М. Е. Лобашев к. В. Ватти

шағылыстыру. Гендерді белгілеу 38-суреттегідей

жүктеу 8,1 Mb.

Pdf просмотр

бет	86/275
Дата	29.04.2022
өлшемі	8,1 Mb.
	#38344
түрі	Лекция

1 ... 82 83 84 85 86 87 88 89 ... 275

Lobashev

шағылыстыру. Гендерді белгілеу 38-суреттегідей.
Жартысы ғана ақ көзді болады. Бұл жағдай Мендель заңды-ықтарынаң щегініс сияқты
көрінеді.
Керісінше ақ көзді ұрғашыларын қызыл көзді еркектерімен иағылыстырғанда, бірінші
ұрпақтың  өзінде-ақ  көздің  бояуы  іойынша  ажырау  1  :  1  байқалады  (39-сурет).  Мұнда
тек  еркек-ері  ғана  ақ  көзді  болады  да,  барлық  ұрғашылары  қызыл  көзі  келеді,  яғни
үрғашы  ұрпағы  әкелерінің қызыл  көзді  бояуын,  ал :ркек  ұрпағы  шешелерінің  ақ көзді
бояуын  тұқым куалап  ала-(ы.  Белгілердің  шешелерінен  еркек  ұрпағына,  ал  әкелерінен
^рғашы  үрпағына  берілудің  осындай  типін
крест-накрест
немесе
ірисс-кросс
түқым
қуалау  деп  атайды.  Осы  шағылыстырудың
7
2-де  үрғашыларының  ішінен  де,
еркектерінің ішінен де тең 1 : І Іатынасында екі белгісі де бар шыбындар түзіледі.*
Белгілердің  жыныспен  бірге  тұқым  қуалауының  заңды  бай-іанысы  жыныстың  өзі
жыныс  хромосомалары  арқылы  тұқым  суалайды  деген  гипотезаға  сәйкес  келеді.  Егер
дрозофила кө-:інің бояуын анықтайтын ген Х-хромосомада   болса, онда осы белгінің
тұқым қуалауы 38 және 39-суретте берілгендегідей кө-ріністе болады. Олардан мынау
көрінеді:  егер  ұрғашысы  көздің  қызыл  бояуының  Х-хромосомада  болатын
доминантты  аллель-дері  бойынша  гомозиготалы  болса,  онда  бұл  аллель  жыныс
хромосомасымен бірге еркек үрпағына
І-\
беріледі, сондықтан олар қызыл көзді болып
өседі.  Қыздары  Ғ
г
де  көздің  ақ  бояуын  анықтайтын  рецессивті  аллелі  бар  бір  Х-
хромосоманы әкесінен алады, ал көздің қызыл бояуын анықтайтын доминантты алле-лі

бар  екінші  Х-хромосоманы  шешесінен  алады.  Қызыл  бояу-дың  доминанттылығына
байланысты олар да қызыл көзді бо-лады.
Керісінше  шағылыстырғанда  ұрғашы  ұрпағы  әкесінен  кездің  қызыл  бояуының
доминантты аллелі бар А'-хромосомасын, ал шешесінен  көздің  ақ  бояуының  рецессив
аллелі бар екінші
Х-хро-
мосоманы алады, соыдықтан олар қызыл көзді болады. Еркек
ұрпағы  шешесінен  көздің  ақ  бояуының  аллелі  бар  жалғыз  Х-хро-мосоманы,  ал
әкесінен  қызыл  бояудың  доминантты  аллелі  жоқ  У-хромосоманы  алатындықтан,
еркегіндегі  ақ  көздің  рецессив-ті  аллелі  жалғыз  ғана  болса  да  көріне  алады.  Геннің
мұндай  күйін  гемизиготалы  деп,  ал  мұндай  генотипі  бар организмді
гемозигота
деп
атайды.
Адамда да жыныспен тіркескен белгілердің тұқым қуалау жағдайлары белгілі. Ондай
белгілерге рецессивті гендер анық-тайтын дальтонизм (қызыл-жасылды ажыратып кере
алмауы)  және  гемофилия  (қанның  ұйымауы)  жатады.  Адамда  еркек  жыныс
гетерогаметалы  болатындықтан,  мұндай  белгілер  көбі-несе  ер  адамда  кездеседі,  ал
мұндай  ауруларды  беретіндер  осы  гендерді  гетерозиготалы  күйде  сақтаушы  дені  сау
әйелдер бо-лады.

жүктеу 8,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 82 83 84 85 86 87 88 89 ... 275