М. Е. Лобашев к. В. Ватти

I. ДИГИБРИДТІ ШАҒЫЛЫСТЫРУ

жүктеу 8,1 Mb.

Pdf просмотр

бет	61/275
Дата	29.04.2022
өлшемі	8,1 Mb.
	#38344
түрі	Лекция

1 ... 57 58 59 60 61 62 63 64 ... 275

Lobashev

I. ДИГИБРИДТІ ШАҒЫЛЫСТЫРУ

Анализдеуші
шағылыстыру
кезіндегі
тұқым
қуалау.
Моногибридті
шағылыстыруларда бүршақ дәнінің тегістігі — бұжыр-лығы, өсімдігінің биіктігі —
аласалығы,  гүлінің  қара  қошқыл-дығы  —  ақтығы  сияқты  белгілердің  будан
ұрпағында
(Ғ^)
фе-нотип бойынша ажырауы 3 : 1 қатынасындай болады. Осындай
белгілер жұбының біреуі доминантты, екіншісі рецессивті болады.
Дигибридті  шағылыстыру  үшін  Мендель  бұршақтың  гомо  зиготалы  өсімдігін
алады,  ондай  бүршақ  белгілердің  екі  жұбы  бойынша  ажыратылады.  Мысалы,
аналық  өсімдіктің  дәні  сары  түсті  жәие  сырты  тегіс  болды,  ал  аталық  өсімдіктің
дәні жасыл түсті және сырты бүжырланған болады.
Осындай  есімдіктерді  езара  шағылыстыру  нәтижесінде  буданның  бірінші
ұрпағының  дәні  сары  түсті  және  оның  сырты  тегіс  болады.  Демек,  дән  сыртының
тегістігі  бүжырлықпен  салыстырғанда,  сары  түсі  жасыл  түспен  салыстырғанда
доминантты болады. Сырты тегіс форманың аллелін
В,
сырты бүжырлы
в,
сары
түсті
А,
жасыл  түсті
а
әрпімен  белгілейік.  Әр  түрлі  жүп  белгілердін,  дамуын
басқаратын  гендер  аллельді  емес  гендер  деп аталады. Біз қарастырған жағдайда
дән формаларының гендері
В
және
в
бояудың гендеріне
А
және
а
аллельді емес.
Аллельді емес гендерді алфавиттің әр түрлі әріптерімен белгілейді.
Ата-ана өсімдіктердің генотиптері
ААВВ
және
аавв
болады
және  олар  тиісінше
АВ
және
ав
гаметалар  түзеді.  Мұндай-жағдайда
Ғ
х

буданының
генотипі
АаВв,
яғни ол дигетерозиготалы болады. Буданның генотипін тексеру үшін
және  олар  түзетін  гаметалар  типін  анықтау  үшін  Мендель  анализдеуші  шағылыс-
тырулар  жүргізді.  Мысалы,  ол
Ғ
х

буданын  рецессивті
аавв
ата-аналық  формамен
шағылыстырды.  Мұндай  шағылыстыру  нәтижесінде
Ғ
в

кезінде  дәннің  фенотиптік
төрт  класы  түзілді:  сары  түсті,  сырты  тегіс  дәндер  —  55,  жасыл  түсті  сырты  тегіс
дән-дер — 51, сары түсті сырты бүжыр дәндер — 49, жасыл түсті бүжыр дәндер —
53.  Дәннін,  формасы  мен  бояуының  тұқым  куа-лауын  жеке-жеке  алып  анализдеу
нәтижесінде Мендель сырты
1
тегіс 106 дән, сырты бүжыр 102 дән, сары түсті 104
дән,  жасыл  түсті  104  дән  алды.  Дәннің  формасы  және  бояуы  бойынша  мо-
ногибридті  будандастырудағыдай
Ғ
е

кезінде  де  ажырауында  1  :1  қатынасындай
болып шықты.

Белгілердің  екі  жүбының  да  түқым  қуалауын  қарастырған  кезде  төрт  кластың
барлығы  да  шамамен  бірдей  мөлшерде  кездеседі,  яғни  ол  кластардың  өзара
қатынасы  1:1:1:1  қатынастарындай  болады.  Анализдеп  шағылыстыру  кезінде
барлық будандар репессивті ата-ана формасынан рецессивті аллельдер алады, біз
қарастырып  отырған  жағдайда  ондай  аллельдер
ав.
Сөйтіп,  мүндай  будандардың
фенотипін
Ғ
х

буданы гаметалары-

жүктеу 8,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 57 58 59 60 61 62 63 64 ... 275