М. Е. Лобашев к. В. Ватти

Сұрыптаудың мутациялар концентрациясына тигізетін әсерк

жүктеу 8,1 Mb.

Pdf просмотр

бет	223/275
Дата	29.04.2022
өлшемі	8,1 Mb.
	#38344
түрі	Лекция

1 ... 219 220 221 222 223 224 225 226 ... 275

Lobashev

Сұрыптаудың  мутациялар  концентрациясына  тигізетін  әсерк
Популяцияда  неғұрлым  зиянды  мутациялардың  концентрация-сы  үрпақ
сайын  зияндылығы  шамалы  болатындарға  қарағанда  кеміп  отырады.  Бұған
керісінше,
елеулі
бейімделгіштік
мацызы
бар
мутациялардың
концентрациясы пайдалылығы бұлардан кем болатындарға қарағанда арта
түседі.
Доминантты  және  рецессивті  аллельдердің  популяциядан  шығарылып
тасталу  жылдамдығы  әркелкі  болады.  Гендері  доминантты  летальды
болатыи  немесе  стерильділікті  туғызатын  организмдер  сүрыптау  арқылы
тіпті  гетерозиготалы  күйде-ақ  жойылып  жіберіліп  отырады,  яғни
доминантты ген әрбірүрпақ-та сүрыптаудыц бақылауында болады.
Рецессивті  мутация  доминантты  мутациядан  өзгеше  популяцияда
жасырын  күйде,  яғни  гетерозиготалы  күйде  болып,  онда  жинала  беруі,
орасан зор мутациялық резерв жасауы мүмкін. Рецессивті мутация, егер ол
популяцияда  белгілі  бір  дәрежеге  дейін  көбейіп,  гомозиготалық  қалыпқа
ауысып кетсе ғана сү-рыпталатын болады.
Популяцияда  рецессивті  аллельдердің  жиілігі  кем  болған  сайын
гетерозиготалардың  саны гомозиготалардан  соғұрлым  басым бола түседі.
Бұл Гарди-Вайнбергтің формуласынан шыға-ды. Популяциядағы рецесснвті
гомозиготалардың  саны  (1—
q)
2
,
ал  гетерозиготалардың  саны
2q(\
—
q)
болатынын  еске  сала  кете-лік.  Сұрыптау  арқылы  гомозиготалар
популяциядан  неғұрлым  көп  шығарылып  тасталса,  келесі  үрпақтар  үшін
рецессивті  ал-лельдерді  беріп  отыратын  гетерозиготалардың  ролі  арта  тү-
седі.
Демек,  рецессивті  гендерді  сұрыптаудың  тиімділігі  доми-нанттыларға
қарағанда  темен  болады.  Тіпті  рецессивті  гомози-готаларды  популяциядан
әрбір  үрпақ  сайын  толық  шығарып  тастағанның  өзінде  олардың  саны

жүзінші  үрпақтыц  өзінде  де  мүлде  жойылып  кетпейді,  өйткені
гетерозиготалы особьтар го-мозиготалы рецессивтерді үнемі беріп отырады.
Гетерозиготалы
Аа
формасы  гомозиготалы  болатын
АА
және
аа
формаларына  қарағанда  өмірге  бейімдеу  келеді  (бұл  жө-нінде  кеңірек
айтылған  32-тарауды  қараңыз).  Осыған  орай  гетерозиготалардың
селекциялық  артықшылығы  болады  және  олардың  популяцияда  сақталып
қалып отыруы мен таралуы сұ-рыптау арқылы қамтамасыз етіледі. Сонымен
бір  кезде  рецессив-ті  гомозиготаларды  шығарып  отыру  мүмкіндігі  арта
түседі.
Сонымен  сурыптау  түрдің  дивергенциясы  үшін  шешуші  фактор  болып
саналады, өйткені ол эволюцияның бүкіл процесін бақылап отырады. Табиғи
сұрыптаудың өзін жеке  организм  үшін де, сондай-ақ бүкіл  популяция  үшін
де сыртқы орта болып табылатын абиотикалық және биотикалық факторлар
қамтама-сыз етеді.

жүктеу 8,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 219 220 221 222 223 224 225 226 ... 275