылады. Осыған байланысты біз бұл жерде тек негізгі ұғымдарды айтып кетпекшіміз.

Тісті берілістердің пішініне қойилатын бірінші талап, оның лездік беріліс саны тұрақты болуы қажет. Екіншіден, оны дайындау технологиясы күрделі болмауы қажет. Осы екі талапқа эвольвента пішінді тиісті ілініс сәйкес келеді. Суреттегі d_ω1және d_ω2 – ілінісу кезіндегі алғашқы шеңберлер диаметрі; жанама NN түзу сызығы осы шеңберлерді сырғанаусыз домалағанда эвольвента пішіні пайда болады.

Эвольвента пішінді тістерді қарапайым түзу құралдармен кесіп дайындауға болады. Осы кесу кезінде түзу сызықты пішінді кескіш құралдың (рейка) орта сызығына сәйкес келетін шеңберді немесе кескіш құрал кесу кезінде жылжитын шеңберді бөлгіш шеңбер деп, ал олардың диаметрі d₁ және d₂-ні бөлгіш шеңбер диаметрі дейміз, түзетілмеген тісті берілістер үшін d₁=d_ω1 және d₂ d₂=d_ω2.

мұндағы p - ілінісу қадамы; d_а – тістің шығып тұратын бөлігін қамтитын шеңбердің диаметрі; d_f - тістің шұңқырын (ойпат) қамтитың шеңбердің диаметрі; m - ілінісу модулі негізгі параметр деп саланады. Ол ілінісу қадамына (p) тура пропорционал болады

, (20.1)

Ілінісу қадамы деп, қатар тұрған екі тістің бөлгіш шеңберімен өлшенген аттас нүктелер ара қашықтығын айтады.

жүктеу 3,56 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: