Литературоведение

Қазақ мемлекеттік қыздар  
педагогикалық университеті                                                                                Хабаршы №3 (51), 2014 ж.  
 
155 
 
тақырыпта  мұғалім  өзінің  шеберлігі  арқылы  оқушыға  түсіндіре  білуі  шарт.  Ол  үшін 
көптеген әдіс-тәсілдер түрлерін қолданып, бүгіннен ертең жақсы оқытуымыз керек деген 
қағидаға  сүйенсек,  бұл  әрбір  сабақтың  негізгі  заңдылығы.  Сонымен  қатар  оқушы 
психологиясына айрықша көңіл бөліп, терең зерттеу жүргізіп, оқытудың педагогикасына 
талдау жасап, оқыту әдістемесін жоспарлап, жүзеге асырған жөн. 
Сабақтың  сәтті  өтуінің  басты  талабы  –  уақыт,  сондықтан  әрбір  минутты  ұтымды 
пайдалана  білу  керек.  Келесі  маңызды  бөлік  –  сабақтың    мақсаты  айқын  болуы  шарт. 
Сонда ғана үш мақсаты: оқыту, дамыту, тәрбиелеу сөзсіз сақталады. Сыныптағы бір сабақ 
басынан  аяғына  дейін  балаға  деген  әрбір  күн,  әрбір  сабақ  мұғалім  тарапынан  оқушыға 
сыйлық  болуы  керек,  оқушының  мұғаліммен  тілдесуі  бала  бойына  қуаныш  пен  өмірге 
деген  құлшыныс  беруі  керек.  Сондықтан  да  әрбір  ағылшын  сабағы  қызығушылықты 
оятудан,  ой  ашардан  басталады.  Яғни,  мұғалім  кіргенде  жымиып,  оқушылармен  жылы 
амандасып, хал-жағдайларын сұрап, өз иелігіндегі 45 минуттың құдіреттілігін өзі сезініп, 
балаларды игере білуі керек. Мысалы: 
1. I am glad to see you. 
2. I Іоvе уоu. 
3. I Ііке уоu. 
4. Turn and say warm words. 
Say complements. 
Себебі,  біз  сабаққа  деген  қызығушылық  орта  тудыруымыз  керек.  Қолайлы  орта 
дегеннің  өзі  –  баланың  ойлануы  үшін  түрлі  идеялар  беру,  пікірлер  туғызу,  қолпаштау, 
бірін-бірі сыйлау, пікірлердің әртүрлілігін мойындау. 
Сол себептен мұғалімдер шетел тілі сабақтарында қызықты өту үшін дидактикалық 
ойындарды  қолданып  отыруы  тиіс.  Оқушының  қызығуы  жәрдемімен  оқып-үйрену 
барысында
  қабілеті 
ашылып,  дарыны  ұшталады,  өз  күшіне,  мүмкіндігіне  сенімі  артады, 
кісілігі қалыптасып, дара тұлғалық сипатқа ие бола бастайды. 
Танымдық  қызыға  оқыту  мен  тәрбиелеу  нәтижесінде  қалыптасады.  Педагогикалық 
әдебиеттерде оның қалыптасуының  үш жағдайы туралы жиі айтылған. 
Біріншісі  –  оқытудың    мазмұны,  мұндағы  оқушыларды  қызықтыратын  мазмұнның 
берілу түрі, жаңалығы, ғылым мен техниканың соңғы табыстары, таңдандыратын тарихи 
деректер,  ғылыми  білімнің  іс  жүзінде  қолданылуы,  бұрыннан  білетін  мағлұматтың  жаңа 
қырынан ашылуы. 
Екіншісі – оқушылардың танымдық әрекетін ұйымдастыру формалары, құралдарын 
және  әдістерін  жетілдіру.  Бұған  жататындар:  сабақтың  дәстүрлі  емес  түрлерін  өткізу, 
оларда  қолданылатын  көрнекі  техникалық  құралдардың  тиімділігін  арттыру,  танымдық 
ойындар  ұйымдастыру;  проблемалық  және  интерактивті  ұстанымдарды  жүзеге  асыру; 
пәнаралық  және  пәнішілік  байланыстарды  тудыру;  ғылымның  өмірмен,  өндіріспен, 
техника  және  экологиямен  байланысын  ашып  көрсету;  оқушылардың  өздігінен  істейтін 
жұмыстарын  және  өздігінен  білім  алуды  тиімді  ұйымдастыру;  шығармашылық  және 
зерттеу  жұмыстарын  белсенді  қалыптастыру;  білімді  тексеру  мен  бағалаудың  алуан 
түрлерін ұтымды пайдалану арқылы оқытудағы кері байланысты жетілдіру. 
Үшіншісі  –  мұғалім  мен  оқушы  арасындағы  қарым-қатынаста  сыйластық,  ізеттілік 
орнатып,  жүрек  жылуының  болуын  қамтамасыз  ету.  Оқушы  өзі  ұнатпайтын  мұғалімінің 
пәніне ешқашан қызықпайды, оқушылар өзара сыйласа  алмайтын, тәртіп жиі  бұзылатын 
сабақтардан тезірек құтылуға тырысады. 
Кез келген шетел тілін үйренген кезде кейбір тілдік формаларды – дыбыстар, сөздер, 
сөз тіркестері және олардың мағынасын үйренуін қабылдау қиын емес, себебі олар оның 
өз тіліндегі формаларға ұқсас болып келеді. Ал ана тіліндегі формаларға сәйкес келмейтін 
формалар мен олардың қызметі үйренушіге қиынға түседі. 

