Конструкцияның рационалдылығы және қарапайымдылығы

25
Теңгергіш конструкциясы (1.3-суретті қараңыз) сонымен қатар 
формасының қарапайымдылығымен және мықты пайдалану техно-
логиялылығымен сипатталады, себебі шайқалу мойынтірегімен бірге 
жинақталған жүріс дөңгелектері торабының теңгергіш корпусынан 
еркін алып-салынуын қамтамасыз етеді. Машина конструкцияларының 
рационалдылығы мен қарапайымдылығы сапа көрсеткіштері 
жиынтығымен сипатталады.
Машинаны өндіру, құрастыру, пайдалану және жөндеу кезінде 
жүзеге асырылатын конструкция рациональділігінің ең маңызды 
көрсеткіші болып оның біріккендігі саналады. Біріктірілген конструк-
цияларды жинау, құрастыру, қайта құрастыру және жөндеу едәуір жеңіл 
болады, сонымен қатар, шашу-құрастыру жұмыстарының көлемі азая-
ды, жөндеудің заманауи агрегаттық әдісін қолдануға мүмкіндіктер туа-
ды. 
Бірігу коэффициенті 
К
б.л
бірікпеге кіретін детальдар санының 
N
б.л
машинадағы детальдардың жалпы санына 
N
ж.д
қатынасын білдіреді:
К
б.л
= 
N
б.л
 / N
ж.д
; (1.7)
Машинаның меншікті материалсыйымдылығы (металсыйым-
дылығы) М
м
машина конструкциясына жұмсалатын материал 
шығынының машина қуатына немесе өнімділігіне қатынасын сипат-
тайды. 
Мысалы, крандар үшін бұл көрсеткіш кран массасының 
G
к.р
оның 
жүккөтерімділігіне 
Q
к.р
қатынасын білдірсе, ал конвейерлер үшін кон-
вейер массасының оның сағаттық өнімділігіне қатынасымен анықталады 
және т.б.:
М
м
= 
G
к.р
 / Q
к.р
; (1.8)
Материалды қолдану коэффиценті 
К
м.к
белгілі бір материал түрінің 
(легірленген болаттар, илемдар, құймалар және т.б.) қаншалықты 
қолданылғандығымен сипатталады:
К
м.к
 = 
G
Σ
 / G
м
; (1.9)
мұндағы, 
G
Σ
– қолданылған материалдың жалпы массасы; 
G
м
– ма-
шина массасы. 
Материалды пайдалану коэффициенті 
К
м.n
дайын болған деталь 
массасының 
G
g.t
дайындама массасына 
G
g.м
қатынасын білдіреді:
К
м.n
 = G
g.t
 / G
g.н
; (1.10)

26
К
м.n
коэффициентінің мәні неғұрлым жоғары болған сайын, ол де-
таль дайындамасының жетілдіріп жасалғандығын, яғни оны өңдеу 
кезінде материал шығынының соғұрлым аз болатындығын көрсетеді. 
Дайындамалары көлемдік қалыптау және шекіме әдістерімен алынған 
детальдарда 
К
м.n
коэффициентінің мәндері жоғары деңгейде болады.
Типтік технологиялық үдерістерді қолдану коэффициенті 
К
к.mnn
машинаны жасауда қолданылатын типтік технологиялық үдерістер 
санының 
N
к.mnn
оны өндіру үшін қажетті технологиялық үдерістердің 
жалпы санына 
N
ж.mnn 
қатынасын білд іреді:
К
к.mnn
 = N
к.mnn
 /
 
N
ж.mnn
; (1.11)
Машина жасаудың меншікті өзіндік құны Ө
м.м 
машина жасауға 
жұмсалатын абсолюттік жалпы шығындардың машинаның құрылым-
дық немесе пайдалану сипаттамаларына (масса, өнімділік, жүккө-
терімділік) қатынасы түрінде анықталады:
O
O
G
M M
G
M
M
.
=
; 
O
O
Q
M M
Q
M
.
=
; (1.12)
мұндағы, 
O
M M
G
.
, 
O
M M
Q
.
– сәйкесінше масса және жүккөтерімділік бой-
ынша машинаны жасаудың меншікті өзіндік құны; 
О
м
– машинаны 
жасаудың толық өзіндік құны; 
G
м
– машина массасы; 
Q
– машинаның 
өнімділігі немесе жүккөтерімділігі.

жүктеу 5,89 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: