М. Е. Лобашев к. В. Ватти

Бөлшектену кезіндегі дифференцировка

жүктеу 8,1 Mb.

Pdf просмотр

бет	199/275
Дата	29.04.2022
өлшемі	8,1 Mb.
	#38344
түрі	Лекция

1 ... 195 196 197 198 199 200 201 202 ... 275

Lobashev

Бөлшектену  кезіндегі  дифференцировка.
Ұрықтанғаннан  кейін  аталық
организмнен алынған гендердің де қызметі керінетін онтогенездің нағыз өзі
басталады.
Егер  гендер  бүкіл  онтогенезді,  организмнің  барлық  белгіле-рі  мен
реакциясын  бақылайтын  болса,  онда  кептеген  сүрақтар  туады:  дамудың
түрлі сатыларында гендердің барлығы бір мезгілде әсер ете ме нед/гесе тек
кейбіреулері  ғана  ма?  Олардың  іс-ке  қосылғаны  немен  анықталады?
Гендердің ерекше әсері қа-лайша жүзеге асырылып отырады?
Бұл  сүрақтардың  кейбіреулеріне  ядроларды  транспланта-циялау
тәжірибелері  жауап  беруге  мүмкіндік  береді.  Бақаның
(Яшга  езсиіепіа)
үрықтанбаған жүмыртқа клеткасын укол са-лу арқылы активтендіреді және
оның ядросын алып тастайды. Бүдан кейін оған бластула, гаструла және с. с.
стадиядағы  үрық  клеткасының  ядросын  алып  орнатады.  Егер  донор-
клетканың  ядросы  дифференцияланып  кеткен  болса,  онда  оны  ауыстырып
отырғызғаннан кейін жұмыртқа — реципиент қалыпты үрық бер-мейді. Егер
донордың  ядросында  әлі  дифференция  болмаса  және  толық  дамуды
қамтамасыз  ететін  қабілеттілігі  сақталса,  он-да  жүмыртқа  клетка—
реципиент, тіпті ит балық болып қалыптасқанға дейін, қалыпты бөлшектене
береді. Егер ядро донордың бластула немесе ерте гаструла стадиясындағы

клеткасынан  алынғаи  болса,  онда  жүмыртқа-реципиенттен  қалыпты  ит
балық  дамитыны  айқындалды.  Демек,  дамудың  ерте  стадияла-рындағы
клеткалардың  ядролары  әлі  дифференцияланбаған  жә-не  ол  зиготаның
ядросымен  тең  бағалы  болады.  Соңғы  ғастру-ла  клеткаларынан
ауыстырылып  отырғызылған  ядросы  бар  жүмыртқадан  әдетте  ұрық
дамымайды;  демек,  гаструляцияның  басталу  кезеңінде  қайталанбайтын
дифференцировкасы  жүреді.  Алайда,  кейбір  ерекше  жағдайларда  осындай
дифференциялан-ған  клеткалардың  ядроларын,  мысалы  ит  балық  ішегінің
клет-каларын  ядросыз  жүмыртқа  клеткасына  ауыстырылып  отырғы-
зылғанда  урықтьщ  қалыпты  дамуын,  метаморфозды  және  тіпті  ұрпақ  бере
алатын бақаның дамуын қамтамасыз ететіндей қа-білет болады.

жүктеу 8,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 195 196 197 198 199 200 201 202 ... 275