 
 Казахский государственный женский 
 педагогический университет                                                                                  Вестник №3(51), 2014 г. 
 
156 
Бұған  қоса,  үйренуші  өз  тіліндегі  кейбір  формалар  мен  олардың  мағынасын  шетел 
тіліне  аударады,  ал  шетел  тіліндегі  формаларды  өз  тіліне  сәйкестендіруге  тырысады. 
Мұндай аударма жұмыс кейде оң нәтижесін берсе, кейде мүлдем қолайсыз болады. Ол тіл 
үйренушінің  ана  тіліне  байланысты.  Үйренуші  өз  ана  тілінің  шетел  тілін  үйренуде 
тигізетін  ілгері  және  кері  әсерін  зерттеп  білуі  қажет.  Шетел  тілі  мен  ана  тілін 
салыстырмалы  түрде  үйрену  екі  тілдегі  ұқсастық  пен  айырмашылықты  үйренуде, 
айқындауға  үлкен  әсерін  тигізеді.  Кез  келген  шетел  тілін  үйренушінің  өз  тіліндегі 
формалармен  бірдей  дыбысталатын  фонемалар  бар.  Олар:  m,n,p,t,a,l,e,b,u.  Мұндай  ұқсас 
дыбысталатын  фонемаларды  айтып  үйрену  қиын  емес.  Бірақ  сонымен  қатар  кез  келген 
шетел тілін үйренушінің өз тілінде жоқ фонемалар да бар. 
Ағылшын  т і лі н і ң   дыбыстық  қатарымен  қазақ  тілінің  дыбыстық  қатарын 
салыстырсақ,  қазақ  тілінде  (ө,w,dz,i:,u:,eu,ou,uә,  a:)    символдары  жоқ  екенін  байқаймыз. 
Дұрыс  сөйлей  білу  сол  тілдің  дыбыстарын  дұрыс  айта  білу.  Бұл  фонемаларды  еркін 
дыбыстау үшін коммуникативтік-фонетикалық жаттығулар, айнаға қарап отырып бірнеше 
рет қайталап айтқызған жөн.  
Мысалы:  (Ө)  Arther  Smith,    a  thickset,  healthy  athlete  sees  three  thieves  throw  a  thing 
round Thea’s throat and threaten to throttle her.  He throws one thung to earth with a thud that 
shakes his teeth. The other thieves run off with a filthy oath. Thea  thanks Arther  for thrashing 
the three thugs. These are three brothers. This is their other brothers. These are their  father and 
mother. Their other brother is teething. 
Қазақ  тілінде  сөздер  қатаң  (т  дыбысына  аяқталуы  мүмкін.  Қ.Б.Бектаевтың  «Қазақ 
тілінің кері алфавиттік сөздігіне» сүйенсек, ұяң (д) дыбысы тек қана өзге тілдерден енген 
сөздерде  кездеседі  екен.  Мысалы:  лорд,  аккорд,  этюд,  гибрид,  секунд,  аккорд,  снаряд. 
Сондықтан қазақ балаларына ағылшынның head, said,  would сөздерін (hed, sed, wud) деп 
айтудың  орнына  (het,  set,  wut)  деп  айту  оңай.  Яғни,  қазақ  тіліндегі  аудиторияда  сөз 
соңындағы  қатаң  (т)  дыбысы  мен  ұяң  (д)  дыбысын  ажыратуға  үйрететін  арнайы 
фонетикалық жаттығулар керек. Мысалы: А good cook is important  for good food. [t-d]. A 
large  group  of  students  graduates  each  year.  I  heard  that  splendid  speech  you  made  last  night. 
They  answered  correctky,  and  the  instructor  thanked  them.  I  request  that  all  the  books    be 
removed from the desks. 
Міне,  осындай  ерекшеліктер  қазақ  аудиториясында  жұмыс  істейтін  ұстаздар 
назарында болып, соған сәйкес тиісті  әдіс-тәсілдерді  оқу үрдісінде қолданса екен. Мына 
дидактикалық-фонетикалық  жаттығуларды  3-4-сыныптың  ағылшын  тілі  сабағын  оқитын 
оқушыларға қолдануға болады. Фонетикалық жаттығуларды ойын немесе жарыс түрінде 
күнделікті сабақта 5-6 минут бөліп өткізуге болады: 
1. Мұғалім  сөздерді  оқиды,  оқушыларды  топқа  бөліп,  қай  сөз  басқаларынан  өзгеше 
оқылғанын тапқызады. Мысалы : 
Man-man-men-man 
Bad-bed-bad-bad 
Ship-ship-sheep-ship 
Live-leave-live-live 
2. Сабақ басталардан бұрын тақтаға әртүрлі суреттерді іліп қояды, мысалы: 
pen-pan, sheep-ship, port-pot, back-bak. 
Бір  топтың  ойыншысы  екінші  топқа:  «Point  to  a  ship.  Now  point  to  a  sheep»  деп 
айтады. Тапсырма дұрыс орындалса, олар қарсылас командаға: «Show me a pen. Now show 
me a pan» деп айтады. Қате аз жасаған топ жеңіске жетеді.