М. Е. Лобашев к. В. Ватти

қуаламайтын  өзгергіштікке  жатқызады.  Онтоге-нетикалық  өзгергіштік  жөнінде  VI 
бөлімде толығырақ айтылатын болады. 
Организмнің  барлық  белгілері,  мен  қасиеттері  тұқым  қуалап  анықталады,  алайда 
организмдер  алдыңғы  ұрпақтан  белгілер  мен  қасиеттердің  өздерін  емес  және  тіпті 
олардың даму қажеттігін емес, онық болу мүмкіндігін ғана қабылдайды. Белгінің дамуы 
үшін немесе айтылып жүргендей, генотип фенотипте жүзеге асу үшін сыртқы ортаның 
тиісті жағдайлары болуы қажет. 
Егер белгілі бір генотиптегі хлорелланы жарықта өсірсе, одан түзілетін колониялар 
жасыл түсті болады, Ал қараңғыда өсірілген осындай клеткалар сары түсті колониялар 
түзеді.  Егер  сары  клеткаларды  жарыққа  шығаратын  болсақ,  олар  қайтадан  жасыл 
колониялар  түзеді.  Демек,  екі  жағдайда  да  клеткаларда  хлорофилл  түзу  мүмкіндігі 
болды, бірақ оны жүзеге асыру үшін жарық қажет болды. 
Тіпті  белгі  дамитын  жағдайда  да  оның  байқалу  дәрежесі  сыртқы  орта 
жағдайларына  байланысты  белгілі  бір  шекте  езге-ріп  отыруы  мүмкін.  Мәселен, 
адамда секпілдің болуы генотип арқылы анықталады, алайда олардың даму дәрежесі 
күн  көзін-де  үзақ  болуына  байланысты.  Сондықтан  организмдерде  белгілі  бір 
р  е 
а к ц и  я но р м а л а р ы 
тұқым қуалайды деп айту қабылданған. 
Әр  түрлі  орта  жағдайындағы  бірдей  генотиптер  көрінісінің  алуан  түрлілігін 
м о д и ф и к а ц и я л ы қ  ө з г е р г і ш т  і к 
деп атайды. Онтогенетикалық езгергіштік 
секілді ол да фенотип-тік немесе түқым қуаламайтын езгергіштікке жатады. 
Генетикада кеңінен қолданылып жүрген «тұым куаламайтын өзгергіштік» термині 
орынсыз екенін атап көрсету керек, ейткені организмнің барлық белгілері мен 
қасиеттері түкым қуалаушылыққа байланысты және олардық фенотиптік көріні-
 

жүктеу 8,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: